سفر ناصرالدین‌شاه به کربلا؛ روایت سفرنامه شاه قاجار از عبور کشتی‌های کوچک، چالش‌ها و زیارت مرقد سیدالشهدا

ناصرالدین شاه قاجار در یادداشت‌های روزانه خود در روز پنج‌شنبه ۷ رمضان سال ۱۲۸۷ هجری قمری (معادل ۱۰ آذر ۱۲۴۹ شمسی) شرح سفر خود به شهر کربلا را نوشته است. او در این خاطرات اشاره می‌کند که قصد داشت از عبور از پل جسر مسیب خودداری کند، بنابراین از یک کشتی بخار کوچک بهره بردند که چند نفر از اتباع عثمانی و یک فرد انگلیسی مسئول هدایت آن بودند. وضعیت این کشتی رضایت‌بخش نبود؛ بوی نامطبوعی در فضا پیچیده بود و سرعت حرکت آن بسیار کم بود. پس از حدود پانزده دقیقه، کشتی کوچک از کنار حرم عبور کرد، اما ناصرالدین شاه از این حرکت ناراضی بود. در ادامه، یک کشتی بزرگ‌تر به نام "فرات" وارد عمل شد؛ این کشتی وضعیت بهتری داشت، نوتر بود و توسط یک کاپیتان انگلیسی هدایت می‌شد. اما در مسیر بعد، کشتی در گل گیر کرد که منجر به هدر رفتن زمان شد. پس از تلاش‌هایی برای رفع مشکل، گروه موفق شد به سمت دیگر رودخانه حرکت کند و سفر خود را با اسب ادامه دهد.

عبور از بیابان‌های شنی و وارد شدن به کربلا

ناصرالدین‌شاه در خاطرات خود به وضعیت رودخانه فرات اشاره کرده است. او بیان داشت که در برخی نقاط، عمق رودخانه کم و در برخی دیگر عمیق است. پس از عبور از کاروانسرا و منطقه مسیب، شاه با کالسکه به سمت غرب حرکت کرد. هنگام عبور از پل نهر حسینیه که به شهر کربلا وصل می‌شد، او اشاره کرد که این پل توسط سلطان سلیمان ساخته شده است تا آب را از رودخانه به نهرها هدایت کند. صحرایی که شاه از آن گذر کرد، دارای فضای غم‌انگیز و دلگیر بود و تپه‌های متعدد و بوته‌های گز آن را پوشانده بودند.

در طول مسیر، ناصرالدین‌شاه توقف کوتاهی داشت برای صرف ناهار و انجام وضو. سپس به سفر خود ادامه داد تا به باغات نخلستان کربلا رسید. در نزدیکی شهر، مقبره عون، پسر حضرت زینب، که در همان منطقه شهید شده بود، زیارت کرد. او اشاره کرد که راه زائرانی که به کربلا می‌آیند، از این مسیر نیست و به دلیل ترس از عرب‌ها، مقبره عون توجه چندانی از سوی زائران ندارد.

دخول به کربلا و زیارت مرقد سیدالشهدا

ناصرالدین‌شاه پس از عبور از شن‌زارها، توقفی کوتاه داشت تا وضوی خود را تجدید کند و سپس با کمک کالسکه به سمت کربلا حرکت کرد. میرزاحسن، کلیددار حرم سیدالشهدا، به استقبال شاه آمد و زیارت‌نامه‌ای قرائت کرد که مورد رضایت کامل او نبود. هنگام ورود به شهر، شاه از جمعیت انبوه، از جمله زنان و مردان ایرانی، عرب، هندی و عثمانی، تعجب کرد. پس از عبور از دروازه نجف، وارد محله‌ای شد که خانه‌ها در کنار هم فشرده و کوچه‌ها بسیار باریک بودند.

شاه در صحن حرم حضرت سیدالشهدا حضور یافت و نمازهای ظهر و عصر را اقامه کرد. او همچنین به بازدید از ضریح حضرت علی‌اکبر و دیگر شهدای کربلا اشاره کرد و خبر داد که قبور آن‌ها در گنبد قرار دارند. در ادامه، زیارت حرم حضرت عباس انجام گرفت که با دیدن صحن وسیع و گنبد بلند آن همراه بود.

مشاهدات مرتبط با سفر به کربلا و بازگشت از زیارت

گزارش‌های شاه درباره تجمع گسترده مردم در کوچه‌های تنگ کربلا و دشواری‌های عبور ناشی از ازدحام، نشان‌دهنده شور و هیجان مردم بوده است. پس از زیارتگاه‌ها، آنها به اردوگاهی در نزدیکی شهر نجف بازگشتند و شب را با همراهان خود به استراحت گذراندند.

در بخشی از خاطرات، ناصرالدین‌شاه به حضور زینب‌باجی‌ها و دیگر زنان همراه اشاره کرده و همچنین فردی هندی را ذکر کرده است که قبلاً در اسارت نیروهای ایرانی قرار داشت و در این سفر حضور داشت.