تصویرگری کودک؛ ساخت دنیای خیالی و امن برای رشد خلاقیت
تصویرگری کودک؛ هنر ساخت دنیایی خیالی و امن برای رشد خلاقیت و احساس کودکان
تصویرگری کودک هنر ساخت دنیایی خیالی و امن برای رشد خلاقیت، احساس و تخیل کودکان است، دنیایی پر از رنگ و احساسات عمیق.
احمدرضا حجارزاده و اعظم‌السادات سیادت، از اواخر دهه هفتاد فعالیت خود را در حوزه کودک و نوجوان آغاز کرده‌اند. سیادت با تحصیل در رشته گرافیک، اما علاقه‌مند به تصویرگری شده است. او به نگارش داستان‌هایی برای کودکان می‌پردازد و گاهی اوقات تصویرگری آثار خود را بر عهده می‌گیرد.
این نویسنده و تصویرگر کودک بر این باور است که تصویرگری در هر گروه سنی متفاوت است و برای کودکان ساختن دنیای خیالی و پر از تصورات است که از دنیای اطرافشان تصویری کامل و جامع ندارند. کودکان در مقایسه با نوجوانان، شیوه و نوع دیدن تصاویر را متفاوت تجربه می‌کنند؛ این تفاوت ناشی از ناشناخته بودن دنیای کودکانه است، اما این موضوع کار را ساده‌تر نمی‌کند.
این هنرمند، ضمن توضیح فرآیند کار در حوزه تصویرگری کودکان، از چالش‌ها و معایب این حرفه نیز سخن می‌گوید؛ از کم‌توجهی و ارزش پایین کار تصویرگران تا نبود حمایت‌های کافی، که باوجود پیشرفت‌های قابل توجه در هنر تصویرگری در ایران، هنوز این حوزه به جایگاه جهانی خود نرسیده است. او سابقه عضویت در انجمن‌های نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوان، انجمن خوش‌نویسان و انجمن تصویرگران ایران را دارد و در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های متعددی شرکت کرده است. از جمله افتخارات او می‌توان به کسب رتبه نخست در بخش تصویرگری جشنواره حکیم ابوالقاسم فردوسی و انتخاب به عنوان برگزیده در سوگواره سلسله طلایی اشاره کرد.
با وجود فعالیت در حوزه‌های مختلف هنری، او امروزه بیشتر به عنوان نویسنده و تصویرگر کودک و نوجوان شناخته می‌شود. دلیل این تمرکز چیست؟ او احساس و ارتباط عمیقی با دنیای کودکان و نوجوانان دارد؛ چرا که در دوران فعالیت در رشته گرافیک و تدریس در هنرستان، علاقه‌اش به نوشتن برای کودکان و تصویرگری داستان‌ها شکل گرفت. خاطرات تدریس در مدارس ابتدایی، منبع الهام و انگیزه‌ای برای خلق داستان‌ها و تصویرسازی‌هایش است؛ خاطراتی پر از انرژی، شیطنت‌ها و تجربیات ارزشمند که همیشه در کارهایش تاثیرگذار بوده‌اند.
در پاسخ به این سوال که ترجیح می‌دهد بیشتر در حوزه داستان‌نویسی فعالیت کند یا تصویرگری، او می‌گوید که از همان ابتدا تمایل داشت همزمان هر دو مهارت را داشته باشد. هنگام نوشتن، در ذهنش تصویرسازی هم می‌کند، و این علاقه او را به سمت تصویرگری داستان‌ها سوق داده است. در برخی موارد، خودش تصویرگری داستان‌هایش را انجام می‌دهد و در موارد دیگر، همکاری با دوستان و همکاران، این وظیفه را بر عهده می‌گیرند. او امیدوار است در آینده بتواند خودش تصاویر را برای کتاب‌هایش خلق کند.
در مورد تصور رایج درباره تصویرگری کودکان، او معتقد است که این هنر فقط شامل نقاشی‌های ساده و رنگارنگ نیست، بلکه هنر عمیق، پیچیده و هدفمند است. تصویرگری کودک باید بتواند دنیایی خیالی و امن بسازد که احساسات، ترس‌ها، خنده‌ها و سوالات کودک را برانگیزد و ارتباط عمیقی با او برقرار کند. در بعضی موارد، تصاویر حتی می‌توانند از متن داستان پیشی بگیرند و مفاهیمی را منتقل کنند که متن آن‌ها را بیان نمی‌کند، و این امر باعث تحریک تفکر و خلاقیت در کودکان می‌شود.
او اهمیت تصویرگری در کتاب‌های کودکان و نوجوانان را در ایجاد تجربیات بصری، احساسی و تخیلی می‌داند که باعث ماندگاری اثر در ذهن کودک می‌شود. علاوه بر کتاب، از تصویرگری در طراحی بازی‌های آموزشی، انیمیشن، برنامه‌های تلویزیونی، نرم‌افزارهای آموزشی، پوسترهای فرهنگی، طراحی بسته‌بندی محصولات کودکان و فضای داخلی مهدکودک‌ها و اتاق‌های کودک بهره گرفته می‌شود. زیرا دنیای کودک بسیار تصویر محور است و تصویرگری راهی مهم برای ورود و تاثیرگذاری در این فضا است.
ویژگی‌هایی که تصویرگری برای کودکان و نوجوانان را از آثار بزرگسالان متمایز می‌کند، به دیدگاه و نیازهای مخاطب برمی‌گردد. کودکان در حال تجربه و خیال‌پردازی هستند و هنوز دنیای اطرافشان را کامل نمی‌شناسند؛ بنابراین، تصویرگری باید خلاق، قابل فهم و در عین حال خیال‌انگیز باشد. در این حوزه، هدف تنها نشان دادن چیزی نیست، بلکه باید احساس خاصی را منتقل کرد یا دنیای خیالی ساخت که کودک در آن زندگی کند. برای نوجوانان، تصویرگری باید مرزهای کودکانه و بزرگسالانه را رعایت کند؛ سبک‌ها باید نشان‌دهنده احساسات شدید، کشمکش‌های درونی و هویت‌خواهی آنان باشد، بدون اینکه حس کنند با آن‌ها مثل بچه‌ها رفتار می‌شود. در نتیجه، تصویرگری نوجوانان نیازمند سبک‌های خاص است که هم جدی بودن و هم جذابیت کودکانه را دربرگیرد.
در مقایسه با کاریکاتور و کارتون، او می‌گوید که تصویرگری بیشتر بر روایت داستان از طریق تصویر تمرکز دارد، در حالی که کاریکاتور و کارتون بیشتر بر اغراق، طنز و نقد تمرکز می‌کنند. هرچند، توانایی ورود به عرصه‌های کاریکاتور و شخصیت‌پردازی در کارتون‌ها نیازمند مهارت‌های طراحی، تخیل و تمرین است و هر تصویرگری می‌تواند در این حوزه‌ها فعالیت کند، البته پس از آموزش و کسب تجربه. او اخیراً تمایل دارد در زمینه کارتون و کاریکاتور فعالیت کند و معتقد است هنر تصویرگری دنیای گسترده‌ای است که فرصت‌های بی‌پایانی برای یادگیری و رشد فراهم می‌کند.
مشکلات و چالش‌های اصلی تصویرگران شامل کم‌ارزش دیده شدن کارشان، پایین بودن دستمزدها، نبود قراردادهای حرفه‌ای، نبود حمایت‌های صنفی و قانونی و محدودیت در دسترسی به آموزش‌های به‌روز است. این مشکلات باعث می‌شود که تصویرگران نتوانند جایگاه واقعی خود را در صنعت تثبیت کنند و از حقوق و امکانات لازم بهره‌مند شوند. او بر اهمیت حمایت‌های سازمانی، آموزش مداوم و ایجاد فضای امن و پایدار برای رشد حرفه‌ای تاکید می‌کند.
وضعیت هنر تصویرگری در ایران را مثبت ارزیابی می‌کند و معتقد است که این هنر در چند سال اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته است. ایرانی‌ها در حوزه تصویرگری کودک، آثار خلاقانه و تکنیکی تولید کرده‌اند که در رقابت با نمونه‌های خارجی قرار دارند. هنرمندان ایرانی در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی موفقیت‌هایی کسب کرده‌اند و ظرفیت جهانی برای هنر تصویرگری کشور وجود دارد، هرچند نیازمند حمایت و زیرساخت‌های مناسب برای حضور مداوم در بازارهای جهانی هستند.
در فرآیند ایده‌پردازی، او از دل زندگی، تجربیات روزمره، خاطرات کودکی، دیدن طبیعت، حیوانات، رنگ‌ها، صداها و مشاهده جزئیات کوچک الهام می‌گیرد. مطالعه آثار داخلی و خارجی، دیدن تصویرگری‌های مختلف، تماشای فیلم و انیمیشن، بهره‌گیری از تجربیات اساتید و آموزش‌های مداوم، از منابع مهم الهام‌بخش او هستند. نگاه کودکانه و کنجکاو بودن، کلید اصلی در ایده‌پردازی و خلق آثار است که به او کمک می‌کند دنیای اطراف را با چشم‌های تازه و خلاق ببیند و تصورات جدیدی بسازد.
