خانه تیمورتاش، موزه جنگ و تاریخ دفاع مقدس تهران
خانه تیمورتاش؛ میراث جنگی 160 ساله تهران با موزه‌ای پر از سلاح‌ها و تاریخ دفاع مقدس
خانه تیمورتاش، موزه جنگ تهران با 160 سال تاریخ، سلاح‌ها و یادگاری‌های دفاع مقدس را در قلب شهر ببینید.
از روزگاران قدیم تا کنون، جنگ همواره بخش جدایی‌ناپذیر از تاریخ و سرنوشت هر تمدنی بوده است و در بسیاری از نقاط جهان، میراثی است که به نسل‌های بعدی منتقل شده است. در تهران نیز، بخشی از این میراث جنگی باقی مانده است؛ خانه‌ای قدیمی و تاریخی با قدمتی 160 ساله، پر از تجهیزات جنگی قدیمی، که در قلب شهر قرار دارد. این خانه در منطقه شمال غرب پادگان باغ‌شاه، در محدوده میدان حر واقع شده است و به عنوان خانه تیمورتاش شناخته می‌شود. ساخت این بنا در اواخر دوران قاجار آغاز شد و پس از آن، به خاندان تیمورتاش، یکی از شخصیت‌های مهم سیاسی و نظامی آن زمان، تعلق گرفت.
نخستین سنگ‌بنای این خانه در دوران حکومت احمدشاه قاجار گذاشته شد و از همان ابتدا، مالکیت آن به نفع وزیران جنگ ایران ثبت گردید. پس از تکمیل بنا، این خانه به غلامحسین‌خان سالار محتشم، یکی از سران ایل بختیاری و دو دوره وزیر جنگ، واگذار شد. غلامحسین‌خان فردی ادیب و شجاع بود که پس از پایان دوران قاجار، همچنان مورد احترام پهلوی‌ها قرار گرفت.
بر اساس روایت‌های تاریخی، پس از انقراض سلسله قاجاریه و روی کار آمدن رضا شاه، این عمارت توسط رضا خان، که در آن زمان وزیر دربار بود، از سردار محتشم بختیاری خریداری شد و به عنوان محل سکونت خود انتخاب کرد. پس از آن، خانه به تیمورتاش رسید؛ فردی که در دوره قاجار نامی در سیاست داشت و نقش مهمی در تحولات آن زمان ایفا کرد. پدر تیمورتاش از خان‌ها و زمین‌داران بزرگ خراسان بود و او را برای تحصیل به ترکمنستان و روسیه فرستاد. در نهایت، در سال‌های پایانی قاجار، تیمورتاش به رضا شاه نزدیک شد و پس از به قدرت رسیدن او، به عنوان وزیر دربار فعالیت کرد.
تا سال‌ها، تیمورتاش دومین فرد قدرتمند در کشور پس از رضاشاه محسوب می‌شد؛ او در سمت وزیر جنگ، بر تمامی وزارت‌خانه‌ها نظارت داشت. اما این قدرت و جایگاه، دوام چندانی نداشت و در سال 1311، توسط رضاشاه از مقام خود عزل شد. در همان خانه‌ای که روزگاری محل فعالیت و رفت‌وآمدهای سیاسی بود، او پس از عزل، زندانی شد و سرنوشت تلخی را تجربه کرد.
هنر بی‌نظیر معمار صاحبقرانیه در نزدیکی میدان حر
معمار این ساختمان، علی‌محمد معمارباشی صانعی بود؛ معمار ماهر و کارآمدی که کاخ صاحبقرانیه، سلطنت‌آباد و عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد را نیز طراحی و ساخت. این بنا دارای دو طبقه است و شامل زیرزمین و حیاطی پر درخت است. نکته قابل توجه در این ساختمان، تفاوت ارتفاع در طبقات مختلف آن است. تزئینات داخلی و خارجی ساختمان به سبک خانه‌های قاجاریه انجام شده است؛ از جمله استفاده هنرمندانه از آجر و آینه‌کاری‌های نفیس، شیشه‌های رنگی، سقف‌های قوسی، گچ‌بری‌های ظریف و زیبا در سرستون‌ها و دیگر بخش‌ها، همچنین درها و پنجره‌های چوبی با اشکال خاص. سقف تالار اصلی نیز با آینه‌کاری تزئین شده است.
زیرزمین خانه تیمورتاش با نورپردازی‌های جالب، به فضایی دلنشین و متفاوت تبدیل شده است که از یک فضای سوت‌وکور به محلی جذاب و دلپذیر تغییر یافته است.
اگرچه سازه اصلی این عمارت در زمان قاجار ساخته شده است، اما در طول سال‌ها بخش‌هایی از آن تغییر و بازسازی شده است. در سال ۱۳۱۲، معماری به نام کریم طاهرزاده این بنا را به شکل کنونی درآورد و آن را به ساختمان دانشگاه جنگ تبدیل کرد.
پس از درگذشت تیمورتاش و در دوره پهلوی دوم، این عمارت به مرکز فرماندهی و مدیریت دانشگاه جنگ بدل شد. تا سال ۱۳۵۷، در این دانشگاه، افسرانی که درجات بالاتر از سرهنگ داشتند آموزش می‌دیدند. پس از انقلاب و در سال ۱۳۸۳، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری این ساختمان را با شماره ثبت ۱۱۱۹۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت کرد و در نهایت در سال ۱۳۹۲ به موزه جنگ تبدیل شد. از سال ۱۳۹۵، درهای این عمارت به روی عموم مردم گشوده شد و بازدید از این موزه تاریخی و جنگی برای همگان امکان‌پذیر شد.
قسمت‌های متنوع خانه تیمورتاش و موزه‌ی جنگ
در بخش‌های مختلف موزه جنگ، می‌توانید نشانه‌ها، تاریخچه و ابزارهای مربوط به جنگ‌ها را مشاهده کنید. در طبقه اول، مجموعه‌ای از سلاح‌های جنگی قرار دارد که از زمان صفویه تا دوره پهلوی ساخته و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این مجموعه شامل مواردی مانند یک توپ جنگی قدیمی ساخت امپراتوری بریتانیا، خنجرهای مربوط به ایران صفوی، اسلحه‌های کلت والتر آمریکایی، مسلسل یوزی، مین ضد خودرو و توپ‌هایی است که امپراتور روسیه، الکساندر یکم، پس از امضای عهدنامه ترکمانچای به عباس میرزا نایب‌السلطنه، فرمانده قوا در جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار، اهدا کرده است. علاوه بر این، ابزارهایی مانند ذره‌بین و نقشه‌های جنگی نیز در این بخش به چشم می‌خورند.
بر اساس منابع، اکثر این سلاح‌ها در کشورهای خارجی مانند شوروی، آلمان، ایتالیا و انگلیس ساخته شده و سپس وارد ایران شده‌اند.
در کنار سلاح‌ها، مجموعه‌ای از ابزارهای دیگر مانند انواع تفنگ‌ها، چاقوها، شمشیرها، لباس‌های نظامی، نشان‌های رتبه‌بندی و کلاه‌خودها نیز در ویترین‌ها قابل مشاهده است.
در طبقه دوم، خانه موزه پر از سردیس‌ها و مجسمه‌های افراد مشهور است. در این طبقه، اتاق‌هایی حفظ شده‌اند که در گذشته محل تصمیم‌گیری‌های مهم بوده‌اند و اکنون با همان چیدمان قدیمی، شامل میز، مبلمان و پرده‌های آن دوران نگهداری می‌شوند.
داستانی درباره نبرد و قهرمانی در میدان جنگ
در گوشه و کنار محوطه بیرونی این موزه، خودروهای جنگی و تجهیزات هوابرد قرار دارند. در کنار این وسایل نظامی، درختانی کاشته شده‌اند که نمادی از صلح با کشورهای عمان، ایتالیا، عراق، جمهوری آذربایجان و پاکستان هستند.
خانه تیمورتاش به عنوان یک موزه تخصصی، مجموعه‌ای از ابزارهای جنگی ایران باستان را در خود جای داده است، جایی که می‌توان تاریخچه توسعه نظامی کشور را مشاهده کرد. اگر به تاریخچه جنگ و هنر جنگاوری ایران علاقه‌مندید، روزهای دوشنبه و جمعه فرصت مناسبی است تا این بنا شاهد روایت روزهای مهم و تأثیرگذار در تاریخ پایتخت باشد.
