بیوگرافی کامل سیمین دانشور؛ از اولین زن داستان‌نویس ایرانی تا خالق سووشون و سفرهای علمی به آمریکا

بیوگرافی کامل سیمین دانشور، اولین زن داستان‌نویس ایرانی، خالق سووشون و سفرهای علمی به آمریکا و چکیده فعالیت‌های فرهنگی و ادبی او.

سیمین دانشور، نویسنده و مترجم ایرانی و همسر جلال آل‌احمد، در بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی همسرش نقش فعال داشت و با او همکاری می‌کرد. او به عنوان نخستین زن ایرانی که به صورت حرفه‌ای در زبان فارسی داستان نوشت، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات کشور دارد.

اثر برجسته سیمین دانشور، رمان سووشون است که با زبانی ساده نگاشته شده و به ۱۷ زبان ترجمه شده است. این اثر یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های ادبیات داستانی در ایران محسوب می‌شود. همچنین، سیمین دانشور به عنوان عضو و نخستین رئیس کانون نویسندگان ایران فعالیت کرده است.

زندگی‌نامه سیمین دانشور

سیمین دانشور در تاریخ 8 اردیبهشت 1300 در شهر شیراز متولد شد. پدر او، دکتر محمدعلی دانشور که با عنوان احیاءالسلطنه شناخته می‌شود، فردی فرهنگی و ادیب بود و در گروه حافظیون عضویت داشت. این گروه هر جمعه شب در کنار مزار حافظ گرد هم می‌آمدند تا یاد شاعر بزرگ را زنده نگه دارند. سیمین دانشور همچنین در رمان «سووشون» به او با نام دکتر عبدالله خان اشاره می‌کند. مادرش، قمرالسلطنه حکمت، شاعره و هنرمندی بود که هنر نقاشی را به فرزندانش آموزش می‌داد و مدتی مدیر هنرستان دخترانه هنرهای شیراز بود. خانواده او پر از ذوق و هنر بود و سیمین سه برادر و دو خواهر داشت و در چنین محیطی رشد یافته بود.

سیمین دانشور، این بانوی نویسنده و داستان‌نویس، از کودکی با هنر و ادبیات آشنا شد که این آشنایی را مدیون محبت و آموزش‌های مادر و پدرش بود. او دوران ابتدایی و متوسطه را در مدرسه انگلیسی «مهرآئین» گذراند و در امتحانات نهایی به عنوان شاگرد اول کشور معرفی شد. پس از آن، به تهران سفر کرد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد. همچنین، در مدرسه‌ای آمریکایی در تهران اقامت داشت.

در سال ۱۳۲۰، زمانی که سیمین دانشور موفق به دریافت مدرک لیسانس شد، پدرش درگذشت. با وجود درآمد و ثروت پدر و مادرش، او برای مدتی مجبور به کار شد. از جمله فعالیت‌های او می‌توان به معاونت در اداره تبلیغات خارجی و نوشتن مقالات برای روزنامه ایران، که با نام مستعار «شیرازی بی‌نام» منتشر می‌کرد، اشاره کرد. همچنین، مدت کوتاهی در رادیو تهران فعالیت داشت.

سیمین دانشور نخستین زن نویسنده ایرانی است.

در سال 1327، دکتر سیمین دانشور موفق شد نخستین مجموعه داستان کوتاهش با عنوان «آتش خاموش» را منتشر کند. برخی از داستان‌های این مجموعه، که شامل 16 قسمت است، پیش‌تر در روزنامه کیهان، مجله بانو و امید به چاپ رسیده بودند.

سیمین دانشور را می‌توان اولین زن داستان‌نویس حرفه‌ای در ایران دانست. هرچند پیش از او افرادی مانند امینه پاکروان وجود داشتند که به زبان فرانسه می‌نوشتند و چندان به زبان فارسی مسلط نبودند، اما او به عنوان نخستین زن نویسنده ایرانی شناخته می‌شود. دانشور در زمانی داستان‌نویسی را آغاز کرد که حضور زنان در این عرصه چندان مرسوم نبود؛ کاری که فروغ فرخزاد در حوزه شعر انجام داد، دانشور در حوزه داستان‌نویسی به تصویر کشید.

آتش خاموش، اثر اولیه سیمین دانشور است.

سیمین دانشور نخستین اثر خود، «آتش خاموش»، را در سن ۲۲ سالگی نوشت و در ۲۷ سالگی آن را منتشر کرد؛ هرچند این داستان بیشتر به عنوان تمرین اولیه او محسوب می‌شد. زمانی که سیمین دانشور این اثر را به صادق هدایت نشان داد و نظر او را خواست، هدایت به او گفت: «اگر من به تو بگویم چگونه بنویسی و چه کارهایی انجام دهی، دیگر خودت نخواهی بود. پس بهتر است که دشنام‌ها و سیلی‌ها را تحمل کنی تا راه بیفتی.» دانشور در ادامه می‌افزاید که خودش چندان علاقه‌ای به اثر نخستش نداشت و معتقد بود این مجموعه، به خاطر سنش، بسیار رمانتیک است و هرگز اجازه چاپ مجدد آن را نداد.

سیمین دانشور و جلال آل احمد ازدواج کردند.

در پایان بهار سال 1327، پس از انتشار رمان «آتش خاموش»، سیمین دانشور در حین سفر بازگشت از شیراز به تهران با جلال آل‌احمد آشنا شد. این ملاقات نقطه عطفی در زندگی او به شمار می‌آید؛ زیرا جلال آل‌احمد نیز از نویسندگان برجسته آن دوره بود که اولاً با بزرگان عرصه ادبی ارتباط داشت و ثانیاً ذاتاً فردی نویسنده‌دوست و پرورش‌دهنده بود.

در سال 1328، سیمین دانشور موفق شد مدرک دکتری ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کند و رساله زیبایی‌شناسی خود با عنوان «علم الجمال و جمال» را، که در رابطه با ادبیات قرن هفتم است، به نگارش درآورد. وی در طول پنج سال، با افراد برجسته‌ای مانند فاطمه سیاح، بهمینار، ملکی و فروزانفر همکاری داشت.

در سال 1329، سیمین دانشور با جلال آل‌احمد ازدواج کرد. این ازدواج اما با مخالفت‌هایی از سوی خانواده جلال روبه‌رو شد؛ پدر جلال در روز عقد مراسم را ترک کرد و به قم بازگشت، و تا ده سال بعد، وارد خانه جلال نشد. سیمین دانشور تا سال 1348، زمانی که جلال به طور ناگهانی در شهرستان اسالم در گیلان درگذشت، در کنار وی باقی ماند.

سیمین دانشور در دانشگاه استنفورد تحصیل کرده است.

در سال ۱۳۳۱ (۱۹۵۱ میلادی)، دکتر سیمین دانشور با بهره‌گیری از بورس تحصیلی فولبریت به آمریکا سفر کرد. او به مدت دو سال در دانشگاه استنفورد در رشته زیباشناسی تحصیل کرد و در این مدت، از اساتیدی چون والاس استنگر در زمینه داستان‌نویسی و فیل پریک در حوزه نمایشنامه‌نویسی آموزش دید.

در این دوره، داستان‌های کوتاه دانشور به زبان انگلیسی در مجله ادبی پاسیفیک اسیکتاتور و مجموعه‌کتاب داستان‌های استنفورد منتشر شد. سیمین دانشور در آمریکا با تکنیک‌های نوین، فضاسازی، مکان و محیط داستانی آشنا شد و در واقع با مدرن‌ترین روش‌های روایی داستان‌نویسی آشنا گردید. پس از بازگشت از آمریکا، او رمان «شهری چون بهشت» را نوشت که نسبت به آثار قبلی‌اش چندین قدم جلوتر بود.

سیمین دانشور و نقش زنان ایرانی

سیمین دانشور اگرچه اهل شیراز بود، اما به دلیل سال‌ها زندگی و حضور در تهران، به یکی از نمادهای فرهنگی این شهر بدل شد. او در بسیاری از آثار خود به عنوان راوی فضای شهر تهران ظاهر می‌شود و به ویژه در آثار پس از «سووشون»، تهران بخش جدایی‌ناپذیر ساختار داستانی او شده است.

در مصاحبه‌ای، دانشور خود را برخلاف همسرش، جلال آل احمد، فردی غیرفرهنگی و سیاسی نمی‌داند: «من همواره سیمین دانشور باقی ماندم و هرگز سیمین آل احمد نشدم. با دیدگاه جلال موافق نبودم و نیستم. من با نوسان و تغییر موافقم و هرگز سیاستمدار نبوده‌ام. هدف سیاست رسیدن به قدرت است و نیازمند فردی خاص و جاه‌طلب است. من فردی کاملاً غیرسیاسی هستم.»

در مجموع، سیمین دانشور در آثارش به مسأله هویت و جایگاه زنان ایرانی در دوره‌ای از تغییر و تحول اجتماعی می‌پردازد و تلاش زنان برای خودشناسی را با انتقاد از جامعه‌ای که دنیای زنان در آن ناشناخته‌تر از دنیای مردان است، بررسی می‌کند.

رمان «جزیره سرگردانی» که وقایع آن از نزدیکای زمان انقلاب اسلامی آغاز و تا اوج آن ادامه می‌یابد، یکی از آخرین آثار داستانی منتشر شده از این بانوی نویسنده است. این اثر با تیراژ بالا چاپ شده و مورد توجه منتقدان و محافل ادبی قرار گرفته است.