بازآفرینی لباس‌های تاریخی و تفاوت‌های طبقاتی در سریال «سووشون»
عکس‌ها و طراحی لباس‌های تاریخی در سریال «سووشون»: حس درونی شخصیت زری و بازآفرینی واقعیات دهه ۱۳۲۰
سریال «سووشون» با بیش از ۴ هزار لباس تاریخی، حس زمانه و تفاوت‌های طبقاتی دهه ۱۳۲۰ را به زیبایی بازسازی می‌کند.
در اواخر جنگ جهانی دوم (نیمه اول دهه ۱۳۲۰ خورشیدی یا اواسط دهه ۱۹۴۰ میلادی)، دوران گذار در پوشش زنان ایرانی آغاز شد. همزمان با روندهای مدرن‌سازی و نفوذ فرهنگ غرب در شهرها، پوشش‌های سنتی و محلی در روستاها و میان طبقات کارگر همچنان حفظ شدند.
سریال «سووشون»، که بر پایه رمان سیمین دانشور ساخته شده است، در تلاش برای بازنمایی آن دوره تاریخی، در زمینه طراحی گریم و لباس‌ها فعالیت قابل توجهی انجام داده است. طراحان لباس این پروژه، از جمله پگاه ترکی، اعلام کرده‌اند که بیش از چهار هزار قطعه لباس برای تمامی شخصیت‌ها طراحی شده است تا تنوع طبقاتی، جغرافیایی و زمانی به درستی نمایش داده شود.
واقعیت تاریخی درباره پوشش زنان در ایران در اواخر جنگ جهانی دوم
در شهرهای بزرگ مانند تهران، زنان در طبقات بالاتر و متوسط جامعه با تأثیرپذیری از مدهای اروپایی و آشنایی با سبک‌های غربی، تغییراتی در ظاهر خود ایجاد کردند. آن‌ها از بلوزها و پیراهن‌های برش‌خورده، مانتوهای کوتاه‌تر نسبت به سبک سنتی، کلاه‌ها و هدبندهای متنوع نظیر پیل‌باکس، برِت و توربان استفاده می‌کردند. همچنین، آرایش و مدل موهایشان بر اساس الگوهای بین‌المللی طراحی و اجرا می‌شد.
روند غربی‌سازی، بخشی از فرآیند مدرن‌سازی در مسائل اجتماعی و نماد قدرت دولت مرکزی و نخبگان شهری به شمار می‌آمد. در مقابل، زنان روستایی، کارگران و بخش‌هایی از جامعه که کمتر با تحولات جدید در ارتباط بودند، همچنان از پوشش‌های محلی و سنتی بهره می‌بردند، مانند لباس‌های بلند محلی، چارقدها یا روسری‌های ساده، و پارچه‌ها و دوخت‌های بومی. علاوه بر این، پوشش و حجاب زنان در دهه‌های میانی قرن بیستم، مسئله‌ای چندوجهی و مرتبط با سیاست و هویت ملی بود که پژوهش‌های تاریخی و اجتماعی به آن توجه کرده‌اند.
بررسی طراحی لباس زری در سریال سووشون: تحلیل جزئیات و سبک‌شناسی
در طراحی لباس زری (با بازی بهنوش طباطبایی) در فیلم «سووشون»، تلاش شده است تا هم حس و حال زمانه را به خوبی منتقل کند و هم ویژگی‌های شخصیتی او از طریق لباس‌ها نشان داده شود. در تصاویر منتشر شده از پشت‌صحنه و صحنه‌های فیلم، مشاهده می‌شود که زری غالباً لباس‌هایی مانند شومیزها و پیراهن‌هایی با یقه‌های مشخص، گاهی یقه پاپیونی، بر تن دارد که ظاهر او را زنانه، منظم و تا حدی شهری نشان می‌دهد.
یقه پاپیونی در لباس زنانه آن دوران، به‌ویژه در میان طبقات متوسط و مرفه شهری که تحت تأثیر مدهای اروپایی بودند، رایج بوده است. در سریال، این نوع یقه به عنوان نمادی از تحرک اجتماعی و دقت در ظاهر نشان داده شده است. تصاویر و گریم‌ها نشان‌دهنده‌ی ترکیب پارچه‌های معمول مانند گل‌ریز، روسری‌های طرح‌دار و سرپوش‌هایی هستند که همزمان یادآور سبک‌های پوشش در دهه‌های میانی قرن بیستم و ذائقه‌های منطقه‌ای می‌باشند.
تفاوت‌های طبقاتی و تیپ‌های اشرافی در لباس‌های سریال
در سریال، تفاوت‌های طبقاتی به‌طور بصری از طریق استفاده از پارچه‌ها، دوخت‌ها و اکسسوری‌ها به تصویر کشیده شده است. شخصیت‌های اشرافی و خانواده‌های ثروتمند با پارچه‌های نرم‌تر و تزئینات بیشتر، دوخت‌های منظم‌تر، جلیقه‌ها یا رویه‌های کار شده و اکسسوری‌هایی مانند جواهرات درخشان نشان داده می‌شوند. این تفاوت در مقابل لباس‌های ساده‌تر روستاییان و طبقات کارگر قرار دارد که از پارچه‌های زمخت‌تر، دوخت‌های ساده، روسری‌های معمولی یا لباس‌هایی شبیه مقوا بهره می‌برند. این تفاوت‌ها به درک تصویری از وضعیت اجتماعی شخصیت‌ها کمک می‌کند. طراحان لباس به‌صراحت اعلام کرده‌اند که هدف آن‌ها بازسازی این تنوع در پوشش است تا هر شخصیت نشان‌دهنده ساختار طبقاتی و فرهنگی خاص خود باشد.
تأثیر شومیزهای یقه‌پاپیونی و کلاه‌ها در سبک زری
شومیزهای یقه‌پاپیونی در میان لباس‌های زری بیشتر برای نشان‌دادن ظرافت زنانه و ارتباط نزدیک با روندهای شهری و مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع یقه ظاهری مؤدبانه، کمی رسمی و در عین حال زنانه ایجاد می‌کند که با شلوارها یا دامن‌های بلند از دوره‌های مختلف به خوبی هماهنگ است.
علاوه بر این، انواع پوشش سر، به ویژه کلاه‌های لبه‌دار، نقش مهمی در تکمیل استایل زری ایفا می‌کنند. همان‌طور که در دهه‌ی ۱۹۴۰ میلادی کلاه‌ها نماد تمایز، جایگاه اجتماعی و زیبایی‌شناسی بودند، این عناصر در طراحی فعلی نیز اهمیت ویژه‌ای دارند. تصاویر منتشرشده از این مجموعه نشان می‌دهد که طراحان به جزئیات یقه‌ها، چین‌ها و چیدمان شال‌سر توجه زیادی کرده‌اند تا هم با روندهای تاریخی هم‌راستا باشند و هم شخصیت‌پردازی را تقویت کنند.
درجه تطابق سریال با رویدادهای تاریخی
در مجموع، طراحی لباس در سریال «سووشون» تلاش قابل توجهی داشته است تا حال‌وهوای دهه‌ی ۱۳۲۰ و دوره جنگ جهانی دوم را به درستی منعکس کند. این تلاش شامل انتخاب دقیق پارچه‌ها و الگوهای نقش‌ونگار، نشان دادن تفاوت‌های طبقاتی در لباس‌ها و همچنین کاربرد مناسب اکسسوری‌ها می‌شود.
این سریال از نظر کلیت و فضای ظاهری بسیار نزدیک به تصاویری است که پژوهش‌ها و عکس‌های آرشیوی از مد آن دوران نشان می‌دهند، اما برخی انتخاب‌ها مانند تأکید بر یقه‌های پاپیونی یا نوع چین‌خوردگی شال‌ها ممکن است تا حدودی تحت تأثیر نیازهای روایی و زیبایی‌شناسی مدرن قرار گرفته باشند.
