رکوردهای میلیاردی در حراج تهران؛ آغاز دوران نوین سرمایه‌گذاری در هنر معاصر ایران

بیست‌وسومین دوره حراج تهران با اجرای شهریار ربانی در هتل پارسیان آزادی برگزار شد. این رویداد با حضور گسترده مجموعه‌داران، خریداران خصوصی و گالری‌داران همراه بود و توانست فروش قابل توجهی را رقم بزند که نشان از اعتماد مجدد به بازار هنر ایران پس از چند دوره پرتنش دارد. در این حراج، ۱۰۰ اثر از ۹۷ هنرمند به مزایده گذاشته شد که شامل ۸۶ نقاشی و ۱۴ مجسمه بود. در نهایت، ۹۷ اثر به فروش رسید که معادل ۹۷ درصد آثار عرضه شده محسوب می‌شود.

این آمار بی‌نظیر نشان می‌دهد بازار هنر ایران، با وجود رکود اقتصادی، هنوز برای بخش خاصی از سرمایه‌گذاران جذاب باقی مانده است. با توجه به محدودیت‌های سیستم بانکی، نوسانات ارزی و نبود بازار سرمایه‌گذاری شفاف، خرید و فروش آثار هنری اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. در واقع، با تمام حواشی و چالش‌هایی که برای این رویداد ایجاد شده، حراج تهران به عنوان یکی از معدود بسترهای شفاف در مبادلات مالی حوزه فرهنگ و هنر، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.

برتری زنده‌رودی و آغاز دوران نوین

رکورد فروش بیست‌وسومین حراج تهران به اثر حسین زنده‌رودی با عنوان «اندام» اختصاص یافت که با قیمت بی‌نظیر ۱۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان فروخته شد. زنده‌رودی یکی از پیشگامان جنبش سقاخانه و از هنرمندان ایرانی است که به طور مداوم در بازار جهانی هنر حضور دارد. استفاده از عناصر خوشنویسی، رنگ‌های غنی و ساختار ترکیبی در آثار او، همواره به عنوان نشانه‌ای معتبر در میان خریداران آثار ایرانی شناخته می‌شود.

بازسازی و تجدید حیات هنرمندان قدیمی با عربشاهی

در رتبه دوم، اثر بدون عنوان مسعود عربشاهی به قیمت ۱۱ میلیارد و ۶۶۰ میلیون تومان به فروش رسید. عربشاهی از هنرمندان برجسته و صاحب‌سبک معاصر است که آثارش با تمرکز بر نمادپردازی و فرم‌های معمارانه شرقی همواره جایگاه ویژه‌ای در میان مجموعه‌داران داشته است. قیمت بالای این اثر نه تنها تأکید بر محبوبیت مداوم سبک او دارد، بلکه نشانگر روند رو به رشد علاقه‌مندی مجدد به آثار هنرمندان دهه‌های ۵۰ و ۶۰ شمسی است.

جوانان، شگفتی جدید در عرصه هنر

سومین رکورد این دوره به طور قابل توجهی از آن هنرمند جوان مجسمه‌ساز، سهند حسامیان، بود. مجسمه او با عنوان «سمت پنهان» به قیمت ۱۰ میلیارد و ۱۲۰ میلیون تومان به فروش رسید، رقمی که برای بسیاری از ناظران بازار شگفت‌انگیز بود. حسامیان، که در سال‌های اخیر با زبان فرم خاص خود—ترکیبی از هندسه اسلامی، معماری و مواد مدرن— شناخته شده، اکنون به نظر می‌رسد نه تنها در زمینه هنری، بلکه در بازار نیز به بلوغ رسیده است. حضور او در جمع سه اثر پرفروش حراج نشان‌دهنده ورود جدی نسل جدید هنرمندان به عرصه سرمایه‌گذاری هنری است.

سنت و مینیمالیسم در غرب بیشترین سهم را دارند.

در جایگاه چهارم این دوره، اثری از منیر فرمانفرماییان با عنوان «توپ آینه‌ای» قرار گرفت که با قیمت ۷ میلیارد و ۹۲۰ میلیون تومان به فروش رسید. فرمانفرماییان با تلفیق آینه‌کاری سنتی ایرانی و مینیمالیسم غربی، در سال‌های اخیر به یکی از چهره‌های شناخته‌شده در سطح بین‌المللی هنر ایران بدل شده است. محبوبیت آثار او، به‌ویژه در میان مجموعه‌داران خارج از کشور، باعث شده است بازار داخلی نیز نسبت به آثارش توجه بیشتری نشان دهد.

متن بدون عنوان در رتبه پنجم قرار گرفت.

در رتبه پنجم، اثر «بدون عنوان» اثر کوروش شیشه‌گران با مبلغ ۷ میلیارد و ۴۸۰ میلیون تومان به فروش رسید. شیشه‌گران هنرمندی است با سابقه فعالیت مداوم و سبکی بصری منحصر به فرد که در آثارش از رنگ‌های تخت و فرم‌های شکسته بهره می‌برد، و فضایی مدرن اما با هویتی مشخص را به تصویر می‌کشد.

آغداشلو همچنان در جایگاه رکورددار است.

در بخش بعدی فهرست آثار میلیاردی، یک اثر از آیدین آغداشلو با قیمت ۶ میلیارد و ۸۲۰ میلیون تومان به فروش رسید. این هنرمند همواره با تلفیق روایت تصویری، اشاره‌های فرهنگی و دقت در جزئیات فرم، توانسته است توجه ویژه خریداران را جلب کند.

تناولی و کلانتری همچنان در عرصه فعالیت‌های خود حضور دارند.

دو اثر دیگر نیز با قیمت ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به فروش رسیدند. یکی از این آثار، مجسمه «هیچ سیاه» اثر پرویز تناولی است که همواره در بازار هنر ایران به عنوان نماد تثبیت‌شده ارزش و میراث معاصر شناخته می‌شود. اثر دیگر، اثر هنری از پرویز کلانتری است که با نگاهی نوستالژیک به زندگی ایرانی و سبک خاص روایت‌گرایانه، توجه مخاطبان را جلب کرده است.

رضا عباسی و پرسشی درباره صحت و اصالت آن

بیست‌ و سومین حراج در حالی برگزار شد که فضای آن هنوز تحت‌تأثیر حواشی مربوط به اثر منسوب به رضا عباسی در دوره قبلی قرار داشت. آن اثر، که بر اساس ادعای برگزارکنندگان بیش از صد سال قدمت داشت، با واکنش‌های تندی از سوی وزارت میراث فرهنگی مواجه شد. این وزارتخانه اعلام کرد فروش آثار باستانی و سنتی با عمر بیش از صد سال باید با مجوز رسمی این نهاد انجام شود. پس از این رویداد، حراج تهران برای دفاع از مشروعیت فعالیت خود بیانیه‌ای صادر کرد.

برترین‌های حراج تهران

سهراب سپهری با ارائه ۲۴ اثر در پنج دوره حراج هنرهای کلاسیک و مدرن، بیشترین حضور را در این رویداد دارد. ارزش تقریبی فروش آثار او حدود ۸.۷ میلیون دلار برآورد شده است. همچنین، منیر فرمانفرماییان با ۲۳ اثر در حراج تهران حضور یافته است، از این تعداد ۱۱ اثر در پنج دوره حراج کلاسیک و مدرن عرضه شده است. مجموع فروش آثار او تقریبا ۱.۵ میلیون دلار تخمین زده می‌شود. محمود فرشچیان نیز با پنج اثر در پنج دوره حراج هنرهای کلاسیک و مدرن تهران شرکت کرده است، و مجموع فروش آثار او بیش از ۹۳۰ هزار دلار برآورد شده است.

در دوره‌های اخیر، نام‌های شناخته‌شده و آشنا

در بررسی رکوردهای فروش در دوره‌های اخیر حراج تهران، بیشتر نام‌های آشنا مشاهده می‌شود. در بیست‌و دومین دوره (بهمن ۱۴۰۳)، تابلو «پرتره دختر نشسته» اثر رضا عباسی با قیمت استثنایی ۲۲ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان رکورد جدیدی ثبت کرد. پس از آن، دو جفت شمعدان قلم‌زنی اثر حسین علاقمندان به قیمت ۱۱ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان و تابلوی «پیدایش» اثر محمود فرشچیان با مبلغ ۱۰ میلیارد و ۳۴۰ میلیون تومان به فروش رسیدند.

سپهری بهترین رکورد در دوران خود را ثبت کرد.

در دوره نوزدهم (بهمن ۱۴۰۲)، نام سهراب سپهری مجدداً در صدر فهرست رکوردداران قرار گرفت. یکی از تابلوهای بی‌عنوان او از مجموعه «تنه درختان» با قیمت ۲۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان به فروش رسید و رکورد آن سال را ثبت کرد. در همان دوره، اثر دیگری از کوروش شیشه‌گران با قیمت ۱۷ میلیارد تومان و تابلوی دیگری از سپهری، باز هم از مجموعه «تنه درختان»، با قیمت ۱۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به فروش رسیدند.

هنر یکی از اجزای تشکیل‌دهنده جامعه است.

در پانزدهمین دوره، دو اثر شاخص موفق به ثبت رکوردهای قابل توجهی شدند. مجسمه «شاعر نشسته» اثر پرویز تناولی با قیمت ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و اثر «شیراز» اثر منیر فرمانفرماییان با قیمت ۱۳ میلیارد تومان، رکوردهای جدیدی را به ثبت رساندند. در نتیجه، بیست‌ و سومین دوره حراج تهران با فروش تقریبی ۱۷۵ میلیارد تومان، پیامی روشن به بازار هنر، دولت و خریداران ارسال کرد. هنر معاصر ایران همچنان زنده است، در حال رشد است و سرمایه‌گذاری در آثار هنری هنوز ادامه دارد.