۱۰ انیمیشن ایرانی برتر که باید ببینید: سفر به دنیای خیال، فرهنگ و تاریخ کشورمان

برای بسیاری از ما که عاشق دنیای انیمیشن هستیم، همیشه در خیالم پرسه می‌زند که روزی بتوانیم خیابان‌ها و شهرهایی را که در آن‌ها زندگی می‌کنیم، با زبان جادویی انیمیشن تجربه کنیم. همان حس و هوایی که استودیو جیبلی در توکیو خلق می‌کند یا حس لطیف و شاعرانه‌ای که انیماتورهای فرانسوی از پاریس به تصویر می‌کشند، در دل ما هم زنده است. ما هم آرزو داریم دیوارهای کاه‌گلی، پنجره‌های ارسی، کوچه‌های پر از بهارنارنج و قصه‌های قدیمی‌مان را در قالبی خیال‌انگیز و تصویری ببینیم.

این سرزمین، پر از افسانه‌ها و نمادها است؛ اما هنوز انیمیشن ایرانی راه زیادی دارد تا به زبان جهانی روایت‌های ما تبدیل شود. انیمیشن‌هایی که هرچند گاه خام و ناپخته‌اند، اما سرشار از جسارت و خیال‌پردازی در دل واقعیت ایرانی هستند.

پسر دلفینی، اثر محمد خیراندیش، منتشر شده در سال ۱۳۹۹

در ژانر ماجراجویی و کمدی، «پسر دلفینی» داستان پسربچه‌ای را روایت می‌کند که پس از سقوط هواپیما در دریا، با دلفین‌ها بزرگ می‌شود. او توانایی شنا کردن و برقراری ارتباط با آبزیان را پیدا می‌کند، اما زمانی متوجه تفاوتش با دیگران می‌شود که در پی یافتن مادرش وارد دنیای ناشناخته‌ای می‌شود. این انیمیشن، که علیرضا طلیسچی در آن به عنوان خواننده حضور داشته، بر اساس ماجراهای هیجان‌انگیز ساخته شده است.

ببعی، قهرمان | سال ۱۴۰۲ | اثر حسین صفارزادگان و میثم حسینی

برای خانواده‌هایی که کودک دارند، ببعی شخصیتی آشنا محسوب می‌شود. این کاراکتر که از سریال انیمیشنی محبوب شبکه پویا منشأ گرفته است، اکنون در قالب سه‌بعدی وارد دنیای سینما شده است. فیلم «ببعی قهرمان» ساخته همان تیم سازنده نسخه تلویزیونی است و داستان آن درباره ببعی است که در سرش آرزوی پرواز دارد و با اشتیاق مجلات جغد قهرمان را مطالعه می‌کند، شاید روزی بتواند مانند پرندگان پرواز کند.

شاهزاده روم | سال ۱۳۹۳ | اثر هادی محمدیان

این انیمیشن داستان عشق شاهزاده‌ای مسیحی به نام ملیکا را روایت می‌کند که از نسل قیصر روم است و سرنوشت او را به سمت جهان اسلام سوق می‌دهد. در نهایت، او همسر امام یازدهم شیعیان و مادر امام‌زمان (عج) می‌شود. «شاهزاده روم» اثری با محوریت مذهبی و تاریخی است؛ هرچند با وجود دوبله باکیفیت، از نظر بصری و جزئیات روایی می‌توانست سطح بالاتری داشته باشد.

رستم و سهراب | سال ۱۳۹۲ | کارگردانی کیانوش دالوند

این اثر انیمیشنی بازنویسی یکی از تراژیک‌ترین داستان‌های شاهنامه، «رستم و سهراب» است. از لحاظ داستانی، جذاب و گیرای است؛ اما در زمینه کیفیت بصری و پویانمایی، ضعف‌های قابل توجهی دارد که گاه یادآور بازی‌های رایانه‌ای است. پایان این نسخه نسبت به نسخه کلاسیک تفاوت‌های قابل توجهی دارد و با تغییراتی غافلگیرکننده همراه است، که ممکن است برای برخی مخاطبان جذاب باشد، هرچند تماشای مجدد آن چندان محتمل به نظر نمی‌رسد.

لوپتو | سال ۱۴۰۱ | اثر عباس عسگری

این انیمیشن مناسب کودکان و نوجوانان در فضایی متفاوت رخ می‌دهد: کارگاهی برای ساخت اسباب‌بازی که در یک آسایشگاه روانی برپا شده است. آقای کمالی، مدیر این کارگاه، برای انتخاب محصول جدید، از میان پیشنهادهای اعضا و پسر کوچک خود، تصمیم می‌گیرد. «لوپتو» اثری است که با تأکید بر تولید ملی ساخته شده و نقدهایی نیز بر فرهنگ مصرف‌گرای غرب دارد. با این حال، از نظر داستان، اثر ساده و چندان ماندگار نیست.

بنیامین | سال ۱۳۹۷ | نوشته محسن عنایتی

با صدای بزرگان دوبله مانند چنگیز جلیلوند، ناصر طهماسب و مریم شیرزاد، فیلم «بنیامین» که روایتگر داستانی مذهبی است، توسط استودیو ندای موعود ساخته شده است. داستان درباره پسری به نام بنیامین است که برای نجات مادرش، همراه با دوست نابلدش آشر، وارد سفری پرمخاطره می‌شود. هرچند ایده اصلی جذاب است، اما ساختار داستانی و منطق داخلی روایت دچار ضعف‌هایی است.

فیلشاه | سال ۱۳۹۶ | اثر هادی محمدیان

این محصول، که جزو پرفروش‌ترین‌ها است و به زبان‌های عربی و انگلیسی دوبله شده است، داستان فیل جوانی را روایت می‌کند که قرار است جانشین رئیس گله شود. اما برخلاف انتظار، او فردی دست‌وپاچلفتی از آب درمی‌آید. در واقع، این فیلم یک نسخه کودکانه از داستان تاریخی اصحاب فیل است که با تولد پیامبر اسلام (ص) پایان می‌یابد. «فیلشاه» از لحاظ گرافیکی کیفیت بالایی دارد، اما در طراحی برخی شخصیت‌ها شباهت زیادی به انیمیشن‌های خارجی پیدا کرده است.

داستان نهایی | سال ۱۳۹۶ | اشکان رهگذر

این انیمیشن با حضور صداپیشگان نام‌آشنایی همچون پرویز پرستویی و لیلا حاتمی ساخته شده است و به عنوان اثری حماسی و فانتزی در استودیو هورخش تولید شده است. داستان از جمشید شروع می‌شود و با ظهور ضحاک و قیام آفریدون ادامه می‌یابد. «آخرین داستان» با بهره‌گیری از عناصر شاهنامه و فضای اسطوره‌ای، یکی از آثار برجسته در حوزه تولیدات داخلی محسوب می‌شود. در عین حال، در برخی صحنه‌های اکشن، حس بازی ویدئویی بر جریان روایت غلبه دارد.

ژولیت و شاه | ۱۴۰۲ | اثر اشکان رهگذر

اثر جدید اشکان رهگذر در ژانر کمدی رمانتیک و موزیکال ساخته شده است. داستان در زمان ناصرالدین‌شاه و هم‌زمان با پیدایش تئاتر در ایران روایت می‌شود. جولی، بازیگر نوپای فرانسوی، برای ایفای نقش ژولیت به ایران دعوت می‌شود؛ اما نیت واقعی شاه از این دعوت چیز دیگری است. این انیمیشن با موسیقی اثر امید نعمتی از گروه پالت همراه است و فضای متفاوتی نسبت به دیگر آثار انیمیشن ایرانی دارد.

بچه زرنگ | سال ۱۴۰۲ | با بازی هادی محمدیان، احسان نکویی و سید جواد هاشمی جنتی

این اثر توسط گروه هنر پویا، همان تیم سازنده «فیلشاه» و «شاهزاده روم»، ساخته شده است. در این فیلم، محسن، پسربچه‌ای شیفته ابرقهرمانان، با ابزارهای قهرمانانه خود به کمک دیگران می‌شتابد. داستان زمانی جدی‌تر می‌شود که او با نوعی حیوان منقرض‌شده از گونه‌های ایرانی مواجه می‌شود؛ تجربه‌ای که محسن را وارد ماجراهای جدید و هیجان‌انگیزی می‌کند.

خلاصه‌سازی

اگر نگاهی به مسیر انیمیشن‌های سینمایی ایران در دهه‌های گذشته بیندازیم، متوجه خواهیم شد که داستان تنها به تولید چند فیلم کودکانه یا مذهبی محدود نبوده است؛ بلکه روایت تلاش گروهی از فیلم‌سازان، انیماتورها و استودیوهای کوچک و بزرگ برای تثبیت جایگاه انیمیشن ایرانی به‌عنوان یک فرم هنری مستقل است.

در این سال‌ها، علی‌رغم مواجهه با چالش‌هایی نظیر کمبود بودجه، نبود زیرساخت‌های حرفه‌ای، محدودیت‌های فنی و حتی ممیزی‌های محتوایی، برخی آثار تولید شده نشان دادند که انیمیشن در ایران تنها یک «محصول جانبی» یا «ابزار تبلیغ دینی» نیست؛ بلکه می‌تواند یک رسانه کامل باشد برای روایت داستان‌هایی از دل فرهنگ ایرانی، اسطوره‌ها، تاریخ و دغدغه‌های معاصر. آثاری مانند «آخرین داستان» و «فهرست مقدس» نشان دادند که با در اختیار گذاشتن فرصت خلاقیت، انیمیشن ایرانی پتانسیل جهانی‌شدن را داراست.

از سوی دیگر، بسیاری از انیمیشن‌های تولید شده هنوز هم درگیر همان مشکلات قدیمی هستند: فیلمنامه‌های ساده و خطی، دیالوگ‌های کلیشه‌ای، شخصیت‌هایی که شباهت زیادی به نسخه‌های ضعیف‌تر نمونه‌های خارجی دارند و گرافیک‌هایی که در مقایسه با استانداردهای بین‌المللی فاصله زیادی دارند. با این حال، نمی‌توان روند کلی را نادیده گرفت؛ مسیری که از تولیدات ابتدایی مانند «شاهزاده روم» آغاز شد و به پروژه‌های بزرگ‌تر و جاه‌طلبانه‌تر رسید، نشان‌دهنده بلوغ تدریجی این صنعت در ایران است.

در نهایت، انیمیشن ایرانی هنوز در ابتدای راه قرار دارد، اما این مسیر شروع شده است. نکته مهم این است که این روند تنها از روی اجبار نباشد، بلکه با باور به ظرفیت‌های بومی، حمایت مداوم و آزادی خلاقانه ادامه یابد؛ تا روزی برسد که بتوان گفت انیمیشن ایرانی نه تنها در داخل بلکه در سطح جهانی نیز جایگاهی برجسته دارد.