زندگی و خاطرات مادر همایون شجریان و تاثیر او بر خانواده هنرمند ایرانی

زندگی مشترک استاد محمدرضا شجریان و همسرشان، که سال‌ها در کنار یکدیگر سپری کردند، نمادی از عشق، همدلی و حمایت بی‌وقفه بود. همسر اول استاد، که نقش مهمی در آرامش و ثبات خانواده و تربیت فرزندانشان ایفا می‌کرد، در سال ۱۳۷۰ از محمدرضا جدا شد و درگذشت؛ اما خاطرات و تأثیر او بر زندگی و مسیر هنری استاد شجریان همچنان زنده و الهام‌بخش باقی مانده است.

این گفت‌وگو که در دهه ۶۰ و در سال‌های پایانی آن انجام شده، به مناسبت درگذشت فرخنده گل افشان، همسر اول محمدرضا و مادر همایون، بازخوانی می‌شود.

در مهرماه سال ۱۳۴۰، من و محمدرضا در مشهد ازدواج کردیم. پیش‌تر در دانشسرای مقدماتی مشهد همکلاسی بودیم. پس از پایان تحصیل، به شهرم قوچان بازگشتم و مدتی معلم آنجا بودم تا اینکه دوباره محمدرضا را دیدم و این آشنایی منجر به ازدواج ما شد. پس از آن، به مشهد نقل مکان کردیم. محمدرضا در دبیرستان تدریس خط و نقاشی می‌کرد و من نیز به مدت مدتی معلم و سپس مدیر دبستان بودم. در سال ۱۳۴۶، هر دو به تهران منتقل شدیم.

در تهران، چندین سال در آموزش و پرورش فعالیت داشتم و پس از انقلاب، با ۲۲ سال سابقه، بازنشسته شدم.

محمدرضا از دوران جوانی به هنر و موسیقی علاقه‌مند بود. پیش از ازدواج، وقتی صدایش را در تلاوت قرآن می‌شنیدم، مجذوب می‌شدم؛ آوازش را دوست داشتم، اما خودش را بیشتر!

خانواده و فرزندان

فرزانه، اولین فرزندمان، در سال ۱۳۴۲ به دنیا آمد و اکنون در رشته زبان آلمانی تحصیل می‌کند و سه‌تار می‌نوازد.

افسانه، دومین فرزندمان، در سال ۱۳۴۴ متولد شد. او با زنده‌یاد پرویز مشکاتیان ازدواج کرده و دو فرزند دارد. او سنتور می‌نوازد و سال‌ها در کنار همسرش فعالیت هنری داشته است.

مژگان، که در سال ۱۳۴۸ به دنیا آمده، در زمینه نقاشی و موسیقی تحصیل کرده و سه‌تار می‌نوازد.

همایون، کوچک‌ترین فرزند، در سال ۱۳۵۴ متولد شد. او از کودکی تنبک و کمانچه را آموخت و آواز را نزد پدرش تمرین کرد؛ صدای او آن‌قدر به صدای پدرش شباهت داشت که گاهی ما اشتباه می‌کردیم!

زندگی در کنار یک هنرمند

زندگی با یک هنرمند دشوار است، اما ما همیشه درک متقابلی داشتیم. محمدرضا در حرفه‌اش بسیار کوشا بود. گاهی ساعت‌ها در اتاق خود می‌ماند تا تمرین کند و نوارهای قدیمی استادان را گوش دهد. با این حال، در خانه بسیار مهربان و همراه بود؛ آشپزی‌اش بی‌نظیر بود و در امور خانه و تربیت بچه‌ها کمک زیادی می‌کرد.

او علاوه بر موسیقی، به هنرهای دیگری مانند خطاطی، گل‌کاری، پرورش پرنده و ساخت ساز علاقه‌مند بود. سنتورهای دست‌ساز او از کیفیت بالایی برخوردار بودند. حتی در زمینه‌های فنی مانند مکانیک هم مهارت داشت.

ارتباط با جامعه هنری

در اوایل زندگی‌ام در تهران، اغلب در مراسم‌های هنری همراه او حضور داشتم؛ در خانه‌هایی که استادانی مانند عبادی، شهناز و پایور حضور داشتند. بعدها با افزایش مسئولیت‌های بچه‌داری، فرصت کمتری برای همراهی او پیدا کردم. محمدرضا فردی بود که همواره تصمیم‌گیری‌های خود را انجام می‌داد و در کارهایش با اراده و پشتکار عمل می‌کرد؛ شاید بتوان گفت کمی سرسخت، اما بی‌ریا و مستقل بود.

پرویز مشکاتیان یکی از بزرگ‌ترین موسیقی‌دانان و نوازندگان ایرانی است که در عرصه موسیقی سنتی ایران شهرت فراوانی دارد. وی با تخصص در ساز سنتور، توانست آثار ماندگاری خلق کند و نقش مهمی در احیای موسیقی ایرانی ایفا نماید. او در طول فعالیت‌های خود، به عنوان آهنگساز و استاد، تاثیر عمیقی بر نسل‌های بعدی موسیقی‌دانان گذاشت و با نوآوری‌های خود، جایگاهی ویژه در دنیای موسیقی ایران پیدا کرد. زندگی و آثار او همچنان منبع الهام برای علاقه‌مندان به موسیقی سنتی است.

من بسیار به دامادم، پرویز مشکاتیان، علاقه‌مندم و هیچ چیزی جز خوبی از او ندیده‌ام. او عشق زیادی به خانواده و فرزندانش داشت. هرگاه گاهی اختلاف‌هایی در زمینه هنری بین او و محمدرضا رخ می‌داد، به سرعت حل می‌شد و رابطه خانوادگی‌شان همواره گرم و صمیمی باقی می‌ماند.

در پایان

محمدرضا شجریان، علی‌رغم شهرت و موفقیت‌های فراوان، فردی فروتن و خانواده‌دوست بود. او هرگز به دنبال شهرت یا ثروت نبود و همواره در راه توسعه هنر و فرهنگ کشور تلاش می‌کرد. هرچند سال‌ها زندگی‌مان ساده و گاهی دشوار بود، اما عشق، احترام و تفاهم متقابل، هم‌چنان پایه و اساس زندگی‌مان باقی ماند.

استوری همایون شجریان در حمایت از مادرش

همایون شجریان پس از درگذشت مادرش، یک استوری منتشر کرد و در آن از پیام‌های تسلیت هنرمندان و آشنایان تشکر نمود و به تمامی آن‌ها پاسخ داد.