درگذشت فرخنده گل‌افشان؛ مادر همایون شجریان و همسر اول محمدرضا شجریان، زندگی و خاطراتی ماندگار

زندگی مشترک استاد محمدرضا شجریان و همسرشان، که سال‌ها در کنار یکدیگر سپری شد، نمادی از عشق، هم‌راهی و حمایت بی‌وقفه بود. همسر اول ایشان، که نقش مهمی در آرامش و ثبات خانواده و تربیت فرزندان داشت، در سال ۱۳۷۰ از محمدرضا شجریان جدا شد و درگذشت، اما خاطرات و اثرات او در زندگی و مسیر هنری استاد و خانواده‌اش همچنان زنده و الهام‌بخش باقی مانده است.

این گفتگو که در دهه ۶۰ انجام شده، به مناسبت درگذشت خانم فرخنده گل افشان، همسر اول محمدرضا شجریان و مادر همایون، بازخوانی می‌شود.

در مهرماه سال ۱۳۴۰، من و محمدرضا در مشهد ازدواج کردیم. قبل از آن، در دانشسرای مقدماتی مشهد همکلاس بودیم. پس از اتمام تحصیل، به شهرم قوچان برگشتم و مدتی در آنجا معلم بودم، تا اینکه دوباره با محمدرضا آشنا شدم و این آشنایی منجر به ازدواج ما شد. پس از آن، به مشهد نقل مکان کردم. در آن زمان، محمدرضا در دبیرستان تدریس خط و نقاشی می‌کرد و من نیز مدتی معلم و بعدها مدیر دبستان بودم. در سال ۱۳۴۶، هر دو به تهران منتقل شدیم.

در تهران، سال‌ها در آموزش و پرورش فعالیت داشتم و پس از انقلاب، با ۲۲ سال سابقه، بازنشسته شدم.

محمدرضا از دوران جوانی به هنر و موسیقی علاقه‌مند بود. قبل از ازدواج، وقتی صدایش را هنگام تلاوت قرآن می‌شنیدم، مجذوب می‌شدم؛ آوازش را دوست داشتم، اما خودش را بیشتر!

خانواده و فرزندان

فرزانه، اولین فرزندمان، در سال ۱۳۴۲ به دنیا آمد و اکنون در رشته زبان آلمانی تحصیل می‌کند و سه‌تار می‌نوازد.

افسانه، فرزند دوم، در سال ۱۳۴۴ متولد شد. او با زنده‌یاد پرویز مشکاتیان ازدواج کرده و دو فرزند دارد. او سنتور می‌نوازد و سال‌ها در کنار همسرش فعالیت هنری داشته است.

مژگان، که در سال ۱۳۴۸ به دنیا آمده است، در زمینه نقاشی و موسیقی تحصیل کرده و سه‌تار می‌نوازد.

همایون، کوچک‌ترین فرزند، در سال ۱۳۵۴ متولد شد. او از کودکی تنبک و کمانچه را فرا گرفت و آواز را نزد پدرش تمرین کرد؛ صدای او آن‌قدر شباهت داشت که گاهی اشتباه می‌کردیم!

زندگی در کنار یک هنرمند

زندگی با یک هنرمند آسان نبود، اما همواره تفاهم و درک متقابل میان ما برقرار بود. محمدرضا در حرفه‌اش فردی سخت‌کوش و پرتلاش بود؛ گاهی ساعت‌ها در اتاق خود می‌ماند تا تمرین کند و نوارهای استادان قدیمی را گوش دهد. با این حال، در خانه بسیار مهربان و همراه بود؛ مهارت او در آشپزی بی‌نظیر بود و در انجام امور خانه و مراقبت از بچه‌ها نقش مهمی داشت.

علاوه بر موسیقی، به هنرهای دیگری مانند خطاطی، گل‌کاری، پرورش پرنده و ساخت ساز نیز علاقه‌مند بود. سنتورهای دست‌ساز او از کیفیت بالایی برخوردار بودند. حتی در زمینه‌های فنی مانند مکانیک نیز از توانایی و مهارت بالایی برخوردار بود.

ارتباط با جامعه هنری

در سال‌های نخست زندگی‌ام در تهران، اغلب در محافل هنری با او همراه بودم؛ در خانه استادانی همچون عبادی، شهناز و پایور حضور داشتم. بعدها با افزایش مسئولیت‌های بچه‌داری، کمتر با او همراه می‌شدم. محمدرضا همواره خودش تصمیم می‌گرفت و در مسیر کاری‌اش مصمم بود؛ شاید بتوان گفت کمی سرسخت، اما فردی صادق و مستقل بود.

پرویز مشکاتیان یکی از برجسته‌ترین نوازندگان و آهنگسازان ایرانی در حوزه موسیقی سنتی و کلاسیک ایران بود. او با تبحر در نواختن ساز تار و توانایی در خلق آثار ماندگار، نقش مهمی در توسعه و ترویج موسیقی ایرانی ایفا کرد. فعالیت‌های او شامل اجراهای زنده، ضبط آلبوم‌های متنوع و آموزش موسیقی به نسل‌های بعدی است که همواره مورد تحسین و احترام قرار گرفته است. زندگی و آثار پرویز مشکاتیان، نمادی از عشق و تعهد به هنر موسیقی ایرانی است.

من بسیار پرویز مشکاتیان، دامادم، را دوست دارم و تنها خوبی‌هایی از او دیده‌ام. او عشق و علاقه زیادی به خانواده و فرزندانش داشت. هر چند گاهی در مسائل هنری میان او و محمدرضا اختلاف‌هایی پیش می‌آمد، اما این تفاوت‌ها سریع حل می‌شد و رابطه خانوادگی‌شان همواره نزدیک و محبت‌آمیز باقی می‌ماند.

در انتها

محمدرضا شجریان، علیرغم شهرت و موفقیت‌های فراوان، فردی فروتن و خانواده‌دوست بود. او هرگز به خاطر شهرت یا ثروت مادی فریب نخورد و همواره در مسیر توسعه هنر و فرهنگ کشورمان گام برداشت. اگرچه سال‌ها زندگی‌مان ساده و گاهی دشوار بود، اما محبت، احترام و درک متقابل، همواره پایه و اساس زندگی‌مان باقی ماند.

استوری همایون شجریان در حمایت از مادرش

همایون شجریان در واکنش به درگذشت مادرش، استوری‌ای منتشر کرد و در آن از پیام‌های تسلیت هنرمندان و آشنایان قدردانی نمود و به همه آن‌ها پاسخ داد.