مَثلِث، جهان در توالت عمومی شکل می‌گیرد
نمایشی بی‌نظیر و نوآورانه، با برداشت آزاد از سه اثر کلاسیک «مکبث»، «هملت» و «اتللو» شکسپیر، در قالبی مدرن و جذاب، داستانی پرکشش از قدرت، خیانت و جنون را به تصویر می‌کشد.
گزاره۲۴، نوشته کیارش وفائی| ایده‌پردازی یکی از عوامل کلیدی در خلق آثار هنری است که نقش مهمی در موفقیت آن‌ها ایفا می‌کند. آثار خلاقانه و نوآورانه امروزه بیشتر مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار می‌گیرند، چرا که این روزها مخاطبان با هوشمندی بیشتری آثار تولید شده را ارزیابی می‌کنند. اما برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب، فارغ از فرآیند ایده‌پردازی، نیازمند پرداختی دقیق و حساب‌شده است تا اثر بتواند تمامی ویژگی‌ها و پیام‌های خود را در ذهن مخاطب تثبیت کند. نمایش «مثلث» یکی از نمونه‌های این نوع آثار است که با رویکردی متفاوت، شرایطی را رقم زده است که پس از پنج دوره تمدید، در دور جدید در «تئاتر هامون» همچنان مورد استقبال قرار می‌گیرد.
در جوایز نمایش «مَثلِث»، برگزیده بهترین اثر اقتباسی از جشنواره پاپتلند قزاقستان، عنوان بهترین نمایش عروسکی در جشن علی معلم و همچنین تندیس حافظ در رشته‌های بهترین اثر، بهترین عروسک‌گردانی و کارگردانی را کسب کرده است. در این زمینه، با قیس یساقی، کارگردان و یکی از نویسندگان این اثر که سابقه نگارش و تولید آثاری مانند «نیمه پُر لیوان»، «رومولوس» و «جک نارِن» را دارد، به مناسبت نمایش جدیدش گفت‌وگویی انجام دادیم.
عنوان نمایش «مَثلِث» چگونه انتخاب شده است؟
این عنوان بر پایه سه اثر شناخته شده شکسپیر، یعنی «مکبث»، «هملت» و «اتللو» استوار است. شخصیت اصلی نمایش، که ترکیبی از این سه اثر است، نام «مَثلِث» را بر خود گذاشته است. در واقع، این نامگذاری نوعی شوخی با عناوین تراژدی‌های شکسپیر و همچنین اشاره‌ای به شکل هندسی نمایش است.
در مورد کمدی سیاه در این اثر، بر چه مبنایی پارودی صورت گرفته است؟
از منظر پارودی، در «مَثلِث» با نگاهی نو و بیان تازه، شوخی‌ای با سه اثر ذکر شده انجام داده‌ایم. از دید کمدی سیاه، که این اثر نیز جزو آن محسوب می‌شود، وقایع را با لحن اغراق‌آمیز، جدی و تلخ روایت می‌کنیم؛ این رویکرد در مجموع باعث خنده‌دار بودن اثر می‌شود.
مکان طراحی شده در اثر تا چه اندازه در تاثیرگذاری روایت نقش دارد؟
انتخاب مکان، که یک توالت عمومی است، نقش مهمی در تقویت تاثیر روایت دارد. ایده اصلی نمایش، حضور دو شخصیت در این مکان و مشاهده تمامی رویدادهای جهان از آن‌جا است، که با الهام از سه اثر «مکبث»، «هملت» و «اتللو» شکل گرفته است.
روایت اثر، بر چه اساسی بر پایه این سه اثر استوار است و چگونه در یک توالت عمومی روایت می‌شود؟
در واقع، روایت ترکیبی است که از ترتیب این سه عنوان در مکان توالت عمومی شکل گرفته است. شخصیت‌های ما به‌نوعی نماینده این آثار هستند؛ مثلاً، «مکبث» در متن، فرمانده لشکر و کودور است، و در این نمایش، سر در کوریدور توالت عمومی در پاساژ، نقطه شروع روایت است.
آیا می‌توان «مَثلِث» را یک اثر شخصیت‌محور دانست؟
بله، چون جهان نمایش بر پایه شخصیت اصلی «مَثلِث» ساخته شده است. شخصیت اصلی، که بر اساس صفات تردید، جاه‌طلبی و انتقام‌جویی است، از سه اثر شکسپیر وام گرفته شده است. این ویژگی‌ها، رفتار و اخلاق شخصیت را شکل می‌دهند و سایر شخصیت‌ها در خدمت پیشبرد روایت هستند.
استفاده از عروسک به جای شخصیت‌های واقعی چه مزیتی دارد؟
این نمایش به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، بدون محدودیت‌های معمول، روایت می‌شود؛ مکان‌ها، موقعیت‌ها و شخصیت‌ها به سرعت تغییر می‌کنند. این تمهید امکان بروز مفاهیم مورد نظر را فراهم می‌سازد. همچنین، عروسک طراحی شده بر اساس علائم داخل توالت‌های عمومی است که نمی‌توانستیم به شکل دیگری نشان دهیم، و این فرم به روایت‌های بزرگ ادبیات کمک می‌کند.
طراحی‌ها و متن چگونه در کنار هم قرار گرفته‌اند تا روایت برای مخاطب قابل فهم باشد؟
تمامی عناصر و اجزا به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مفهوم و خلاقیت در روایت تقویت شود. از هر چیز غیرضروری صرف‌نظر شده و تنها موارد ضروری استفاده شده است. علائم و نشانه‌هایی که در طراحی دیده می‌شوند، متناسب با روایت هستند و نور، صحنه و حرکت بر اساس رویکرد مینی‌مالیسم در اثر حضور دارند.
آیا ایده‌پردازی کلی، بر تمام عناصر اثر تاثیر گذاشته است؟
بله، قبل از نگارش متن، ایده اجرایی در ذهن داشتیم. فرم اثر بر اساس این ایده‌ها شکل گرفت و سپس متن نوشته شد. در فرآیند توسعه، دریافتیم که متن بسیار به «مکبث» نزدیک است، اما با افزودن عناصر «هملت» و «اتللو»، به نتیجه نهایی رسیدیم.
برای ارتباط موثر با مخاطب، چه روشی در نظر گرفته‌اید؟
هدف این بود که با تحریک کودک درون مخاطب، او با اثر ارتباط برقرار کند؛ در حین تماشا، بخندد، آه بکشد یا احساس غم کند. شخصیت بی‌جان را زنده می‌پندارد و این باورپذیری، باعث همذات‌پنداری و درک جهان نمایش می‌شود. این رویکرد، برای گروه ما بسیار ارزشمند است.
عروسک‌گردان‌ها چه نقش دراماتیکی در اثر دارند؟
عروسک‌گردان‌ها، که جهان اثر بر پایه آن‌ها ساخته شده است، نقش مهمی در درام دارند. اتفاقاتی که برای آن‌ها در دنیای واقعی رخ می‌دهد، منجر به لحظه‌های دراماتیک در جهان عروسکی می‌شود و تاثیر متقابل این دو جهان را نشان می‌دهد. در پایان، بازگشت به جهان واقعی و تاثیرپذیری آن از جهان عروسکی دیده می‌شود.
در روند کارگردانی، چه نکاتی برای اجرای موفق اثر مدنظر قرار داده‌اید؟
مهم‌ترین نکته، لذت بردن از فرآیند تولید بود؛ همچنین، اطمینان از رضایت گروه و نتیجه نهایی. فهمیدیم که آنچه در ابتدا برای ما اهمیت داشت، باید برای مخاطب نیز مهم باشد. بنابراین، تلاش کردیم تولید را با دقت و کیفیت بالا انجام دهیم تا مخاطب بتواند اثر را درک و با آن ارتباط برقرار کند.
