سهراب شهید ثالث: زندگی آرام و واقعی فیلمساز موج نو ایران با تأثیرپذیری از چخوف و بونوئل

کیوان وارثی، معروف به سهراب شهید ثالث، در تاریخ ۷ تیر ۱۳۲۳ در تهران به دنیا آمد و در ۱۰ تیر ۱۳۷۷ در شیکاگو، ایلینوی درگذشت. او یکی از چهره‌های برجسته سینمای ایران بود که نقش مهمی در شکل‌گیری موج نو در این صنعت ایفا کرد. شهید ثالث در طول فعالیت حرفه‌ای خود، علاوه بر کارگردانی، فیلم‌نامه‌نویسی، ترجمه و تدوین فیلم‌ها را نیز بر عهده داشت. آثار او به خاطر نگاه واقع‌گرایانه، سبک نوآورانه و تجربه‌گرایانه‌اش، در سطح بین‌المللی شناخته شده و جوایز متعددی دریافت کردند. او علاقه‌مند به آثار آنتوان چخوف و لوئیس بونوئل بود.

در سال ۱۳۴۲، او خانواده‌اش را ترک کرد و برای تحصیل در رشته سینما به وین رفت، اما به دلیل ابتلا به سل، تحصیلاتش نیمه‌کاره ماند و پس از آن برای ادامه تحصیل به پاریس رفت. در این شهر، در مدرسه کنسرواتوار سینمای فرانسه آموزش دید. در سال ۱۳۴۷، به ایران بازگشت و در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار شد. در این دوران، چند فیلم مستند درباره رقص‌های محلی اقوام مختلف ایران ساخت که با نگاه اجتماعی و سبک نوآورانه‌اش، موفقیت‌های بین‌المللی کسب کردند.

در اوایل دهه ۵۰، شهید ثالث چندین مستند کوتاه درباره وضعیت طبقه کارگر در ایران ساخت که مضامین انتقادی آن‌ها موجب ناراحتی مقامات شد و در نتیجه مجبور به ترک کشور شد. او در ایران، پروژه ساخت فیلم «قرنطینه» را آغاز کرده بود که پس از نیمی از تولید، توقیف شد و ناتمام ماند.

با مهاجرت به آلمان در سال ۱۳۵۳، او به ساخت فیلم‌های بلند داستانی و مستند برای رسانه‌های آلمانی پرداخت که این فعالیت‌ها شهرت بین‌المللی او را افزایش داد. از جمله آثار او در این دوره می‌توان به «در غربت» (۱۳۵۴)، «زمان بلوغ» (۱۳۵۵)، «آخرین تابستان گرابه» (۱۳۵۹)، «یک زندگی، چخوف» (۱۳۶۰) و «اتوپیا» (۱۹۸۳) اشاره کرد.

در طول اقامت در آلمان، اداره مهاجرت چندین بار قصد اخراج او را داشت و در گذرنامه‌اش مهر «اجازه اقامت جایگزین اجازه کار نیست» زده شد که این موضوع سبب دلسردی او شد. در نهایت، او به چکسلواکی مهاجرت کرد و چند سال قبل از مرگ، به آمریکا رفت و در شیکاگو، ایلینوی سکونت گزید. در این دوره، دیگر نتوانست فیلمی بسازد و سرانجام در تاریخ ۱۰ تیر ۱۳۷۷ بر اثر خونریزی شدید ناشی از نارسایی کبد و عود سرطان روده، در شیکاگو درگذشت.

در سال ۱۳۹۵، مستندی پرتره با عنوان «سفر سهراب» به کارگردانی امید عبدالهی ساخته شد که در آن، تصاویری نادر و عکس‌های دیده‌نشده از زندگی و آثار او به نمایش درآمد. همچنین در سال ۱۳۹۶، مستندی دیگر به نام «ستاره دنباله‌دار» به کارگردانی محمود بهرازنیا درباره دوره زندگی و فعالیت‌های فیلم‌سازی شهید ثالث در آلمان ساخته شد.