کوشک امیرسلیمانی مشیریه تهران، عمارت قاجاری و کتابخانه زیبا
کوشک امیرسلیمانی در مشیریه تهران؛ عمارت قاجاری با تاریخ غنی، معماری زیبا و کتابخانه عمومی در بوستان پامچال
کوشک امیرسلیمانی در مشیریه تهران، عمارت قاجاری با معماری زیبا، کتابخانه عمومی در بوستان پامچال و تاریخ غنی، مکانی دیدنی و فرهنگی است.
کمی از باغات شمیران و کوه‌های شمال تهران فاصله بگیریم و به سمت جنوب‌شرقی پایتخت حرکت کنیم؛ منطقه‌ای در حوالی مشیریه، یکی از محله‌های قدیمی تهران. در این منطقه، کمی دورتر از هیاهوی شهر، بوستان پامچال جای گرفته است و در آن، یکی از عمارت‌های دوران قاجار قرار دارد؛ ساختمانی سفید و سیمانی به نام کوشک امیرسلیمانی.
علیرضا خان قوانلوی قاجار، که به عضدالملک معروف بود، برادرزاده مهد اولیا بود و از کودکی در دربار قاجار فعالیت می‌کرد. پس از آن، زمانی که به ریش‌سفید شهرت یافت، محمدعلی شاه را در سفرهای خارج همراهی می‌نمود و او بود که صندوق عدالت را تأسیس کرد تا هر کسی شکایتی علیه مقامات داشته باشد، بتواند در آن ثبت کند. پس از محمدعلی شاه، عضدالملک پرستار و وکیل احمدشاه کوچک شد.
در آن دوره، عضدالملک اراضی‌ای متعلق به روستای اصفهانک در جنوب‌شرقی تهران خریداری کرد و آنها را به پسرش، مصطفی‌خان مشیرالسلطنه، هدیه داد. مصطفی‌خان که نام خانوادگی امیرسلیمانی را برگزید، از رجال صوفی‌مسلک قاجار و پهلوی بود و نماینده مجلس سنا نیز بود. او در داخل این اراضی، عمارتی ایرانی ساخت که به کوشک امیرسلیمانی شهرت یافت. نام سلیمانیه نیز از همین زمان بر این اراضی اطلاق شد. مدارک نشان می‌دهد که منبع قنات هاشم‌آباد و محمودآباد در داخل این کوشک قرار داشت و همین موضوع باعث شد امیرسلیمانی در این باغ ۱۰ هکتاری که شامل شهرک رضویه، مشیریه، کیانشهر و میدان خراسان کنونی می‌شود و از جنوب‌شرقی تهران تا نزدیکی کوه بی‌بی‌شهربانو امتداد دارد، کشاورزی راه‌اندازی کند. در این باغ، ۴۰ باغبان مشغول به کار بودند و میوه، زعفران و برنج در آن کشت می‌شد.
تعادل و هماهنگی در ساختمان سفید باغ امیرسلیمانی
بنایی که امیرسلیمانی در باغ خود ساخته است، دو طبقه و با معماری بسیار زیبایی طراحی شده است که پس از گذشت بیش از یک قرن، همچنان جذابیت و شکوه خود را حفظ کرده است. این ساختمان چندین ورودی دارد که بر اساس مشاهدات، ورودی اصلی در ضلع جنوبی قرار گرفته است. در این ضلع، درهای دیگری نیز وجود دارد که یکی از آنها، در میانی، با دو لنگه بزرگ‌تر و برجسته‌تر نسبت به دیگر درها، توجه را جلب می‌کند.
در نگاه اول، حس تقارن در این بنا به خوبی قابل درک است. این تقارن در داخل و بیرون ساختمان رعایت شده است تا حس یکنواختی و آرامش را در بیننده القا کند، بدون اینکه احساس خستگی یا یکنواختی بیش از حد ایجاد کند.
کوشک امیرسلیمانی، همانند عمارت‌های قاجاری، دارای پنج در چوبی است. فرم اصلی درها و پنجره‌ها مربع و دایره است و در ساخت آنها از شیشه‌های رنگی با رنگ‌های سبز، زرد، قرمز و آبی استفاده شده است. هر کدام از این رنگ‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و هنگام تابش آفتاب، زیبایی فضاهای داخلی طبقه اول را دوچندان می‌کنند.
تزئینات این بنا، چه در داخل و چه در نما، کم‌تعداد و محدود است و تنها در برخی قسمت‌ها، گچبری‌هایی دیده می‌شود که چندان ظریف نیستند. به نظر می‌رسد دلیل کم‌توجهی به تزیینات، کاربرد این ساختمان به عنوان خانه ییلاقی و محل استراحت در فصول برداشت محصول بوده است. در طبقه اول، گچبری‌هایی مشاهده می‌شود، اما در طبقه همکف، که محل خدمتکاران بوده، تزیینات چندانی دیده نمی‌شود. یکی دیگر از نمونه‌های گچبری در این بنا، ستون‌ها و سر ستون‌هایی است که به سبک آیونیک ساخته شده‌اند.
شاه‌نشین خالی اما با شکوه
پس از عبور از ورودی، وارد فضایی می‌شویم که با یک حوض هشت‌ضلعی در شبستان عمارت قرار گرفته است. این حوض، با سرامیک‌های رنگارنگ تزئین شده است و در اطراف آن، اتاق‌هایی قرار دارند که روبه‌روی هم و قرینه هستند. این اتاق‌ها امروزه به عنوان کتابخانه‌ای پر از صدها کتاب تاریخی تبدیل شده‌اند. در واقع، فضای فعلی کتابخانه به نظر می‌رسد در گذشته برای خدمه و کارگران باغ طراحی شده باشد؛ زیرا نحوه قرارگیری فضاها، راهروهای کم‌عرض و باریک، همگی نشانگر این کاربری قدیمی هستند.
در کنار حوضچه، دو راه‌پله کوتاه قرار دارد که از میان شبستان عبور کرده و به طبقه دوم می‌رسند. این طبقه، همان شاه‌نشین بزرگ است که اگرچه امروز خالی و بدون وسیله است، اما هنوز می‌توان شکوه روزهای پررفت‌وآمد آن را تصور کرد. در مقابل این شاه‌نشین، دو بالکن در ضلع‌های شمال و جنوب عمارت قرار گرفته‌اند که منظره‌ای زیبا را خلق کرده‌اند.
امیرسلیمانی در این اراضی کشاورزی می‌کرد و این نوع کاربری تا سال‌های اخیر رایج بود. عمارت امیرسلیمانی تا سال ۱۳۶۲ در مالکیت خانواده امیرسلیمانی باقی ماند، اما سپس بنیاد مستضعفان این ملک را خریداری و برای بهره‌برداری عمومی در اختیار شهرداری تهران قرار داد.
ساختمان کوشک پس از مرمت، به کتابخانه‌ای تخصصی در فضای سبز و عمومی بوستان آزادگان تبدیل شده است. این ساختمان در دو طبقه مجزا، مخازن کتاب در طبقه اول و سالن‌های مطالعه و اتاق‌های رایانه در طبقه دوم دارد. ساختمان اداری نیز در دو طبقه و در مساحتی تقریبی ۷۰۰ متر مربع در شمال پارک و کنار کتابخانه واقع شده است. این مجموعه، محلی مناسب برای لذت بردن از مطالعه و گذراندن اوقات فراغت است و حدود ۱۷ هزار جلد کتاب تاریخی و قدیمی در آن نگهداری می‌شود. علاقه‌مندان می‌توانند برخی از این کتاب‌ها را امانت بگیرند. این مجموعه فرهنگی و تاریخی در محله مشیریه و در ضلع غربی بوستان پامچال قرار دارد.
