داستان غم‌انگیز همسر سوگلی ناصرالدین‌شاه که نابینا شد
داستان تلخ و جذاب همسر سوگلی ناصرالدین‌شاه قاجار که نابینا شد و سفر به اروپا برای درمان | عکس
داستان همسر سوگلی ناصرالدین‌شاه قاجار، نابینایی، سفر به اروپا و مرگ غم‌انگیز او را در این مقاله بخوانید.
همسر محبوب ناصرالدین شاه قاجار
عاملی که بر محبوبیت دکتر دیکسون در دربار ناصری افزود، مسئله بیماری چشم زبیده خانم گروسی امین‌الدین، یکی از همسران مورد علاقه ناصرالدین‌شاه بود که پزشکان راهی برای درمان آن نمی‌یافتند. دکتر دیکسون با معالجه چشم این همسر، محبوبیت زیادی در دربار پیدا کرد. در ادامه، با داستان همسر سوگلی ناصرالدین‌شاه قاجار همراه باشید.
همسر محبوب ناصرالدین شاه قاجار
دکتر ژوزف ریچارد دیکسون، فرزند جان دیکسون جراح، در سال ۱۸۲۰ در شهر طرابلس به دنیا آمد. وی در رشته پزشکی فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۸۴۷م/۱۲۶۳ق به عنوان پزشک سفارت بریتانیا در زمان سلطنت محمدشاه قاجار به ایران اعزام گردید و جایگزین دکتر چارلز ویلیام بل شد.
با مرگ محمدشاه، اگرچه دکتر دیکسون به طور رسمی مسئولیت طبابت ناصرالدین‌شاه را بر عهده نداشت، اما نفوذ و تاثیر او بر دربار ناصری همچنان باقی ماند.
در سال ۱۲۶۵ق، ناصرالدین‌شاه به بیماری تیفوس مبتلا شد. پس از درمان این بیماری، دیکسون نشان شیر و خورشید را دریافت کرد. در سال ۱۲۸۲ق، شاه در سفر به مازندران به مالاریا مبتلا شد و پس از بازگشت به تهران، دکتر دیکسون او را مداوا نمود. از آن پس، دکتر دیکسون در سفرهای متعدد شاه، جزو کارکنان نزدیک و مورد اعتماد او محسوب می‌شد. همچنین، در سفر نخست ناصرالدین‌شاه به اروپا در سال ۱۲۹۰ق، این پزشک بریتانیایی همراه شاه بود.
یکی از عواملی که محبوبیت دکتر دیکسون در دربار ناصری را افزایش داد، مشکل بیماری چشم زبیده خانم گروسی امین‌السلطان، یکی از همسران محبوب ناصرالدین‌شاه، بود که پزشکان راه حلی برای درمان آن نداشتند. این مشکل از سال ۱۳۰۲ق آغاز شد و پزشکان متعددی از جمله دکتر تولوزان، میرزا سید رضی رئیس‌الاطباء، حکیم‌الممالک، میرزا ابوالقاسم نائینی و دکتر فووریه برای درمان آن تلاش کردند.
درمان امین اقدس بیشتر به عنوان ابزاری در رقابت‌های سیاسی میان سیاستمداران و سفارتخانه‌ها مورد توجه قرار می‌گرفت. دکتر دیکسون از این فرصت بهره‌برداری کرد و «موکل حرم محترم» شد. او روشی را در پیش گرفت که اگرچه از نظر پزشکی بی‌اثر بود، اما راهی برای نفوذ انگلیس در دربار ناصری به حساب می‌آمد.
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه در خاطرات خود آورده است: «چشم امین اقدس بهتر است… مشهور است که از سفارت انگلیس مبلغی معادل چند هزار تومان به خواجه امین اقدس و خود او داده شده تا به شاه اطلاع دهد که دیکسون چشم مرا معالجه کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که در شرایطی که ما درگیر رقابت با روس و انگلیس هستیم، راهی برای نفوذ در حرمخانه و کسب اطلاعات وجود دارد.»
زبیده خانم، ملقب به امینه‌اقدس، از همسران ناصرالدین‌شاه قاجار و یکی از سوگلی‌های دربار بود. او زاده بیجار گروس و درگذشته در سال ۱۲۷۲ شمسی در تهران است. او خواهر میرزا محمدخان گروسی (ملیجک اول) و عمه عزیزالسلطان (ملیجک دوم) بود.
در سال ۱۲۷۶ هجری قمری، ناصرالدین‌شاه در سفر خود به مناطق غربی کشور، زبیده، کودک یتیمی را خریداری کرد. زعفران باجی، مسئول صندوقخانه دربار و فرد مورد احترام شاه، وظیفه تربیت زبیده را بر عهده گرفت. پس از گذشت یک سال آموزش و تربیت در اندرون، زبیده به عقد ناصرالدین‌شاه در آمد، اگرچه این ازدواج غیر دائم بود.
اعتماد شاه به زبیده به حدی بود که او را به عنوان خزانه‌دار ویژه دربار منصوب کرد و به همین دلیل نام «امینه اقدس» به او داده شد.
امینه اقدس اولین زنی در تاریخ ایران است که برای درمان به اروپا سفر کرد. او از سال ۱۳۰۲ هجری قمری به دلیل مشکلات چشمی شکایت داشت و پس از چند سال، دچار نابینایی هر دو چشم شد. بر اساس دستور ناصرالدین‌شاه، در سال ۱۳۰۷ هجری قمری، او به همراه هیأتی به سرپرستی سعدالسلطنه، حاکم قزوین، و میرزا حسین کاشی، پزشک مخصوص، راهی وین، پایتخت اتریش، شد. در آنجا، عمل جراحی بر روی چشمانش انجام شد، اما نتیجه‌ای در پی نداشت.
این نخستین بار بود که یکی از همسران شاه بدون حضور او به سفر خارج می‌رفت و این موضوع باعث شد تا شاه با انتقاداتی مواجه شود و در بین عوام شعرهایی در نقد این تصمیم شاه رایج گردد. پس از صرف هزینه‌های فراوان، زبیده خانم که همچنان نابینا بود، به ایران بازگشت، اما شاه همچنان جواهرات او را نگه داشت و وانمود می‌کرد که او هنوز سالم، بینا و مورد علاقه اوست.
پس از بازگشت از سفر خارج، برای درمان به مشهد رفت و پس از چند ماه اقامت در خراسان، با شایعاتی درباره بهبود وضعیت چشم‌هایش و با استقبال چاپلوسانه رجال، به تهران بازگشت. هنوز راهی برای درمان چشمان خود نیافته بود که در ذی‌الحجه ۱۳۰۸ هجری قمری، دچار سکته شد و علاوه بر نابینایی، از یک طرف بدن کاملاً فلج گردید.
در ۲۷ ذی‌الحجه ۱۳۱۱ هجری قمری، زبیده خانم امینه اقدس که همچنان امید به درمان چشمانش داشت، سکته کرد و یک روز پس از آن درگذشت. ناصرالدین‌شاه در غم مرگ او بسیار سوگواری کرد.
