فروش سینما در تابستان ۱۴۰۳ کاهش یافت اما فیلم‌های کمدی و «پیرپسر» رکورد زدند

فاطمه برزویی | تابستان همیشه حال و هوای خاص خودش را دارد. این فصل زمانی است برای استراحت، سفر، جمع‌های دوستانه و در کل کمی فاصله گرفتن از روتین روزمره. برای دانش‌آموزان و دانشجویان که سه ماه تعطیلی دارند، فرصتی است برای استراحت و تفریح، و برای کارمندان نیز زمان مناسبی برای گرفتن مرخصی و استراحت است. خانواده‌ها در این فصل بیشتر با هم وقت می‌گذرانند و از فعالیت‌های مشترک لذت می‌برند. یکی از تفریحات محبوب در این فصل، رفتن به سینما است که خیلی‌ها به آن روی می‌آورند.

سینما در تابستان امسال، با سالن‌های خنک، پاپ‌کورن داغ، صندلی‌های راحت و فیلم‌های جذاب، توانست لحظاتی خوشایند را برای تماشاگران رقم بزند. رفتن به سینما اغلب بهانه‌ای است برای گذراندن وقت با خانواده یا دوستان، اما امسال این تجربه کمی متفاوت بود. جنگ ۱۲ روزه که در میانه تابستان آغاز شد، جو عمومی کشور را تحت‌تأثیر قرار داد و سینما نیز از این تأثیر بی‌نصیب نماند.

فروش بلیت‌ها کاهش یافت، سالن‌ها خلوت‌تر شدند و فضای نگرانی و اضطراب بر فعالیت‌های فرهنگی سایه انداخت. حتی پس از پایان جنگ، اثرات آن بر جامعه باقی ماند و این موضوع بر استقبال مخاطبان از سینما تاثیر گذاشت. قبل از آن، به نظر می‌رسید فیلم‌های کمدی همچنان جایگاه خود را در گیشه حفظ می‌کنند، چرا که روایات سرگرم‌کننده و فضای شاد آن‌ها، تماشاگرانی را که مدت‌ها از سینما فاصله گرفته بودند، مجدداً به سالن‌ها کشاند. اما شروع جنگ این روند را متوقف کرد.

حالا که پاییز جایگزین تابستان شده است، نگاهی به آمار سینماهای امسال در فصل گرم، کمی تأمل‌برانگیز است. بر اساس آمار رسمی، از اردیبهشت تا پایان شهریور، سینماها توانستند بیش از ۱۰ میلیون و ۳۶۵ هزار تماشاگر جذب کنند و درآمدی بالغ بر ۸۲۲ میلیارد و ۳۲۹ میلیون تومان کسب کنند. اگرچه این رقم نسبت به مدت مشابه در سال گذشته کاهش یافته، اما در شرایط پرتنش این چند ماه، همچنان قابل‌توجه است.

برای مقایسه، در پنج ماه اول سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به سینما رفته بودند، یعنی امسال حدود سه میلیون نفر کمتر مخاطب داشتیم. همچنین، افزایش قیمت بلیت‌ها باعث شده است که مجموع فروش امسال نسبت به سال قبل رشد کند؛ چرا که در همان بازه زمانی، فروش سینماها حدود ۷۴۳ میلیارد و ۵۹۱ میلیون تومان بوده است. در مجموع، از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون، سینمای ایران حدود ۱۳ میلیون و ۹۷۳ هزار تماشاگر داشته و بیش از هزار و ۱۱۱ میلیارد تومان بلیت فروخته است.

قهرمانان فروش در نیمه اول سال

در طول تمام نوساناتی که سینمای تابستان امسال تجربه کرد، برخی فیلم‌ها توانستند از چالش‌ها عبور کرده و نظر مخاطبان را جلب کنند. «پیرپسر» یکی از این آثار بود؛ فیلمی که برخلاف روند غالب فیلم‌های پرفروش که عمدتاً کمدی هستند، به خاطر بازخوردهای مثبت در فضای مجازی توجه زیادی را به خود جلب کرد و موفقیتی مهم در حوزه سینمای غیرکمدی به حساب آمد.

اگر از اطرافیانتان بپرسید، احتمالاً از هر ده نفر، پنج نفر فیلم «پیرپسر» را دیده باشند. این فیلم توانست با تکیه بر تبلیغات دهان‌به‌دهان و نقدهای مثبت کاربران، جایگاه قابل توجهی در رقابت با فیلم‌های پرفروش کمدی پیدا کند. در کنار آن، «دایناسور» و «مرد عینکی» نیز از فیلم‌های پرمخاطب این فصل بودند. این سه اثر در مجموع بیش از ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تماشاگر داشتند و حدود ۵۰۰ میلیارد تومان از کل فروش سینمای ایران را به خود اختصاص دادند.

این رقم نشان‌دهنده سهم قابل توجهی در بازار سینمای امسال است و تأکید می‌کند هنوز هم فیلم‌هایی که بتوانند با مخاطب ارتباط برقرار کنند، پتانسیل موفقیت دارند؛ چه در قالب کمدی و چه در ژانرهای دیگر. در ادامه، نگاهی به آمار رسمی فروش فیلم‌هایی خواهیم داشت که از اردیبهشت ۱۴۰۴ تا بامداد یکشنبه، ۳۰ شهریور، در سینماهای کشور اکران شده‌اند. این اطلاعات بر اساس داده‌های سامانه مدیریت فروش و اکران سینماها (سمفا) جمع‌آوری شده و تصویری کلی از وضعیت گیشه در ماه‌های اخیر ارائه می‌دهد.

کمدی همیشه محبوب است، حتی زمانی که محتوا ندارد.

علی کلانتری، منتقد سینما و تلویزیون، نگاهی دقیق‌تر به وضعیت ژانرهای سینمایی در تابستان امسال دارد. او در پاسخ به سوالی درباره موفق‌ترین ژانرها، بلافاصله به ژانر کمدی اشاره می‌کند و می‌گوید که در سال‌های اخیر، تفاوت فصلی در فروش فیلم‌ها وجود ندارد؛ زیرا کمدی‌ها همواره در جذب تماشاگران موفق بوده‌اند، حتی اگر محتوای خاصی نداشته باشند. بر اساس نظر او، ذائقه مخاطب سبب شده است که فیلم‌های کمدی، حتی با محتواهای نه‌چندان باکیفیت، از آثار اجتماعی پیشی بگیرند.

فیلم‌هایی با بازیگران مطرح، تبلیغات شهری گسترده و شوخی‌های سطحی معمولا فروش بالایی دارند. اما کلانتری نکته‌ای تازه را هم مطرح می‌کند؛ در ماه‌های اخیر، فیلم‌هایی چون «پیرپسر» و «ناتور دشت» توانسته‌اند توجه تماشاگران را جلب کنند. این نشان می‌دهد که مخاطب هنوز هم می‌تواند با فیلم‌های اجتماعی خوب ارتباط برقرار کند، به شرطی که به درستی دیده شوند.

با این حال، دیده شدن یک فیلم تنها به کیفیت آن وابسته نیست. کلانتری بر اهمیت تبلیغات، به‌ویژه در فضای مجازی، تأکید می‌کند و می‌گوید: «وقتی در شبکه‌هایی مانند تلگرام یا اینستاگرام درباره فیلمی مانند «پیرپسر» صحبت می‌شود، کنجکاو می‌شویم که آن را ببینیم. این یعنی فیلم قبل از اکران عمومی در ذهن مخاطب جای می‌گیرد.» او به کم‌توجهی به تبلیغات موثر برای فیلم‌های اجتماعی انتقاد دارد و نمونه‌ای مانند «زیبا صدایم کن» ساخته رسول صدرعاملی را مثال می‌زند که به رغم پتانسیل فروش، به دلیل نبود تبلیغات مناسب دیده نشد.

کلانتری نقد جدی‌تری هم نسبت به وضعیت کمدی‌های فعلی دارد و می‌گوید که نسبت به اغلب فیلم‌های این ژانر، «گارد» دارد. او اعتقاد دارد که نه طنز تلخ و نه کمدی‌های معناگرا در سینمای امروز دیده نمی‌شود و بیشتر فیلم‌ها مبتذل و دیالوگ‌های دم‌دستی دارند که در شأن سینمای ایران نیست. در مقابل، او به کیفیت بالای فیلم‌های اجتماعی اکران‌شده در ماه‌های اخیر اشاره می‌کند که، به گفته او، «مخاطب‌محور» بوده‌اند اما به اندازه کمدی‌های سطحی تبلیغ نشده‌اند.

در پایان، علی کلانتری نقش فضای مجازی را در موفقیت فیلم‌ها بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: «امروزه، بیشتر مردم با فیلم‌ها از طریق گوشی‌های هوشمند آشنا می‌شوند. اگر یک سکانس وایرال شود یا چند نفر درباره فیلمی صحبت کنند، احتمال زیادی دارد که مخاطبان به دیدن آن ترغیب شوند. بدون این نوع جریان‌سازی، حتی بهترین فیلم‌ها ممکن است نادیده گرفته شوند.»