آواز و سازدهنی منوچهر آذری در برنامه ۱۰۰۱ با اجرای محسن کیایی | بازگشت افتخارآمیز به موسیقی روحوضی

در یکی از بخش‌های به‌یادماندنی برنامه تلویزیونی «۱۰۰۱» با اجرای محسن کیایی، صحنه‌ای ویژه و نوستالژیک شکل گرفت: منوچهر آذری، هنرمند پیشکسوت طنز و نمایش‌های رادیویی، در میان تشویق حضار، با اجرای آواز و نواختن سازدهنی، لحظاتی از جنس طرب و خاطره خلق کرد.

این اجرا، نه‌تنها جلوه‌ای از توانمندی آذری در هنرهای نمایشی بود، بلکه یادآور یکی از اصیل‌ترین گونه‌های موسیقی و نمایش ایرانی یعنی موسیقی روحوضی نیز بود؛ سنتی که سال‌ها در بطن فرهنگ عامیانه ایرانیان جاری بود و امروز کمتر در رسانه‌ها دیده می‌شود.

منوچهر آذری؛ صدای ماندگار طنز ایرانی

منوچهر آذری متولد ۱۳۲۳ در تهران، یکی از برجسته‌ترین هنرمندان طنزپرداز در رادیو، تلویزیون و تئاتر است. او در کنار چهره‌هایی چون فضل‌الله رمضانی، جواد آتش‌افروز و فرهنگ مهرپرور، با برنامه‌هایی همچون صبح جمعه با شما و جمعه ایرانی در حافظه صوتی مردم ایران ماندگار شد.

آذری به‌ویژه در تقلید صدا، آواز طنز، بداهه‌گویی و استفاده از لهجه‌های محلی مهارت چشمگیری دارد. او با حفظ اصالت لحن کوچه‌بازاری و بهره‌گیری از ظرفیت موسیقی سنتی، همواره کوشیده تا پیوند میان طنز نمایشی و موسیقی فولکلور را زنده نگه دارد.

موسیقی روحوضی؛ هنر نمایشی مردم‌نهاد ایرانی

موسیقی روحوضی یا تخت‌حوضی، گونه‌ای از نمایش‌های سنتی ایرانی‌ست که از دوران قاجار به بعد رواج گسترده یافت. این اجراها معمولاً در حیاط خانه‌ها، روی تخته‌ای که بر حوض گذاشته می‌شد، برگزار می‌شدند و شامل ترکیبی از:

• نمایش طنز عامیانه با بداهه‌پردازی

• موسیقی محلی همراه با آواز، ضرب و دایره‌زنگی
• رقص سنتی و شادی‌آفرین
• شخصیت‌های تیپیکال مثل مبارک، مَلک‌الشعرا، و زن‌پوش‌ها

ویژگی مهم موسیقی روحوضی، تعاملی بودن آن با تماشاگر، و استفاده از زبان محاوره‌ای، طنز تلخ و طنازی اجتماعی است. موسیقی در این سبک نه‌فقط مکمل، بلکه رکن اصلی روایت است.

آذری و اجرای زنده در ۱۰۰۱؛ بازخوانی یک سنت فراموش‌شده

در برنامه ۱۰۰۱، منوچهر آذری با اجرای زنده‌اش از آواز سنتی همراه با سازدهنی، نه‌فقط لحظه‌ای طرب‌آور خلق کرد، بلکه یادآور این نکته بود که ریشه‌های طنز و موسیقی در فرهنگ ما، از دل مردم برخاسته‌اند.

صدای او، لحن طنازانه‌اش، و مهارتش در ترکیب آواز با لطیفه، به‌وضوح برگرفته از تجربه‌ی سال‌ها فعالیت در نمایش‌های کوچه‌بازاری و سنت روحوضی است.