سفرهای لوکس و ولخرجی‌های خاندان پهلوی و دیبا؛ هزینه‌های سرسام‌آور دربار و هدایاهای خارجی در دوران شاهنشاهی

ولخرجی‌های خاندان پهلوی و دیبا در دوران شاهنشاهی شامل سفرهای خارجی، هدایا و خریدهای لوکس، هزینه‌های سرسام‌آور دربار و بی‌توجهی به منابع عمومی کشور بود.

فریده قطبی (دیبا)، مادر فرح پهلوی، یکی از اعضای خانواده سلطنتی بود که پس از ازدواج دخترش با محمدرضا پهلوی، به عضویت این خاندان درآمد. با تولد فرزندان محمدرضا، موقعیت او در خاندان سلطنتی تقویت شد.

در اسناد دربار پهلوی، به وفور به سفرها و ولخرجی‌های او اشاره شده است؛ سفرها و سفارش‌های متعدد و پر هزینه‌ای که رسید آن‌ها به عنوان مدارک رسمی از سوی بخش‌های تشریفات صادر می‌شد و هزینه‌های آن‌ها از خزانه کشور پرداخت می‌گردید.

نکته مهم در مورد سفارشات او، خارجی بودن و هزینه‌های بالای آن‌ها است. خانواده دیبا ظاهراً اعتقادی به کالاهای داخلی و ایرانی نداشتند و حتی مواردی مانند موکت را از کشورهای خارجی مانند هند تهیه می‌کردند. موکتی که کیفیت آن چندان بالا نبود و رنگ آن پس از مدت کوتاهی از بین می‌رفت.

جالب است که هر کجا سفر می‌کرد و خوشگذرانی می‌نمود، با سخاوت و بی‌پروایی از اموال عمومی و مردم ایران بهره‌مند می‌شد و هدایای گرانقیمت به مسئولان خارجی و خانواده‌های آنان در کشورهای مختلف اهدا می‌کرد.

خروجی‌های مالی خاندان پهلوی همواره از خزانه دولتی منشأ می‌گرفت و این روند، به نوعی روال معمول و مرسوم در آن زمان محسوب می‌شد. با این حال، تعداد زیادی از شاهزادگان این خاندان در هزینه‌تراشی‌های فراوان برای کشور نقش داشتند و تعداد آنان نیز زیاد بود که این موضوع، مشکلاتی برای خزانه کشور ایجاد می‌کرد. اما نکته قابل توجه این است که فردی خارج از خاندان پهلوی وارد شده و به این اندازه از منابع عمومی ایران خرج می‌کرد، نشان‌دهنده شدت بی‌توجهی و ولخرجی‌های بی‌حساب و کتاب این خاندان در آن دوران است.

ضرب‌المثل «یک کلام از مادر عروس» در فرهنگ ایران به کنایه اشاره دارد به ورود افراد کم‌ربط و بی‌اهمیت به مسائل خانوادگی یا سیاسی، و جالب است که مادر عروس خاندان پهلوی نیز در این روند بی‌پروایی و ولخرجی‌ها نقش داشته است.

فریده دیبا، قبل از ازدواج دخترش با محمدرضا شاه، هرگز ایران را ترک نکرده بود، اما پس از ازدواج به سفرهای متعددی در کشورهای مختلف رفت و هدایای زیادی به خارجی‌ها اهدا کرد.

این ولخرجی‌ها در تعمیرات و نوسازی‌های متعدد در اقامتگاه‌هایش در کاخ سعدآباد آنقدر زیاد بود که مسئول مالی دربار پهلوی به شدت گلایه کرد و گفت: «امور مالی دربار شاهنشاهی را با جناب آقای کامبیز آتابای در میان بگذارید، والله بالله سرگنج طلا نداریم و به جز بودجه مشخص، جای دیگری برای تامین هزینه‌ها نداریم. از شما تقاضا می‌کنم رحم کنید و با ما همکاری نمایید تا آبروی دستگاه حفظ شود.»

برخی از هزینه‌های سربار مادر فرح پهلوی که در اسناد مربوط به خاندان پهلوی ذکر شده است، به شرح زیر است. در اینجا به چند نمونه از این موارد اشاره می‌شود:

سفر به استکهلم سوئد با دعوت صلیب سرخ؛ شامل دستور برای تهیه سه هزار دلار تراول چک و هزار دلار اسکناس ده، بیست و پنجاه دلاری.

خرید یک دستگاه خودرو کادیلاک به سفارش دربار برای فریده دیبا

فریده دیبا اقدام به سفارش هدایای مخصوص مراسم ختنه نوه‌های پادشاه مغرب کرده است.

هدایای ارسالی فریده دیبا به هندوستان شامل موارد زیر است: سکه طلا با نشان شاهنشاهی، قوطی سیگار کوچک نقره‌ای، دو عدد ساعت زنانه با صفحه برلیان و بند چرمی از جنس طلای سفید، دو عدد ساعت زنانه با بند چرمی طلای سفید و یک عدد ساعت با بند طلای سفید.