فلورا سام: تئاتر را انتخاب کردم تا پیام‌های اجتماعی و فرهنگی را با عشق و مهر منتقل کنم
فلورا سام: از 8 سالگی در تلویزیون بودم، اما حالا تئاتر را انتخاب کردم تا پیام‌های اجتماعی و فرهنگی را با عشق و مهر منتقل کنم
فلورا سام با تأکید بر تئاتر، پیام‌های اجتماعی و فرهنگی را در قالب کمدی و نوستالژی به مخاطبان منتقل می‌کند.
فلورا سام فردی شناخته‌شده است که در حوزه کارگردانی سریال‌های تلویزیونی آثار متعددی از جمله «باغ سرهنگ»، «بی‌قرار»، «راز پنهان»، «ما فرشته نیستیم» و «مرضیه» را ساخته است؛ آثاری که نسل‌های مختلف با آن‌ها خاطره دارند. او همچنین در عرصه بازیگری در سریال‌هایی نظیر «ماه عسل»، «همسایه‌ها» و «روزهای زندگی» حضور داشته است.
در حال حاضر، سام در زمینه کارگردانی تئاتر در پردیس تئاتر و موسیقی باغ کتاب فعالیت می‌کند. نمایش «شب‌های طهرون» که توسط فلورا سام نوشته و کارگردانی شده است، پس از سال‌ها دوری از تئاتر، روی صحنه رفته است.
این اثر نمایشی داستان سه زن در دهه 50 شمسی را روایت می‌کند که به دلیل سختی‌های زندگی و چالش‌هایی که با آن مواجه هستند، در رسیدن به رویاهایشان ناکام می‌مانند. «شب‌های طهرون» در فضایی طنز و با بهره‌گیری از شیوه‌های اجرایی نمایش‌های ایرانی اجرا می‌شود. در این نمایش، بازیگرانی همچون سوسن پرور و سحر ولدبیگی حضور دارند؛ هنرمندانی که در عرصه تئاتر و تلویزیون شناخته شده‌اند و مخاطبان خاطرات خوبی از نقش‌آفرینی‌های آن‌ها دارند.
همچنین، مختار سائقی و علیرضا ناصحی دیگر بازیگران مطرح این اثر هستند که در این روزها مورد استقبال خوبی قرار گرفته و لحظاتی شیرین را برای تماشاگران رقم می‌زنند.
به مناسبت اجرای «شب‌های طهرون»، نشستی با حضور فلورا سام، سوسن پرور، سحر ولدبیگی و مختار سائقی برگزار شد که در آن، نظرات و دیدگاه‌های هنرمندان درباره شکل‌گیری این اثر، وضعیت فعلی تئاتر و هنر ایران و موضوعات مرتبط مطرح شد.
نمایش «شب‌های طهرون» یک اثر زنانه ایرانی است که در محتوا و اجرا، بر زنانگی تأکید دارد. فلورا سام، کارگردان با سابقه تلویزیونی، در مورد انگیزه‌اش از حضور در عرصه تئاتر و اجرای این نمایش توضیح داد.
او معتقد است حق مردم نیست که در سالن‌های تئاتر غمگین باشند، بنابراین تصمیم گرفت موضوع را در قالب کمدی بیان کند. سام افزود: «تأثیر طنز و کمدی بیش از تراژدی است.» او همچنین اشاره کرد که پس از مدتی فعالیت در حوزه تصویر، «شب‌های طهرون» اولین فعالیت تئاتری او پس از چند سال است و علاقه‌مند به موضوع زنان در مسائل اجتماعی است. در این نمایش، سه زن سرپرست خانوار نقش‌آفرینی می‌کنند که برای تأمین هزینه‌های زندگی و خانواده‌شان تلاش می‌کنند و آرزوهای بزرگی دارند که به سختی به آن‌ها می‌رسند. در مواجهه با مشکلات، این زنان همدیگر را حمایت می‌کنند؛ ویژگی‌ای که در روانشناسی زنان بسیار رایج است.
سام تأکید کرد که قصد دارد در قالب کمدی به موضوعات اجتماعی و فرهنگی بپردازد، زیرا در سینما و تئاتر ایران، کمدی‌های این روزها بیشتر هدفشان خنداندن است، اما او خواستار پرداختن به موضوعات مهم و جدی نیز در کنار خنداندن مخاطب است. او ابراز امیدواری کرد که توانسته باشد این هدف را محقق کند.
در مورد عناصر نوستالژیک در نمایش، سام توضیح داد که داستان در سال 1355 روایت می‌شود تا بتواند به این حس نوستالژی بپردازد. بخشی از هدفش، آشنایی نسل جوان با سیاه‌بازی و موسیقی سنتی است. او اشاره کرد که در «شب‌های طهرون» از موسیقی و سینمای آن دوران، به‌ویژه فیلم‌هایی مانند «سوته‌دلان» و «حسن‌کچل»، بهره برده است تا هم نسل‌های قبل احساس نوستالژی کنند و هم نسل جوان با هنر آن مقطع آشنا شوند. این عناصر، به‌نوعی، پل ارتباطی میان نسل‌ها و ابزاری برای انتقال فرهنگ و هنر گذشته ایران است.
در نمایش «شب‌های طهرون»، هدف ما این بود که هیچ نوع رفتاری یا گفتاری غیر فرهنگی برای خنداندن مخاطب به کار نگیریم، چرا که معتقدیم باید فضایی سالم و در عین حال طنزآمیز برای تماشاچیان فراهم کنیم تا خانواده‌ها بتوانند با آرامش کامل این اثر را تماشا کنند.
یکی از ویژگی‌های برجسته این نمایش، سالم بودن و مناسب بودن آن برای خانواده‌ها است. آقای سائقی، شما از بازیگران با سابقه تئاتر و نمایش‌های کمدی در ایران هستید و در «شب‌های طهرون» علاوه بر نقش کارگردان، در قالب «سیاه» نیز بر صحنه حضور دارید. روند حضور و ایفای نقش در این اثر چگونه بود؟
در «شب‌های طهرون»، کار را تنها بر اساس وظیفه انجام نمی‌دهیم؛ بلکه همه با دل و جان در این پروژه مشارکت داریم و برای حضور هر شب در صحنه بی‌تابی می‌کنیم. مختار سائقی: بسیار خوشحالم که در گروه «شب‌های طهرون» فعالیت می‌کنم، چرا که تصور نمی‌کردم چنین گروهی با هم‌دل و همراه در تئاتر وجود داشته باشد. پیش از این، در دو سریال تلویزیونی با خانم فلورا سام همکاری داشتم و همچنین در پروژه‌هایی با سوسن پرور و سحر ولدبیگی حضور یافته‌ام. در این گروه، احساس امنیت می‌کنم و همه با نهایت صداقت و انرژی کار می‌کنیم. در این نمایش، کار کردن بر اساس وظیفه نیست، بلکه همه با عشق و علاقه در کنار هم فعالیت می‌کنیم و هر شب با اشتیاق به روی صحنه می‌رویم. من تئاتر زیادی کار کرده‌ام و تجربه نشان داده است که در اولین شب‌های اجرا، کارگردان و دستیاران دائماً نکات مختلفی را یادآوری می‌کنند، اما در «شب‌های طهرون»، هدایت خانم فلورا سام آنقدر دوستانه و صمیمانه بود که گروه با آرامش خاطر کار را شروع کرد.
در این اثر، شما در نقش «سیاه» ظاهر شدید، نقش‌هایی که امروزه نسل جوان کمتر فرصت نمایش آن را دارند، زیرا در بسیاری از اجراها حضور «سیاه» کم‌رنگ شده است.
سائقی: من جسارت کردم و در نقش «سیاه» ظاهر شدم، چون این نقش برایم ارزش و حرمت خاصی دارد. می‌خواستم از بزرگان این عرصه اجازه بگیرم، اما متأسفانه بسیاری از سیاه‌بازان بزرگ دیگر در قید حیات نیستند. اکنون نه کارگردان و نه بازیگر تمایل چندانی به نقش «سیاه» ندارند. مخاطبان هم در این زمینه تأثیرگذارند، چون برخی فکر می‌کنند دوران سیاه‌بازی و شخصیت «سیاه» گذشته است و در دنیای مدرن کارآیی ندارد، بنابراین علاقه‌ای به تماشای آن نشان نمی‌دهند.
سام: به همین دلیل، در بخش‌های سیاه‌بازی «شب‌های طهرون»، با ترفندهایی فضای آن را کمی تغییر دادیم تا برای نسل جوان جذاب‌تر شود. معتقدم باید مطابق با زمان حال و نیازهای نسل جدید، تغییراتی در شیوه‌های اجرای نمایش‌های ایرانی ایجاد کنیم تا بتوانیم ارتباط مؤثری با جوانان برقرار کنیم. در تمامی حوزه‌های فرهنگی، باید این روند تغییر را پیگیری کرد تا نسل جدید جذب شود.
سائقی: در صحنه‌ای از نمایش، که در نقش «سیاه» ظاهر می‌شوم، لحظه‌ای برایم بسیار ارزشمند است، چون در آن لحظه به مخاطب انتقال داده می‌شود که متأسفانه سیاه‌بازان دیگر در میان ما حضور ندارند. این لحظه حاوی غمی است که مخاطب به خوبی درک می‌کند و تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
در نمایش «شب‌های طهرون»، شاهد حضور سوسن پرور و سحر ولدبیگی هستیم که هر دو بازیگرانی محبوب در عرصه طنز تصویری هستند و در کنار آن‌ها گزیده‌کار نیز به شمار می‌آیند. پس از مدت‌ها، شما مجدداً روی صحنه تئاتر ظاهر شدید که این موضوع برای مخاطبان جذاب است.
ما با تمام وجود، احساسات فیلترنشده، انسانیت باقی‌مانده و عشقی که نسبت به تئاتر و همدیگر داریم، در «شب‌های طهرون» حضور پیدا کرده‌ایم.
سوسن پرور: پس از درگذشت ماه‌چهره خلیلی، در مراسم خاکسپاری با فلورا سام آشنا شدم. او همیشه می‌گفت که ترکیب ما می‌تواند بسیار خوب باشد. وقتی فلورا سام پیشنهاد همکاری داد، بسیار استقبال کردم و احساس می‌کردم این اتفاقی است که ماه‌چهره خیلی دوست داشت رخ دهد. در آن زمان، چندان تمایلی به تئاتر نداشتم و شاید کمی قهر کرده بودم؛ دلایلی برای این قهر بودن داشتم و از فضای کارم دلزده شده بودم، و هنوز هم هستم. اکنون از حضور در «شب‌های طهرون» بسیار خوشحالم. آخرین تجربه تئاتر من در سال ۹۸ در نمایش «سه‌تفنگدار» بود و پس از آن فعالیت در تئاتر کم شد و بیشتر در حوزه تصویر کار کردم. قبل از پیشنهاد فلورا سام، حدود دو سال از فعالیت‌های تئاتری فاصله گرفته بودم.
در «شب‌های طهرون»، احساس امنیتی مشابه خانه داریم؛ جایی که با تمام احساسات و انسانیت‌مان، عشق به تئاتر و همدیگر، حضور داریم. در این اثر، همه بازیگران جایگاه مشخصی دارند و به حرمت شأن انسانیت دیگران احترام می‌گذاریم. فضای «شب‌های طهرون» پر از عشقی سیال است که پیوسته در حال رد و بدل شدن است، چون بر اصل صداقت و احساس واقعی اعتقاد داریم.
متأسفانه، رفتارهای نادرستی به عنوان اصول پذیرفته شده است که به شدت آسیب‌زننده است. این تجربه باعث شد تا مجدداً فاصله‌گیری از کارهای تئاتری داشته باشم. مناسبات در پروژه‌های تصویری نسبت به گذشته تغییر کرده است.
سحر ولدبیگی: حدود ۲۰ سال است که روی صحنه نرفته‌ام و در پروژه‌های تلویزیونی و دیگر فعالیت‌ها حضور نداشتم. در دوران شیوع کرونا، بیشتر وقت خود را صرف مراقبت و معاشرت با پدرم کردم. پس از آن، پیشنهاد بازی در یک سریال به من شد، اما رفتارهای عجیب و غریبی در گروه دیدم که برایم بسیار تعجب‌آور بود و نمی‌دانستم چه اتفاقی در حال رخ دادن است. متأسفانه، این رفتارهای نادرست به عنوان اصول پذیرفته شده است که لطمه‌زننده است و باعث فاصله‌گیری من از کارهای تصویری شد. چند پیشنهاد کاری هم نپذیرفتم تا بتوانم روی زندگی واقعی‌ام تمرکز کنم.
در کنار خانم فلورا سام و آقای اوجی، تجربیات خوبی داشتم. وقتی پیشنهاد همکاری در «شب‌های طهرون» را دادند، بسیار استقبال کردم. حضور خانم سام در تئاتر پس از مدت‌ها برایم جذاب بود و در کنار آن، این پیشنهاد در حوزه تئاتر بود. به خانم سام قول دادم که حتماً در پروژه مشارکت می‌کنم و خوشحالم که این تصمیم را گرفتم. حال‌مان در «شب‌های طهرون» بسیار خوب است.
خانم سام، شما را چهره‌ای می‌شناسیم که در عرصه تلویزیون آثار ماندگاری خلق کرده‌اید و مخاطبان خاطرات زیادی با شما دارند. با توجه به کم‌توجهی به تئاتر در سال‌های اخیر و وابستگی بیشتر به گیشه، چرا پس از این همه سال دوری از صحنه، این مدیوم را برای بیان دغدغه‌هایتان برگزیدید؟ آیا تنها از طریق تئاتر می‌توانستید پیام خود را برسانید؟
چند سال است که فضای تلویزیون به گونه‌ای است که تمایلی به فعالیت در آن ندارم. نمونه‌اش، پروژه‌هایی است که حتی دستمزد نگارش متن آن‌ها را گرفته‌ام اما ساخته نمی‌شوند. تلویزیون خانه من است؛ از ۸ سالگی با بازی در تله‌تئاتر وارد آن شدم و این حضور ادامه داشت. اما سیاست‌گذاری‌های چند سال اخیر، علاقه‌ام به حضور در این عرصه را کاهش داده است. در این مدت، فعالیت‌های من بیشتر در قالب مجری و کارشناس بوده است. همیشه دغدغه‌ام صحبت درباره مسائل زنان بوده، اما وقتی دیدم تمایلی به همکاری در تلویزیون وجود ندارد، جسارت کردم و به سراغ تئاتر رفتم. این مسیر آسان نبود، اما اعتقاد دارم خدا کمکم کرد و افراد مناسبی سر راه من قرار گرفتند.
الهام پاوه‌نژاد و نورالدین حیدری‌ماهر به من اعتماد کردند و از تصمیمم برای کار در تئاتر حمایت کردند. در فرآیند انتخاب بازیگر، همه با مهربانی همکاری کردند. با وجود وضعیت اقتصادی نامناسب تئاتر، هیچ‌یک از بازیگران «شب‌های طهرون» در مورد دستمزد شکایت نکردند.
با توجه به وضعیت اقتصادی تئاتر، در اجرای «شب‌های طهرون» به موضوع خیریه و حمایت از کودکان هم فکر کرده‌اید؟
سام: معتقدم نباید شادی مردم تنها در شعار باقی بماند، بنابراین تصمیم گرفتم بخشی از سود فروش «شب‌های طهرون» را به خیریه‌ای که با آن همکاری دارم، اهدا کنم. اعضای گروه هم هیچ چشم‌داشت مالی نداشتند و معتقدم وقتی درباره زنان سرپرست خانوار صحبت می‌کنیم، باید از آن‌ها حمایت کنیم. مخاطبان هم از این که بخشی از عوائد صرف امور خیریه می‌شود، احساس خوبی دارند و پس از اجرا این حس را با ما به اشتراک می‌گذارند.
ما در «شب‌های طهرون» کار را شروع کردیم و هیچ‌گاه مشکلی در همکاری گروه نداشتم.
آیا این تجربه شما را برای ادامه فعالیت در تئاتر ترغیب می‌کند؟
سام: بسیار دوست دارم تئاتر را ادامه دهم و حتی تمایل دارم با سوسن پرور، که ایده‌های بسیار خوبی دارد، همکاری کنم. گرچه ممکن است درآمد تئاتر چندان زیاد نباشد، اما حال و هوای آن بسیار ارزشمند است.
مهر: انسانیت، تواضع و عشقی که باید در تئاتر باشد، کاهش یافته است و این موضوع باعث تغییر حال و روز تئاتر شده است. شاهد اجرای آثار با مخاطب کم هستیم.
ولدبیگی: در حال حاضر همه نیازمند حال خوب هستند. مدتی از تهران دور بودم و در شهرستان‌ها زندگی می‌کردم. رفتار مردم در آنجا متفاوت است و وقتی مرا می‌دیدند، درخواست‌هایی داشتند و می‌پرسیدند چرا فعالیت نمی‌کنم، چون با نقش‌هایم خاطره داشتند. از جایی به این نتیجه رسیدم که هر فرد وظیفه‌ای دارد و وظیفه من، سحر ولدبیگی، این است که حال اطرافیانم را خوب نگه دارم. حضور در کاری که هم حال خودم و هم حال دیگران را بهتر کند، اتفاق خوبی است و می‌تواند گسترش یابد.
پرور: ما از جایگاهی درباره تئاتر صحبت می‌کنیم که از ابتدا تمام بلیت‌ها فروخته شده و با ظرفیت کامل اجرا می‌شود. اگر این‌گونه نبود، شاید این سخنان را نمی‌گفتیم. این حال خوب و رضایت مخاطب، نشانگر حمایت آن‌ها از «شب‌های طهرون» است. معتقدم مهر، انسانیت، تواضع و عشقی که باید در تئاتر باشد، کاهش یافته است و این وضعیت باعث شده تئاتر با کمبود مخاطب روبه‌رو شود.
ما هدفی جز مهر و محبت در «شب‌های طهرون» نداشتیم. خدا را شکر که مخاطبان هم این مهر و محبت را نشان می‌دهند و از اجرای اثر استقبال می‌کنند. این نشان می‌دهد جامعه نیازمند مهر است. وقتی در خیابان تصادف می‌افتد، اکثر مردم فیلم می‌گیرند تا کمک نکنند. وظیفه ما به عنوان هنرمند، ترویج مهر و انسانیت است. روابط اجتماعی کاهش یافته و دلیل آن کم‌توجهی به مهر است. در تئاتر هم، این مهر به شکل ظریف و کم‌رنگ از میان رفته است.
ولدبیگی: در تلویزیون هم این موضوع صدق می‌کند. در بسیاری از کارها، خبری از مهر و محبت نیست.
حتی کارهای پرمخاطب هم بوده‌اند که اعضای گروه احساس خوبی نسبت به آن‌ها نداشتند. اصلی‌ترین دلیل کاهش مهر در تئاتر ایران، نبودن گروه منسجم است. زمانی، کار گروهی و هم‌پوشانی عوامل، باعث شکل‌گیری فضایی تأثیرگذار می‌شد. در گذشته، شاهد اتفاقات خوب در تئاتر و سینما بودیم، اما حالا این موارد کم‌رنگ شده است.
در گذشته، کار تیمی و گروهی اهمیت زیادی داشت و همه عوامل، از پشت صحنه تا بازیگران، به اندازه یکدیگر مهم بودند. اما امروزه، متأسفانه، مناسبات تغییر کرده است.
ولدبیگی: زمانی که وارد این حرفه شدیم، نکاتی وجود داشت که باید رعایت می‌کردیم؛ احترام به هنرمندان با سابقه، رعایت سکوت در گریم و پشت صحنه، توجه به اتفاقات روی صحنه و جلوی دوربین. این‌ها اصول اولیه بودند، اما متأسفانه اکنون در سینما و تئاتر، افرادی را می‌بینیم که به این نکات توجه نمی‌کنند. در گذشته، کار تیمی و گروهی معنا و اهمیت داشت، ولی حالا مناسبات تغییر کرده است.
سائقی: بیش از ۱۶۰ تجربه حضور در تئاتر دارم. در اکثر پشت صحنه‌ها، اصول حرفه‌ای رعایت نمی‌شد. اما در پشت صحنه «شب‌های طهرون»، عوامل با احترام و صمیمیت با هم برخورد می‌کنند و به یکدیگر توجه دارند تا کار در آرامش انجام شود. وقتی حال عوامل خوب باشد، کار روی صحنه هم بهتر اجرا می‌شود. همیشه گفته‌اند اگر کار خوبی روی صحنه است، پشت صحنه خوبی دارد.
پرور: باید صادقانه بگویم، برای برخی گروه‌ها، تنها هدف کسب درآمد است. بنابراین، مخاطبانی که هزینه بالای بلیت می‌کنند و در محل حاضر می‌شوند، صرفاً برای عکس‌گرفتن و اشتراک‌گذاری در فضای مجازی است. ساختار این نوع کارها، بر پایه بی‌مهری است. متأسفانه، در حال حاضر، برخی از افراد از فرصت‌های دیده‌شدن و مطرح‌شدن، به نفع رشد شخصی خود سوءاستفاده می‌کنند. اگر این مطرح‌شدن در جهت ایجاد تعادل اجتماعی باشد، مثبت است، اما بیشتر برای کسب درآمد و دیده‌شدن است. فروش نمایش‌هایی که بر پایه مهر و عشق ساخته نشده‌اند، آسیب‌زننده است و باعث می‌شود گروه‌هایی که با عشق کار می‌کنند، احساس کنند مهر و عشق در تئاتر جایگاهی ندارد.
در جهان، پول و فناوری بر انسان‌ها تسلط یافته است و ما در دوره‌ای گذار قرار داریم؛ یا باید تسلیم شویم یا کنار بکشیم.
