وقتی حافظ، صائب و شهریار در یک کافه نشستند؛ مشاعره‌ای که هوش مصنوعی ممکن کرد

وقتی «دیس» گفتن کلاس داشت...

در عصر ما شاید مفهوم "دیس کردن" محدود به موزیک رپ یا فضای مجازی شده باشد، اما در دل تاریخ ادبیات فارسی، پاسخ‌های شعری میان شاعران، یکی از زیباترین و شریف‌ترین شیوه‌های ابراز نظر، نقد یا حتی رقابت ادبی بوده است.

در ویدئویی که اخیراً با کمک هوش مصنوعی ساخته شده، سه شاعر بزرگ ایران در فضایی خیالی کنار هم نشسته‌اند: حافظ شیرازی، صائب تبریزی و شهریار تبریزی. این ویدئو که به شکلی هوشمندانه با فناوری‌هایی مانند Sora، ChatGPT، Pika و HeyGen ساخته شده، روایتگر یک مشاعره تاریخی است؛ البته نه در واقعیت، بلکه در تخیل هنرمندانه نسل جدید با کمک فناوری.

اما شعرهایی که در این ویدئو خوانده می‌شوند، واقعی‌اند، و پشت هر بیت، یک قصه‌ی جالب و پرمفهوم نهفته است. اینجا روایت کامل این ماجرا را می‌خوانید.

۱. حافظ شیرازی؛ آغازگر دیالوگ ادبی

در قرن هشتم هجری، حافظ شیرازی غزلی می‌سراید که بیت آغازین آن چنین است:

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

شعری که از ظرافت و بازی کلامی حافظ بهره می‌برد. با زبان اغراق و ایهام، حافظ به زیبایی معشوق پرداخته و در ظاهر گفته است که در برابر خال معشوق، دو شهر بزرگ و ثروتمند را فدا می‌کند. این بیت، در دوره خودش بسیار شهرت یافت.

۲. صائب تبریزی؛ پاسخ با زاویه‌ای نقادانه

حدود ۳۰۰ سال بعد، صائب تبریزی در واکنشی متفاوت به این شعر حافظ، بیتی سرود که به‌نوعی نقدی بر اغراق حافظ تلقی می‌شود:

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم سر و دست و تن و پا را

هر آن‌کس چیز می‌بخشد، ز مال خویش می‌بخشد

نه چون حافظ که می‌بخشد سمرقند و بخارا را

در این پاسخ، صائب ضمن تایید ذوق حافظ، بر این نکته تأکید می‌کند که بخشیدن باید از مال خویش باشد، نه از دارایی مردم!

۳. شهریار؛ پایان‌بخش قرن‌ها مشاعره

حدود ۵۰۰ سال بعد از حافظ، استاد شهریار نیز به این ماجرا پیوست. او شعری سرود که هم ادای احترامی به حافظ بود، هم ادامه‌ای بر سخن صائب، و هم تصویرگر نگاه شاعرانه خودش:

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم تمام روح و اجزا را

هر آن‌کس چیز می‌بخشد، بسان مرد می‌بخشد

نه چون صائب که می‌بخشد سر و دست و تن و پا را

سر و دست و پا را به خاک گور می‌بخشند

نه بر آن ترک شیرازی که برده جمله دل‌ها را

در این شعر، شهریار با هوشمندی، پاسخ هر دو شاعر را با زبان خودش جمع می‌بندد؛ با احترام، با عشق، با جسارت، و با طنز پنهان.

ویدئویی که این گفت‌وگوی سه قرنی را ممکن کرد

در ویدئویی که توسط تیم «فیلیمو مدرسه» تولید شده، سه چهره‌ از این سه شاعر در یک کافه‌ی مدرن نشسته‌اند و یکی‌یکی شعرهای خود را برای هم می‌خوانند. این بازآفرینی هوشمندانه با استفاده از فناوری‌های Sora، HeyGen، Higgsfield، ChatGPT و Pika انجام شده است.

این ویدئو فقط یک سرگرمی نیست؛ پلی است میان نسل‌ها، میان ادبیات کهن و تکنولوژی مدرن. نسل امروز، شاید به جای نشستن در حلقه شعرخوانی، با هوش مصنوعی و واقعیت افزوده، این قصه‌ها را دوباره می‌سازد.

پیشنهاد ما برای شما:

ویدئوی این مشاعره خیالی را ببینید و لذت ببرید

شعرها را با صدای بلند بخوانید؛ با حس، با توجه

خودتان قضاوت کنید: کدام پاسخ، زیباتر، داناتر و شاعرانه‌تر بود؟