بررسی انتقادی برنامه «رک»: سفیدسازی اراذل و اوباش
بررسی انتقادی برنامه «رک» و خطر سفیدسازی اراذل و اوباش در رسانه‌های ایرانی
بررسی انتقادی برنامه «رک»: سفیدسازی اراذل و اوباش، نقش رسانه‌ها در ترویج خشونت و پیامدهای اجتماعی آن.
در گزارش فرهیختگان آمده است: تصویرسازی هانی کرده در برنامه «رک» مجید واشقانی، او را نه به عنوان یک مجرم سابقه‌دار بلکه به عنوان فردی «جذاب» و «رک» نشان می‌دهد. این برداشت همان چیزی است که منتقدان آن را «سفیدسازی اراذل و اوباش» می‌نامند.
برنامه «رک» با اجرای مجید واشقانی بار دیگر جنجال‌آفرین شده است. این برنامه که در ابتدا با دعوت از بازیگران و هنرمندانی مانند بهاره رهنما و پوریا پورسرخ آغاز شد، به تدریج به سمت مباحث سیاسی سوق پیدا کرد و اکنون با مصاحبه‌ای با «هانی کُرده»، یکی از افراد شناخته‌شده و سابقه‌دار در عرصه جرائم تهران، مرزهای جدیدی را جابجا کرده است.
این مصاحبه که سریعاً از یوتیوب حذف و برنامه مورد اخطار قرار گرفت، سوالاتی جدی درباره نقش رسانه‌ها در عادی‌سازی خشونت و سفیدنمایی مجرمان را مطرح می‌کند. هانی کرده، که در پنج سال گذشته چهار بار بازداشت شده و اخیراً در عملیات پلیس علیه اراذل و اوباش دستگیر شده است، در این برنامه با نگاهی فخرفروانه از زندگی‌اش به عنوان «بچه‌لات» سخن گفت.
او درباره تغییرات در زندان‌ها و فروش لباس‌های هفتی صورتی صحبت کرد و با لحن طنزآمیز و طلبکارانه، گلایه‌های خود را بیان کرد.
این تصویرسازی که او را نه تنها به عنوان یک مجرم سابق، بلکه به عنوان فردی «جذاب» و «رک» نشان می‌دهد، منتقدان آن را نمونه‌ای از «سفیدشویی اراذل و اوباش» می‌نامند. اما پرسش این است که هدف از ساخت چنین برنامه‌ای چیست؟ آیا صرفاً برای کسب بازدید و وایرال شدن است یا اهداف دیگری در کار است؟
از دیدگاه رسانه‌ای، این مصاحبه نمادی از روند نگران‌کننده‌ای در رسانه‌های ایرانی محسوب می‌شود. برنامه «رک» که در ابتدا با مهمانان زرد و هنری شروع شد، اکنون به چهره‌های سیاسی مانند صادق زیباکلام، بیژن عبدالکریمی و مهدی مطهرنیا رسیده است. هرچند حذف سریع برنامه و اخطارهای دریافتی نشان‌دهنده فشارهای بیرونی، شاید از سوی نهادهای انتظامی باشد، اما این روند می‌تواند موجب جسورتر شدن جرایم و مجرمان در جامعه شود.
هدف از فرصت دادن به افراد نامناسب و بی‌سروصدا چیست؟
وقتی فردی که سابقه ضرب‌وجرح، چاقوکشی و تیراندازی دارد، در جمع حاضر می‌شود و از اقدامات خود دفاع می‌کند، چه پیامی برای جامعه دارد؟ آیا این رفتار باعث نمی‌شود که خشونت به عنوان چیزی طبیعی و قابل قبول تلقی شود و الگویی منفی برای جوانان پرشور و هیجانی ارائه ندهد؟
سردار رادان، فرمانده انتظامی کشور، قبلاً هشدار داده بود که مصاحبه با اراذل و اوباش سطح یک در فضای مجازی می‌تواند تلاش‌های پلیس را زیر سؤال ببرد. او تصریح کرده بود که پلیس در خیابان‌ها به دنبال چنین افراد است، اما رسانه‌ها این افراد را «ستاره» می‌کنند. این تناقض در رفتار، زمانی که هانی پس از بازداشت سریع آزاد می‌شود و سپس مقابل دوربین قرار می‌گیرد، سوال‌برانگیز است.
آیا رسانه‌ها در حال تبدیل شدن به ابزاری برای روایت‌های یک‌جانبه هستند که بدون توجه به پیامدهای اجتماعی منتشر می‌شوند؟ در نهایت، مسئولیت سنگینی بر عهده رسانه‌ها است. برنامه‌هایی مانند «رک» نباید برای کسب محبوبیت یا بازدید، تریبون را در اختیار افرادی قرار دهند که سابقه‌شان پر از خشونت است.
اگر هدف اصلاح و آسیب‌شناسی است، باید با نظارت کارشناسی و زبان غیرافتخارآمیز انجام شود. این جنجال‌ها نشان می‌دهد جامعه نسبت به چنین محتوایی حساس است و شاید زمان آن رسیده است که رسانه‌ها در رویکرد خود بازنگری کنند، پیش از آنکه جرایم خلافکاران بیشتر شود و اعتماد عمومی خدشه‌دار گردد.
