فرونشست زمین به عمق ۱۰ متر در اطراف آرامگاه شاهان هخامنشی رسیده است. در حال حاضر، حدود ۸۰۰ شهر و ۱۶ کلان‌شهر درگیر این پدیده هستند.

پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در نشست تخصصی درباره تأثیرات تغییرات اقلیمی بر میراث فرهنگی اعلام کرد که اطلس فرونشست آثار باستانی کشور در حال تدوین است. این نشست با حضور جمعی از کارشناسان و اساتید مرتبط برگزار شد.

در پژوهشگاه میراث فرهنگی، نشست درباره تغییرات اقلیمی با دبیری امین‌الله کمالی برگزار شد. مهدی زارع، استاد تمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در این نشست ضمن ابراز نگرانی از گسترش فرونشست زمین در کشور، هشدار داد که این پدیده نه تنها میراث فرهنگی ارزشمند ایران را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند فعالیت گسل‌های فعال را تحریک کند.

زارع با اشاره به وضعیت بحرانی در مرودشت استان فارس، بیان کرد که در مجاورت محوطه باستانی نقش رستم، به دلیل کشاورزی و دامپروری گسترده، برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی ادامه دارد. این وضعیت منجر به فرونشست‌هایی در فاصله‌های نزدیک به آثار تاریخی مانند نقش رستم و تخت جمشید شده است که به صورت شکاف‌های بزرگ قابل مشاهده هستند. او همچنین اعلام کرد که در دشت مرودشت، میزان فرونشست در سال‌های اخیر به حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده است، در حالی که برداشت آب از منابع زیرزمینی بیش از میزان تغذیه آن است.

در مورد تهران، زارع به فرونشست‌های خطرناک در مناطق مختلف، از جمله شهرک اندیشه، اشاره کرد و گفت سطح زمین در این منطقه تا ۱۲ متر کاهش یافته است. این فرونشست‌ها، هرچند ممکن است برای ساکنان محسوس نباشند، اما تاثیرات مخربی بر زیرساخت‌ها و گسل‌های فعال منطقه دارند و می‌توانند تحریک فعالیت گسل‌ها را تشدید کنند. او خواستار اقدامات فوری برای کنترل برداشت‌های بی‌رویه و بازنگری در سیاست‌های کشاورزی شد تا از تشدید بحران جلوگیری شود.

معصومه آمیغ‌پی، رئیس اداره ترازیابی دقیق و تداخل‌سنجی راداری سازمان نقشه‌برداری کشور، وضعیت بحرانی فرونشست در ایران را هشداردهنده خواند و گفت این پدیده اکنون تهدیدی جدی برای آثار باستانی، امنیت غذایی و منابع طبیعی است. وی اعلام کرد که بیش از ۸۰۰ شهر و ۱۶ کلان‌شهر در مناطق در معرض فرونشست قرار دارند و عوامل اصلی این بحران شامل برداشت بی‌رویه از آب زیرزمینی، تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مکرر است.

آمیغ‌پی بر اهمیت تهیه اطلس‌های فرونشست بر اساس داده‌های تداخل‌سنجی راداری تأکید کرد که می‌تواند مناطق پرخطر را شناسایی و مدیریت بحران را تسهیل کند. او همچنین خواستار همکاری میان سازمان‌های مرتبط برای حفاظت از آثار باستانی شد و پیشنهاد داد که اطلس‌های فرونشست آثار باستانی داخلی و جهانی تهیه شود تا اقدامات حفاظتی لازم انجام گیرد. در نهایت، او بر لزوم مدیریت علمی و پایدار منابع آب، اصلاح الگوهای کشت و توقف برداشت بی‌رویه تأکید کرد.

خه‌بات درفشی، استادیار گروه میراث طبیعی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، به بررسی ارتباط میان میراث فرهنگی، محیط زیست و مخاطرات طبیعی پرداخت. او اظهار داشت که میراث فرهنگی تنها محدود به آثار تاریخی نیست، بلکه شامل اکوسیستم‌های طبیعی و تعامل انسان با طبیعت است. فرآیندهای طبیعی مانند فوران آتشفشان یا خشکسالی، زمانی که با سیستم‌های انسانی برخورد می‌کنند، می‌توانند به مخاطرات طبیعی تبدیل شوند که از تاب‌آوری جوامع فراتر است.

درفشی بر اهمیت اقدامات پیشگیرانه، مدیریت بحران، اطلاع‌رسانی و تحلیل عوامل مؤثر مانند برداشت آب و استفاده از ابزارهای دقیق برای حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی تأکید کرد. وی افزود که تهدیدات زیست‌محیطی نه تنها میراث طبیعی، بلکه جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. او بر لزوم رویکردی جامع و بین‌رشته‌ای شامل مدیریت منابع طبیعی، برنامه‌ریزی شهری و مشارکت جوامع محلی برای حفاظت از این میراث‌ها تأکید کرد.

حمید فدایی، عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت، نسبت به گسترش فرونشست در استان فارس و تأثیر آن بر میراث فرهنگی و کشاورزی هشدار داد. او بیان کرد که دشت‌های حاصل‌خیز فارس نقش مهمی در تأمین غلات کشور دارند، اما فعالیت‌های انسانی و سیاست‌های نادرست کشاورزی، همراه با خشکسالی‌های اخیر، این مناطق را در معرض تهدید قرار داده است. فدایی تأکید کرد که کشت برنج در این منطقه، که سابقه تاریخی ندارد، آسیب‌های جدی به منابع آبی و کشاورزی وارد کرده است. وی خواستار بازنگری در سیاست‌های کشاورزی و توسعه پایدار در این منطقه شد تا میراث فرهنگی و منابع طبیعی محافظت شوند.

در نظر گرفتن تغییرات اقلیمی necessitates avoiding extensive dam construction.

پویا صادقی فرشباف، مدیر گروه پژوهشی میراث طبیعی در نشست تخصصی بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر میراث طبیعی، بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های توسعه‌ای کشور تأکید کرد.

وی با اشاره به اهمیت تغییرات اقلیمی به عنوان یکی از پارامترهای کلیدی در تحلیل‌های محیط‌زیستی، تصریح کرد که ارتباط میان میراث زمین، تغییرات اقلیمی، فرآیندها و موضوعات مرتبط نیازمند بررسی‌های علمی و دقیق است.

صادقی فرشباف در ادامه توضیح داد که در حوزه میراث طبیعی، دو مؤلفه اصلی شامل اکوسیستم‌ها و زمین‌شناسی مطرح است. او افزود که هنگام مواجهه با تغییرات اقلیمی، باید از ساخت سدهای گسترده پرهیز کرده و به جای آن، از فناوری‌های نوین در حوزه انرژی و مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی بهره‌مند شویم.

وی تأکید کرد که همراه با تغییرات اقلیمی، نیاز به اصلاح رویکردهای سیاستی و برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای کشور احساس می‌شود.

این پژوهشگر همچنین بیان کرد که تغییرات اقلیمی منجر به تحولات در عوارض سطحی زمین می‌شود و در حوزه زمین‌شناسی، ممکن است چندین نسل طول بکشد تا این تهدیدات به طور کامل ظاهر شوند.

او با اشاره به دشواری‌های بازسازی اکوسیستم‌های آسیب‌دیده، گفت که «احیا» فرآیندی بسیار چالش‌برانگیز است، زیرا نیازمند دانش، تخصص و منابع فراوان است. او نمونه‌هایی مانند احیای سفره‌های آب زیرزمینی را ذکر کرد که مشابه این روند در اصلاحات اقلیمی، از جمله بازسازی منابع آب زیرزمینی، نیازمند تلاش‌های فراوان است.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود بر اساس گزارش‌های منتشرشده، تغییرات اقلیمی تأثیرات وسیعی بر اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی داشته و بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری را با خطر انقراض مواجه کرده است.

وی اظهار داشت که ایران، به عنوان کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک، از این تغییرات بی‌نصیب نمانده و پیامدهای آن در قالب افزایش دما، کاهش منابع آب، گسترش بیابان‌زایی و وقوع پدیده‌هایی مانند سیل و توفان‌های گرد و غبار نمایان شده است.

رئیس گروه پژوهشی میراث طبیعی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بر اهمیت اقدامات حفاظتی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه سیاست‌های پایدار تأکید کرد.