پژمان جمشیدی در شب عروسی خماری؛ بررسی حدود و مجازهای اقتباس در سینمای ایران

فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» به کارگردانی سروش صحت، که در شب سوم جشنواره فیلم فجر در برج میلاد میزبان خبرنگاران و اصحاب رسانه بود، اثری قابل توجه به ویژه از نظر کارگردانی و ساخت فیلم است. این اثر داستان یک داماد (پژمان جمشیدی) را روایت می‌کند که در شب عروسی‌اش دچار خماری شده و تا صبح از خواب برنمی‌خیزد، و در نتیجه چندین بازیگر مطرح مانند بهرام رادان، هوتن شکیبا، هادی حجازی فر و بیژن بنفشه‌خواه جلوی دوربین صحت قرار می‌گیرند تا نسخه‌ای ایرانی از فیلم آمریکایی «خماری» را بر پرده نقره‌ای سینما عرضه کنند.

در این فیلم، لحظات طنزآمیز، شخصیت‌پردازی‌های جذاب، رویدادهای جالب و موقعیت‌های دراماتیک در کنار تصاویر بی‌نظیر صحت، داستانی را روایت می‌کند که قبلاً آن را دیده‌ایم. مجموعه فیلم‌های «خماری» که اولین‌اش در سال ۱۳۸۸ به کارگردانی تاد فیلیپس ساخته شد، با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و در ایران نیز با اقتباس در فیلم «همه چی آرومه» به کارگردانی مصطفی منصوری، وارد سینما شد. حال، سروش صحت و ایمان صفایی با نگارش فیلمنامه‌ای که بسیاری از رویدادهای آن از داستان «خماری» اقتباس شده است، تلاش دارند نسخه‌ای نو و دراماتیک، هم تلخ و هم کمدی، از این موضوع ارائه دهند.

این روایت در فیلم به خوبی می‌تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند و با بهره‌گیری از بازیگران شناخته‌شده در حوزه کمدی، لحظاتی جذاب و خنده‌دار خلق کند. تماشاگرانی که با بازی درخشان هادی حجازی‌فر در نقش دکتر و دیالوگ‌های شیرین او آشنا هستند، در حین تماشا، مدام می‌خندند و درگیر نوعی تامل بینامتنیت می‌شوند؛ چرا که بازی هوتن شکیبا در «لیسانسه‌ها» و «مگه تموم عمر چند تا بهاره» پیش‌تر آن‌ها را به خنده واداشته است، و حال، این فیلم آن‌ها را به اثر دیگری مرتبط می‌کند و داستان را به نمونه‌ای آمریکایی پیوند می‌زند.

سوال اصلی این است که تا چه اندازه یک کارگردان ایرانی می‌تواند حوادث و داستان‌های فیلم‌های دیگر را اقتباس یا بازتولید کند؟ آیا باید به تماشاگر توضیح داد که این اثر، اقتباسی آزاد یا نعل به نعل است؟ در این صورت، سهم فیلمنامه‌نویسان در مالکیت معنوی اثر چقدر است؟ و در نهایت، آیا بار کمدی فیلم بر عهده بازیگران است یا کارگردانی می‌تواند نقش مهم‌تری در انتقال پیام و خلق لحظات خنده‌آمیز داشته باشد؟ این سوال‌ها نشان می‌دهد که جایگاه و حدود اقتباس در سینمای ایران، موضوعی است که نیازمند بررسی و گفتگو است.