سفر درون‌کاوی و رهایی در فیلم «ماهی در قلاب»
سفر در مسیر رهایی و کشف درون: نقد فیلم «ماهی در قلاب» اثر محی‌الدین مظفر
فیلم «ماهی در قلاب» سفر درون‌کاوی، اخلاق و رهایی در طبیعت تاجیکستان با روایت‌های فلسفی و بازی‌های حرفه‌ای
در دنیای معاصر سینما، جایی که زیبایی ظاهری و هیجان رویدادها غالب بر معنا و عمق درونی می‌شوند، فیلم‌هایی که به کاوش در روح و جهان درونی انسان می‌پردازند، ارزش ویژه‌ای دارند. درام روان‌شناختی نه تنها روایتگر سرنوشت انسان است، بلکه آیینه‌ای است برای نمایش لطافت نفس، دردهای پنهان و نبردهای خاموش درون. چنین آثار سینمایی در جشنواره‌های بین‌المللی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند، زیرا تماشاگران را نه فقط به تماشا، بلکه به تفکر و احساس فرا می‌خوانند. در این نوع فیلم‌ها، اندیشه، احساس و فلسفه در قالب تصویر به هم می‌پیوندند.
چندی پیش در نمایش ویژه فیلم «ماهی در قلاب» ساخته کارگردان مشهور تاجیک، محی‌الدین مظفر، حضور داشتم. این فیلم به تهیه‌کنندگی امیر تاجیک و با همکاری نهادهای سینمایی «داووفیلم»، «تاجیک‌فیلم»، «آی‌فیلم» و شرکت بازرگانی «SIKAAP» ساخته شده است. تماشای این اثر مرا به یاد آثار استاد سینمای ایران، عباس کیارستمی، از جمله «زندگی و دیگر هیچ» و «باد ما را خواهد برد»، انداخت؛ آثاری که در آن‌ها واقعیت در مسیر سفر شکل می‌گیرد، اتفاقات تصادفی‌اند و پایان هر مسیر، کشفی نو در درون انسان است.
اما در فیلم مظفر، داستان هدفمند است. روایت از جایی آغاز می‌شود که قهرمان اصلی، دلیر (با بازی عبدالله عبدالرحیم‌زاده)، پسری آرام و باهوش است که در مدرسه شبانه‌روزی بزرگ شده، و همراه با صمد (خورشید مصطفی‌اُف)، شوهر مربی‌اش نگاره (سیاره صفری)، به سفری می‌رود تا مادرش را بیابد. این سفر به تدریج به جست‌وجویی در معنای زندگی و پاکی درون بدل می‌شود. رفتار جوانمردانه و صداقت دلیر، بر روح خسته صمد تاثیر می‌گذارد. صمد، مردی قمارباز و شکست‌خورده در زندگی، در طول سفر، به واسطه صداقت و بی‌ریایی دلیر، ناگزیر مسیر درستی را در پیش می‌گیرد. مظفر با نگاهی فلسفی و درکی ظریف، تضاد میان این دو جهان‌بینی متفاوت را به زبانی ساده اما عمیق به تصویر می‌کشد.
گفت‌وگوهای میان دلیر و صمد سرشار از معنا و انگیزه‌های اخلاقی است. «ماهی در قلاب» ترکیبی زیبا از درام روان‌شناختی و رئالیسم است که مسائلی عمیق درباره اعتماد، هدف‌مندی، شفقت و آزادی را بازتاب می‌دهد. کارگردان توانسته است احساسات قهرمانان را با تماشاگران شریک کند، به گونه‌ای که در میان رویدادهای ساده، مفاهیم ژرف انسانی آشکار شود.
این اثر تاکنون در چندین جشنواره بین‌المللی حضور یافته و جوایز متعددی کسب کرده است. طبیعت زیبای تاجیکستان جلوه‌ای دیدنی بر فیلم بخشیده و ضبط دقیق صدا، تدوین جذاب و بازی حرفه‌ای بازیگران، روحی زنده در اثر دمیده است. زبان فیلم ساده، روشن و معیار است و گفت‌وگوها طبیعی و برگرفته از زبان مردم است؛ این امر به صداقت و تاثیرگذاری اثر افزوده است.
