اسراف و ولخرجی‌های خاندان پهلوی: هزینه‌های سرسام‌آور سفرها، هدایای لوکس و اسناد مخفی هزینه‌های دربار شاهنشاهی

فریده قطبی (دیبا)، مادر فرح پهلوی، از جمله اعضای خانواده سلطنتی بود که پس از ازدواج دخترش با محمدرضا پهلوی، جزو این خاندان محسوب می‌شد. با تولد فرزندان محمدرضا، جایگاه وی در این خاندان استحکام یافت.

در اسناد دربار پهلوی، به وفور به سفرها و هزینه‌تراشی‌های وی اشاره شده است؛ سفرهای متعدد و سفارش‌های هنگفتی که رسید آن‌ها به عنوان مدارک رسمی از سوی بخش‌های تشریفات صادر می‌شد و هزینه‌های آن‌ها از خزانه پرداخت می‌گردید.

نکته قابل توجه این است که سفارشات وی عمدتاً خارجی و لوکس بوده است. خانواده دیبا ظاهراً اعتقادی به استفاده از کالاهای داخلی و ایرانی نداشتند و حتی مواردی مانند موکت را از کشورهای خارجی مانند هند تهیه می‌کردند، موکتی که حتی کیفیت لازم را نداشت و پس از مدتی رنگ خود را از دست می‌داد.

این متن نشان می‌دهد که شخصیت مورد نظر در هر سفر و تفریحی که داشته، با سخاوت و بخشش‌های فراوان از خزانه خاندان پهلوی بهره‌مند می‌شده است، و این کار را حتی با جیب مردم ایران انجام می‌داده است. او هدایای گرانقیمت و نفیس به مقامات خارجی و خانواده‌های آنان در کشورهای مختلف اعطا می‌کرده است، که این نشان از ولخرجی و اسراف بی‌حساب و کتاب این خاندان دارد.

خروجی‌های مالی خاندان پهلوی از خزانه مملکتی همواره به عنوان رویه‌ای رایج بوده است؛ هرچند تعداد زیاد شاهزادگان و هزینه‌های بی‌وقفه آنان باعث زحمت و فشار بر خزانه کشور می‌شده است، اما ورود فردی خارج از خانواده پهلوی و خرج کردن بی‌حساب و کتاب از حساب مردم ایران، نشان‌دهنده شدت بی‌مبالاتی و ولخرجی بی‌رویه این خاندان است.

در فرهنگ ایرانی، ضرب‌المثل «یک کلام از مادر عروس» نمادی است از ورود افراد بی‌ربط و کم‌اهمیت به مباحث و امور خانوادگی، و جالب است بدانیم که مادر عروس خاندان پهلوی نیز در این ولخرجی‌ها و اسراف‌ها نقش داشته است.

فریده دیبا، قبل از ازدواج دخترش با محمدرضا شاه، در ایران حضور نداشت، اما پس از ازدواج، به کشورهای مختلف سفر کرده و در این سفرها هدایای زیادی به خارجی‌ها اهدا می‌کرده است. هزینه‌های بی‌رویه او در تعمیرات و تغییرات متعدد در اقامتگاه‌هایش در کاخ سعدآباد به حدی بوده است که مسئول مالی دربار پهلوی با گلایه اعلام کرده است: «امور مالی دربار شاهنشاهی را به جناب آقای کامبیز آتابای اطلاع دهید، والله بالله سرگنج طلا ننشسته‌ایم و تنها با بودجه معین، نمی‌توانیم اداره کنیم؛ از شما می‌خواهیم رحم کنید و همکاری نمایید تا آبروی دستگاه حفظ شود.»

برخی هزینه‌های سربار مادر فرح پهلوی بر خزانه ایران، مطابق اسناد موجود، شامل مواردی نظیر سفر به استکهلم سوئد به دعوت صلیب سرخ، تهیه تراول‌چک‌های دلاری، و هدایای لوکس به هندوستان می‌شود. نمونه‌هایی از این هزینه‌ها عبارتند از: سکه‌های طلا با نشان شاهنشاهی، قوطی‌های سیگار نقره‌ای، ساعت‌های طلای سفید زنانه با بند چرمی و برلیان، ساعت‌های طلای سفید با بند چرمی، و ساعت‌های طلای با بند طلای سفید.

همچنین، خرید یک تخت ماساژ و ارسال آن با هواپیما، و سفارش یک دستگاه شورولت مدل ۱۹۷۳ کاپریس از کارخانه جنرال موتورز آمریکا برای استفاده فریده دیبا، از دیگر نمونه‌های هزینه‌های بی‌حساب و کتاب او است که نشان‌دهنده اسراف و ولخرجی‌های او در دوران سلطنت خاندان پهلوی است.