تصاویر رنگی ناصرالدین‌شاه در حال گردش و تفریح؛ سفرنامه و لحظات ناب سلطنتی

به نظر می‌رسد تفرج و گردش جزو اصلی‌ترین فعالیت‌های ناصرالدین‌شاه در دوران سلطنتش بوده است. این موضوع از سفرنامه‌هایی که از خودش و نزدیکانش به جای مانده، به خوبی قابل تأیید است.

ناصرالدین‌شاه قاجار

ناصرالدین‌شاه (۲۵ تیر ۱۲۱۰ – ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ / ۱۶ ژوئیه ۱۸۳۱–۱ می ۱۸۹۶) که قبل از پادشاهی با عنوان ناصرالدین میرزا شناخته می‌شد، با لقب‌های «قبلهٔ عالم»، «سلطان صاحبقران» و پس از کشته شدن توسط میرزا رضا کرمانی «شاهِ شهید»، چهارمین شاه ایران از خاندان قاجار بود. وی از سال ۱۲۲۷ تا ۱۲۷۵، با نزدیک به پنجاه سال سلطنت، پس از شاپور دوم ساسانی و تهماسب اول صفوی، طولانی‌ترین دورهٔ پادشاهی در تاریخ ایران را رقم زد. به پاس نیم قرن سلطنت بر ایران، خود را «صاحبقران» نامید. ناصرالدین‌شاه همچنین اولین پادشاه ایرانی بود که خاطرات خود را نگاشت و نخستین پادشاه ایرانی بود که به رهبری هیئت حاکمه به اروپا سفر کرد.

ناصرالدین شاه در حال گردش و استراحت است.

علاوه بر سفرنامه‌ها، تصاویری از این سفرها نیز ثبت شده است که بیشتر آن‌ها توسط آنتوان سوروگین، یکی از عکاسان مشهور دوران قاجار، گرفته شده‌اند.

در این بخش، پنج تصویر از سوروگین را مشاهده می‌کنید که شاه و همراهانش را در مکان‌های مختلف و در حال انجام فعالیت‌های متنوع، از خوردن هندوانه تا مطالعه کتاب، نشان می‌دهند. این تصاویر در اصل سیاه و سفید هستند و با کمک نرم‌افزار به رنگ درآمده‌اند. تصویر ناصرالدین شاه در حال گردش و تفریح را ببینید. برای اطلاعات بیشتر، مطلب «ناصرالدین شاه در حال گردش و تفریح» را دنبال کنید.

تصاویری از ناصرالدین شاه در حال گردش و تفریح گرفته شده است.

در تصویر نخست که مکان دقیق آن مشخص نیست و ممکن است محوطه‌ای متعلق به یکی از کاخ‌ها یا تفرجگاه‌های خارج از شهر باشد، ناصرالدین‌شاه و درباریان در مقابل دوربین عکاس ژست گرفته‌اند. در مقابل آن‌ها، یک سینی خالی و چند نیمه هندوانه بر روی چمن‌ها قرار دارد. خود شاه بر روی چهارپایۀ کوچکی نشسته است که معمولاً در تفرجگاه‌ها همراه خود می‌برد و در برخی تصاویر دیگر نیز قابل مشاهده است.

تصویر دوم نشان‌دهنده مسیر سفر به دشت لار است. در این تصویر، شاه و همراهانش بر اسب سوار هستند و با چتری که بر فراز سرشان قرار دارد، از دیگران متمایز می‌شوند. در سمت راست شاه، پسر نوجوانی بر اسب سفید قرار دارد که احتمالاً عزیز‌السلطان یا ملیجک دوم است؛ فردی که از کودکی نزد شاه محبوبیت زیادی داشت. دشت لار همواره یکی از شکارگاه‌های مورد علاقه ناصرالدین شاه محسوب می‌شد.

تصویر سوم در دشت لار و به‌طور مشخص در منطقه یورت خانلرخان ثبت شده است. تاریخ این عکس مربوط به خرداد یا تیر ماه سال ۱۲۶۹ هجری شمسی است؛ یعنی شش سال پیش از ترور ناصرالدین‌شاه. در این تصویر، شاه در زیر سایبان و کنار رودخانه نشسته است. فردی که در کنار شاه بر روی زمین قرار دارد، عبدالعلی خان ادیب‌الملک است که به نظر می‌رسد در حال خواندن کتابی برای شاه باشد.

تصویر چهارم نشان‌دهنده تفرج شاه و درباریان در منطقه شمیران است. آبشار شمیران یکی از مکان‌های تفریحی مورد علاقه ناصرالدین‌شاه محسوب می‌شد. در این تصویر، صندلی کوتاه و مخملی شاه نیز قابل مشاهده است.

تصویر پنجم در مقابل آبشار شمیران گرفته شده است. در این تصویر، شاه به همراه درباریان در مقابل دوربین عکاس قرار گرفته است. در دست یکی از افراد که در سمت راست شاه ایستاده است، یک دوربین شکاری زیبا مشاهده می‌شود. فرد دیگری نیز چتر شاه را در دست دارد.

احتمالاً این تصویر در یکی از سفرهای کوتاه شاه در اطراف تهران گرفته شده است. در این عکس، خود شاه بر روی صندلی نشسته و به دوربین نگاه می‌کند، در حالی که کودک سمت راست او، عزیزالسلطان معروف به ملیجک دوم، ایستاده است.

در این تصویر، درباری‌ها و آشپزهای قصر در حال آماده‌سازی مواد اولیه غذا هستند. بعضی از آن‌ها در حال پوست کندن بادمجان هستند و تعدادی دیگر، مخلفات مختلف را در سینی‌هایی قرار داده‌اند که برای افزودن به دیگ غذا آماده می‌شود.

سفرهای ناصرالدین شاه به کشورهای غربی

اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در فروردین ماه سال ۱۲۵۲ هجری شمسی انجام شد. پیش از آن، هیچ یک از پادشاهان ایران به اروپا سفر نکرده بودند. در آن زمان، ناصرالدین شاه بیست و پنج سال از سلطنت خود می‌گذشت و سن او ۴۳ سال بود. در این سفر، میرزا حسین خان سپهسالار، همراه شاه بود. ناصرالدین شاه در این سفر به کشورهای آلمان، انگلیس، فرانسه، اتریش، سوئیس، بلژیک و عثمانی سفر کرد.

دومین سفر ناصرالدین شاه در فروردین ماه ۱۲۵۷ خورشیدی صورت گرفت. در این سفر، وی ابتدا از شهرهای نخجوان و تفلیس عبور کرد و به مسکو رسید. در روسیه، با الکساندر دوم ملاقات کرد و پس از آن راهی آلمان شد. در آلمان، با ویلهلم اول، امپراتور آلمان دیدار نمود. در ادامه، شاه به پاریس سفر کرد و با رئیس‌جمهور فرانسه دیدار داشت.

یک سال قبل از سفر ناصرالدین شاه قاجار به اروپا، او از سوی رؤسای‌جمهور فرانسه، تزار روسیه و سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی، دعوت‌نامه‌هایی برای بازدید از این کشورها دریافت کرد. ناصرالدین شاه قصد داشت به انگلستان سفر کند، اما هیچ دعوت‌نامه‌ای از طرف این کشور نداشت. سفیر انگلیس از ملکه درخواست کرد که برای شاه قاجار دعوت‌نامه‌ای ارسال شود، و ملکه این کار را انجام داد. علاوه بر سفر به انگلستان، ناصرالدین شاه به شهر آمستردام نیز سفر کرد و با خانواده سلطنتی هلند مورد استقبال قرار گرفت.