طراحی لباس در «بامداد خمار»: تبلور تاریخ، طبقه اجتماعی و زیبایی‌های بی‌جنسیت در دوران قاجار

این اثر نه تنها روایتگر داستانی احساسی است، بلکه از طریق طراحی صحنه و لباس، تصویری تاریخی از سبک‌های پوشش و فرهنگ بصری آن دوران را به نمایش می‌گذارد.

طراحی لباس این مجموعه بر عهده‌ی پگاه ترکی قرار گرفته است، که با توجه دقیق به جزئیات و رعایت اصالت تاریخی، توانسته است ارتباط میان تجملات دوره قاجار و نشانه‌های تحولات دوران پهلوی را به خوبی نشان دهد.

نمایش جلوه‌های دوره قاجار در رمان «بامداد خمار»

در دوران قاجار، زمانه‌ای بود که تضاد میان شکوه سنتی و ظهور اولین نشانه‌های مدرنیت به وضوح دیده می‌شد. در این دوره، لباس زنان ترکیبی از پارچه‌های گران‌بها مانند ابریشم، مخمل و ترمه بود که با گلدوزی‌های ظریف، منجوق‌دوزی و نخ‌های زرین و سیمین تزئین می‌شد. زنان در داخل خانه لباس‌هایی بلند، چین‌دار و چندلایه می‌پوشیدند، در حالی که در خارج از خانه با چادر، روبنده و یقه‌های بسته ظاهر می‌گردیدند.

در «بامداد خمار»، طراحی لباس بر اساس همین ویژگی‌ها صورت گرفته است و هدف آن حفظ تعادل میان ظرافت و نجابت زنانه‌ی دوران قاجار است. لباس محبوبه، که دختر خانواده‌ای متمول است، با پارچه‌های براق و تزئینات دقیق، نمادی از جایگاه اجتماعی او می‌باشد، در حالی‌که لباس رحیم و زنان طبقات پایین‌تر با رنگ‌های ساده‌تر و پارچه‌های زمخت‌تر دوخته شده‌اند. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده‌ی عمق و تفاوت‌های طبقاتی در داستان است.

طبقه‌بندی و دقت؛ زبان پوشاک در تاریخ

در دوره قاجار در ایران، لباس‌ها نماد و نشانگر جایگاه اجتماعی بودند. زنان طبقات مرفه با پارچه‌های سنگین، جواهرات ظریف و تزئینات پرجزئیات از دیگران متمایز می‌شدند. این تمایز در سریال نیز به خوبی حفظ شده است. طراح لباس با استفاده از پوشش‌های چندلایه، رنگ‌های اشرافی و تزئینات دقیق، توانسته است زبان طبقه اجتماعی را از طریق لباس‌ها به تصویر بکشد. این دقت در جزئیات تاریخی به تماشاگر امکان می‌دهد بدون نیاز به توضیحات کلامی، تفاوت‌های دنیای محبوبه و رحیم را درک کند.

زیبایی و آرایش بدون توجه به جنسیت در دوره قاجار در ایران

یکی از بخش‌های جذاب در بازنمایی این دوره، بررسی مفهوم زیبایی بی‌جنسیت در دوران قاجار است. در آن زمان، زنان از نوع آرایشی معروف به «هفت‌قلم آرایش» استفاده می‌کردند که شامل حنا برای رنگ مو و دست، سرمه برای چشم، سفیداب برای روشن‌تر کردن صورت، خال سیاه برای تأکید بر زیبایی، و ابروهای پیوسته و کمانی می‌شد. جالب است بدانید که بسیاری از این عناصر در میان مردان نیز رایج بود، بنابراین در پرتره‌ها تشخیص جنسیت تنها بر اساس لباس امکان‌پذیر بود. در سریال «بامداد خمار»، هرچند تلاش شده است لباس‌ها تا حد زیادی به اصالت تاریخی نزدیک باشند، اما چهره‌پردازی‌ها با معیارهای زیبایی مدرن هماهنگ شده‌اند. این تصمیم آگاهانه، تعادلی میان وفاداری به تاریخ و تطابق با سلیقه بصری مخاطب معاصر ایجاد می‌کند.

بین تاریخ و امروز؛ گزینی هنری و متمرکز بر مخاطب

در نهایت، باید اعتراف کرد که طراحی لباس در یک سریال تاریخی بیشتر از یک بازسازی صرف، نوعی بازتفسیر است. «بامداد خمار» با استفاده از لباس‌های سنتی زنان قاجاری و افزودن عناصر قابل‌قبول برای دیدگاه امروز، توانسته است پلی میان دنیای قدیم و جدید برقرار کند: دنیای سنتی محبوبه و دنیای مدرن تماشاگر.

اگرچه چهره‌پردازی‌ها از اصالت فاصله گرفته‌اند، اما در سینمای امروز، جذابیت بصری و برقراری ارتباط عاطفی با تماشاگر گاهی بر بازسازی دقیق تاریخی ارجحیت دارد. طراحی لباس پگاه ترکی در این اثر، ضمن حفظ وفاداری به روح زمان قاجار، نشان می‌دهد که لباس تنها پوشش نیست، بلکه نمایانگر تاریخ، طبقه اجتماعی و احساسات است.