پنج کاربرد برتر بلاکچین در تحول صنعت‌ها و آینده اقتصاد
پنج کاربرد برتر بلاکچین در تحول صنعت‌ها و آینده اقتصاد دیجیتال
پنج کاربرد برتر بلاکچین در تحول صنعت‌ها و آینده اقتصاد دیجیتال؛ از تراکنش‌های امن تا حاکمیت الکترونیک و حفاظت هویت دیجیتال
در حالی که فناوری بلاکچین عمدتاً در حوزه رمزارزها مورد بحث قرار می‌گیرد، این فناوری نوین به مرور در کاربردهای فراتر از دارایی‌های دیجیتال نیز توسعه یافته است. این تحول، فرصت‌های جدیدی را برای کاربران و کارآفرینان ایجاد کرده است و امکان بهره‌برداری از قابلیت‌های متنوعی را فراهم ساخته است.
در این راهنما، ده مورد از مهم‌ترین کاربردهای فناوری بلاکچین در حوزه‌های مختلف معرفی می‌شود.
تراکنش‌های امن و غیرمتمرکز با فناوری بلاکچین
بلاکچین، به عنوان یک دفتر کل دیجیتال، تراکنش‌ها را به صورت توزیع‌شده در شبکه‌ای از نودها ثبت می‌کند. ساختار توزیع‌شده این فناوری، ذخیره‌سازی اطلاعات را به گونه‌ای طراحی کرده است که تغییر یا دستکاری رکوردها تقریباً غیرممکن می‌باشد.
هر بلوک در زنجیره، مجموعه‌ای از تراکنش‌ها را شامل می‌شود و هر بار که تراکنشی در شبکه انجام می‌شود، رکورد آن در دفتر کل غیرقابل تغییر ثبت شده و برای تمامی اعضای شبکه، چه در حالت permissionless و چه permissioned، قابل مشاهده است. این امر امکان شفافیت کامل در پیگیری سفارش‌ها، پرداخت‌ها، حساب‌ها و دارایی‌ها را فراهم می‌آورد و همه اعضا دیدگاهی مشترک از واقعیت دارند.
در تراکنش‌های بلاکچین، از امضای رمزارزی یا hashing برای تضمین امنیت و عدم تغییرپذیری استفاده می‌شود. این فناوری، تغییر در رکوردها را به صورت همزمان در تمامی نسخه‌های توزیع‌شده شبکه نیازمند می‌سازد، که این امر، امنیت و صحت داده‌ها را تضمین می‌کند.
کاربردهای فناوری بلاکچین چیست؟
فناوری بلاکچین فراتر از حوزه رمزارزها کاربرد دارد و در صنایع مختلف به‌کار گرفته می‌شود. رهبران صنعت با بهره‌گیری از انواع مختلف DLT (توزیع‌شده دفتر کل) در تلاش هستند تا اعتمادسازی، کاهش موانع و خلق ارزش‌های نوین را ممکن سازند. در این راستا، ده مورد از کاربردهای عملی بلاکچین در دنیای واقعی معرفی شده است که نحوه انجام کسب‌وکار را دگرگون می‌کند.
در ادامه، نگاهی اجمالی به این موارد خواهیم داشت.
انتقالات مالی و پرداخت‌ها
تکنولوژی بلاکچین اساس شکل‌گیری بیت‌کوین (BTC) است، که به عنوان اولین ارز دیجیتال برای انتقال پول معرفی شد. این فناوری امکان انجام تراکنش‌های هم‌نوبتی (peer-to-peer) بین طرفین را فراهم می‌کند، بدون نیاز به واسطه‌های مالی مانند بانک‌ها. با انتقال مستقیم دارایی‌ها بین کیف‌پول‌های کریپتو، بلاکچین زمان تسویه تراکنش‌ها را کاهش می‌دهد، از هزینه‌های مربوط به طرف مقابل می‌کاهد و رکوردی شفاف و قابل بررسی از تمامی تراکنش‌ها ارائه می‌دهد.
تامین و لجستیک
تکنولوژی بلاکچین در حوزه مدیریت و نظارت بر زنجیره تأمین، نقش مهمی ایفا می‌کند. با انتقال به سیستم‌های مبتنی بر بلاکچین و حذف کاغذبازی، شرکت‌ها قادر خواهند بود نقاط ضعف در زنجیره تأمین خود را شناسایی و اقدامات اصلاحی را تسریع بخشند. علاوه بر این، بلاکچین می‌تواند به تأیید منشأ کالاها کمک کند و کیفیت عملیات در سراسر زنجیره را ارتقا دهد.
بر اساس گزارش سال ۲۰۱۸ شرکت DHL، یکی از چالش‌های اصلی در حوزه زنجیره تأمین و لجستیک، نبود شفافیت و انباشت داده‌ها در بخش‌های مختلف است. فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) این امکان را فراهم می‌آورد که فرآیند به اشتراک‌گذاری داده‌ها به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه انجام شود و منبع واحدی برای تمامی ذینفعان ارائه دهد. شرکت‌هایی مانند DHL و Maersk در حال حاضر از فناوری بلاکچین برای بهبود عملیات حمل‌ونقل و افزایش کارایی بهره می‌برند.
اینترنت اشیاء (IoT)
اینترنت اشیاء (IoT) یکی از حوزه‌های جدیدی است که فناوری بلاکچین در آن کاربرد پیدا می‌کند. استفاده از فناوری‌های مبتنی بر زنجیره بلوکی می‌تواند راه‌حلی مؤثر برای رفع نگرانی‌های امنیتی در این حوزه باشد. با وجود میلیون‌ها دستگاه IoT در بازار، احتمال هک و سرقت داده‌های کاربران، مانند اطلاعات کاربران الکسا (آمازون) یا تلویزیون‌های هوشمند، همواره وجود دارد. فناوری‌های دفترکل توزیع‌شده (DLT) امنیت بالاتری را برای این دستگاه‌ها فراهم می‌کنند، چرا که امکان ثبت شفاف و غیرقابل تغییر تعاملات بین دستگاه‌ها را فراهم می‌سازند و از این طریق از سرقت و دستکاری داده‌ها جلوگیری می‌کنند.
سوابق پزشکی و خدمات سلامت
بلاکچین می‌تواند در حفظ امنیت سوابق بیماران نقش مهمی ایفا کند. فناوری دفترکل توزیع‌شده (DLT) امکان اشتراک‌گذاری اطلاعات بیماران با ذینفعان مربوطه، پس از تأیید خود بیمار، را فراهم می‌کند. علاوه بر این، بلاکچین می‌تواند فرآیند ثبت ادعاهای پزشکی در شرکت‌های بیمه را دقیق‌تر کرده و با بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند، پرداخت‌های مربوطه را به صورت خودکار انجام دهد.
شرکت‌های متعددی در حال آزمایش فناوری بلاکچین برای کاهش هزینه‌های حوزه سلامت هستند و تلاش می‌کنند با جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری اطلاعات خصوصی بیماران، کارایی و صرفه‌جویی در این صنعت را ارتقاء دهند.
رای‌گیری دیجیتال و حاکمیت الکترونیک
بلاکچین در حوزه سیستم‌های رأی‌گیری دیجیتال می‌تواند اعتماد و شفافیت بیشتری ایجاد کند. با بهره‌گیری از فناوری دفترکل توزیع‌شده (DLT)، رأی‌ها به صورت غیرقابل تغییر در یک دفتر دیجیتال ثبت می‌شوند که امکان مشاهده نتایج به صورت همزمان را برای تمامی ذینفعان فراهم می‌کند. در این فرآیند، رأی‌دهی از طریق بلاکچین انجام می‌شود و نتایج، یعنی سوابق رأی‌گیری، در قالب تراکنش‌های ثبت شده در این دفتر نگهداری می‌شوند.
همچنین، دولت‌های محلی می‌توانند از بلاکچین برای حفاظت از سوابق شهروندان، کاهش بروکراسی و افزایش شفافیت در فرآیندهای حکومتی بهره‌مند شوند. استفاده از این فناوری در حوزه حکمرانی می‌تواند از سرقت هویت جلوگیری کند، چرا که با رمزنگاری امن هویت افراد محافظت می‌شود. به عنوان نمونه، دولت استرالیا با همکاری شرکت آی‌بی‌ام (IBM) در حال ادغام بانک‌های اطلاعاتی مربوط به گذرنامه و شناسنامه در لایه‌ای مبتنی بر DLT است تا امنیت و صحت این داده‌ها تضمین شود.
رسانه‌ها و حقوق مؤلف
طبق گزارش شرکت دِلویت (Deloitte)، روند مصرف گسترده رسانه‌های دیجیتال منجر به افزایش موارد نقض حقوق کپی‌رایت و قوانین مالکیت شده است. مشکلاتی از قبیل حریم خصوصی داده‌ها، سرقت مالکیت فکری و عدم پرداخت حق‌الزحمه‌ها، در حال افزایش است. فناوری بلاکچین توانایی حل این چالش‌ها را داراست.
با بهره‌گیری از فناوری بلاکچین، امکان ثبت و نگهداری فایل‌های صوتی و دیگر رسانه‌های دیجیتال به صورت NFT (توکن غیرقابل تعویض) فراهم شده است. این فناوری به تولیدکنندگان محتوا امکان می‌دهد مالکیت آثار خود را حفظ کرده و تصمیم‌گیری درباره نحوه انتشار آنها را بر عهده داشته باشند. اطلاعات مربوط به مالکیت در قالب رمزنگاری شده بر روی بلاکچین یا راه‌حل‌های ذخیره‌سازی غیرمتمرکز مانند آی‌پی‌اف‌اس (IPFS) ثبت می‌شود و شرکت‌های رسانه‌ای باید مجوز استفاده از محتوا را به طرف‌های سوم بدهند.
علاوه بر این، توزیع حق‌الزحمه‌ها به صورت خودکار و قابل حسابرسی از طریق قراردادهای هوشمند (smart contracts) انجام می‌شود، که این امر شفافیت و عدالت در پرداخت‌ها را تضمین می‌کند.
حفاظت از هویت دیجیتال
هر ساله میلیون‌ها نفر در سراسر جهان در معرض خطر کلاهبرداری هویت قرار می‌گیرند. این نوع کلاهبرداری شامل فعالیت‌هایی مانند جعل اسناد و هک فایل‌های شخصی است. با ذخیره‌سازی اطلاعات حساس مانند شماره‌های تامین اجتماعی، گواهی‌نامه تولد و سایر داده‌های خصوصی بر روی بلاکچین، می‌توان انتظار داشت که میزان سرقت هویت به طور قابل توجهی کاهش یابد.
بلاکچین امکان کنترل بیشتر کاربران بر هویت دیجیتال خود را فراهم می‌کند. با گسترش وب۳ (Web3)، توسعه هویت خودمختار (SSI) برای کاربران محتمل است. این فناوری قابلیت تعامل‌پذیری در اینترنت را افزایش می‌دهد و امکان انتقال هویت در بین برنامه‌های غیرمتمرکز مختلف را فراهم می‌سازد. شرکت‌هایی مانند سیتی‌ز (Civic) نمونه‌هایی هستند که با بهره‌گیری از فناوری بلاکچین در تلاشند تا کنترل بیشتری را در اختیار کاربران قرار دهند و امنیت هویت دیجیتال آنها را تضمین کنند.
برنامه‌های وفاداری مشتریان در خرده‌فروشی
فناوری بلاکچین می‌تواند تحولی اساسی در صنعت خرده‌فروشی ایجاد کند، به‌ویژه از طریق ادغام در برنامه‌های وفاداری مشتریان. در این چارچوب، طرح‌های مبتنی بر توکن‌ها امکان‌پذیر است که در آن فروشگاه‌ها می‌توانند با اعطای توکن‌های دیجیتال به مشتریان، آنها را تشویق به ادامه خرید کنند. این توکن‌ها می‌توانند توسط مشتریان نگهداری یا در صرافی‌های رمزارزی به فروش برسند. علاوه بر این، توکن‌ها ممکن است مزایای متعددی مانند تخفیف در خریدهای بعدی، دسترسی رایگان به رویدادها یا دریافت زودتر محصولات خاص را فراهم آورند. این رویکرد جدید، پتانسیل تغییر روش تعاملات تجاری و افزایش وفاداری مشتریان در بازارهای جهانی را دارد.
ردیابی غذایی
تکنولوژی بلاکچین امکان رصد کامل زنجیره تأمین مواد غذایی را از مزرعه تا میز غذا فراهم می‌کند. این فناوری با افزودن تمامی ذینفعان در زنجیره ارزش به عنوان مشارکت‌کنندگان مجاز، امکان ثبت و پیگیری اطلاعات در هر مرحله، از تولید و برداشت تا بسته‌بندی، حمل‌ونقل، انبارداری، توزیع و عرضه در فروشگاه‌ها را میسر می‌سازد. داده‌های ثبت‌شده شامل مواردی مانند نوع ورودی‌ها، نحوه نگهداری، گواهینامه‌ها، دما، اطلاعات کشاورز و شماره دسته‌بندی است. به عنوان نمونه، وول‌مارت (Walmart) از فناوری بلاکچین برای تضمین استانداردهای ایمنی مواد غذایی و گوشت‌هایی که در فروشگاه‌های خود عرضه می‌کند، بهره می‌برد.
حمایت از حقوق کارگران
در سال ۲۰۲۰، شرکت کوکا کولا (کولا) با همکاری وزارت خارجه ایالات متحده، پروژه‌ای را برای ایجاد سامانه ثبت‌سنجی مبتنی بر بلاکچین راه‌اندازی کرد. هدف از این طرح، تقویت حقوق کارگران و فراهم‌سازی ابزارهای شفاف برای گزارش موارد کار اجباری است. با بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند، امکان تایید و اجرای قراردادهای دیجیتال بین کارفرما و کارگر فراهم می‌شود، که این رویکرد می‌تواند نقش موثری در بهبود شرایط کاری و مقابله با نقض حقوق کارگران ایفا کند.
منبع: کریپتو.نیوز
