ماجرای پنج ماه تلاش مجوز ساخت «زن و بچه» تا جشنواره کن
ماجرای پنج ماه تلاش برای مجوز ساخت «زن و بچه» از وزارت ارشاد دولت قبل تا جشنواره کن: ناگفته‌های تهیه‌کننده سینما
تحول‌ها و چالش‌های سینمای ایران در مسیر رشد، مجوز ساخت، اعتماد تماشاگران و نقش دولت در صنعت فیلمسازی
در اولین نشست از سلسله برنامه‌های تخصصی «سینما رو به آینده» در سال ۱۴۰۴، سیدجمال ساداتیان درباره مبنای رشد یا کاهش سینما توضیحاتی ارائه داد. او اظهار داشت که در وزارت ارشاد همواره با تناقضاتی مواجه هستیم و نمی‌دانیم در هر بار ساخت فیلم چگونه باید مجوزهای ساخت و نمایش را دریافت کنیم؛ زیرا معیاری مشخص و ثابت وجود ندارد.
تهیه‌کننده فیلم «زن و بچه»، به کارگردانی سعید روستایی، افزود: برای ساخت این فیلم، پنج ماه در مسیرهای مختلف وزارت ارشاد دولت قبل رفت و آمد کردیم و در نهایت به ما اعلام کردند که مجوز ساخت این اثر را نمی‌دهند. اما پس از یک ماه، با تغییر دولت، حمایت و تحسین از فیلمنامه شروع شد و در نهایت فیلم به جشنواره کن راه یافت. هرچند درباره آن نقدها و نواقصی وجود دارد، اما بخشی از جامعه امروز آن را دوست دارد.
وی ادامه داد: این فرصت برای کشور پیش آمد که پس از پنج سال، در جشنواره کن حضور داشته باشد و از سینمای ایران دفاع کند. اما نکته این است که فیلمنامه «زن و بچه» بر چه اساس و با چه معیارهایی رد و سپس پذیرفته شد؟ تصور من این است که معاونت سینمایی نیز در مواجهه با چنین فیلمنامه‌هایی، تنها به یک عبارت کلی مانند «سیاه‌نمایی» اشاره می‌کند.
ساداتیان با تأکید بر حمایت دولت جدید در صدور مجوز ساخت فیلم، گفت: هفته گذشته نیز در کمیسیون فرهنگی مجلس، متوجه شدیم که برخی افراد به شدت درگیر نمادسازی هستند. از آن‌ها درخواست کردیم که این نمادها را کنار بگذارند. برخی افراد در وزارت ارشاد، فشار زیادی بر وزیر وارد کرده‌اند که چرا مجوز ساخت و اکران «زن و بچه» صادر شده است. گویی در تمامی موارد، تصمیم‌گیری‌ها فردی و بدون معیار مشخص است. من معتقدم باید معیار و متر و معیاری داشته باشیم که بر اساس آن بتوانیم سینما و فیلم‌ها را ارزیابی کنیم.
در ادامه نشست، دبیر شورای صنفی نمایش بیان کرد: بهترین راه حل این است که از دوستان بخواهیم دعواهای خود را در فضایی خارج از سینما ادامه دهند. منظور این است که این افراد با وزیر یا دولت درگیر هستند و بعد سر مجوز ساخت یا اکران فیلم مسئله‌تراشی می‌کنند. نمونه‌ای از این وضعیت، سر فیلم «آدم برفی» است که پس از مدتی چندین بار در تلویزیون پخش شد. یا برای فیلم «مارمولک»، که چند سال بعد تلویزیون آن را پخش کرد. در واقع، ما درگیر مسائلی هستیم که ارتباطی با سینما ندارد. در دهه هشتاد هم همین‌طور بود و تمام پیشرفت‌های ما ناشی از سیاست‌های دولت نبوده بلکه نتیجه تلاش‌های فردی بوده است. نسلی پس از دهه ۶۰ وارد سینما شد و فیلم‌های خوبی ساخت.
مهدی کرم‌پور ادامه داد: این نسل تلاش کرد فیلم‌هایی بسازد که با جهان ارتباط برقرار کند و این روند در دهه ۸۰ به نهضتی تبدیل شد که باعث شد سینمای ایران در ساخت فیلم‌های باکیفیت، رونق یابد. در آن زمان، مردم برای تهیه بلیت و دیدن فیلم‌ها در جشنواره‌ها صف می‌کشیدند و سینمای ایران را بسیار دوست داشتند. در دهه هشتاد، سینما آزادی برای ورودی جشنواره فجر داربست می‌زد تا صف مردم را کنترل کند، اما حالا چنین چیزی وجود ندارد و افراد راحت‌تر وارد سینما می‌شوند. این موضوع قابل مشاهده است و نیاز به آمار ندارد؛ با چشم هم می‌توان دید.
دبیر شورای صنفی نمایش درباره نقش ارشاد در صنعت سینما گفت: بزرگ‌ترین کاری که ارشاد می‌تواند انجام دهد این است که به‌طور کلی در امور سینما دخالت نکند. در حقیقت، بنیاد فارابی، حوزه هنری، اوج و دیگر نهادهای مرتبط باید حمایت خود را از فیلم‌هایی که می‌خواهند ارائه دهند، ادامه دهند و کسی نباید در کار فیلمسازان دیگر دخالت کند.
خطای شناختی و گرفتار شدن در گرداب توسعه‌نیافتگی
در ادامه، امیر قادری از سجاد نوروزی پرسید: شما که مدیر سینما آزادی هستید و مستقیماً با مخاطب و مشتری در ارتباطید، در طول این سال‌ها چه تفاوت‌هایی را مشاهده کرده‌اید؟
نوروزی در پاسخ گفت: ما درگیر یک چرخه توسعه‌نیافتگی شده‌ایم که اکنون در ناترازی‌های آب، برق و گاز نمود پیدا می‌کند. توسعه‌نیافتگی‌ای که تئوریسین‌های توسعه آن را به‌عنوان سیاهچاله‌ای در مسیر رشد توصیف می‌کنند. یعنی زمانی که بر پایه خطاهای ادراکی برنامه‌ریزی می‌کنیم، هر چه برنامه جلوتر می‌رود، خطاهایش آشکارتر می‌شود. اما ما سعی می‌کنیم این خطاها را با راه‌حل‌های موقت پوشش دهیم و به زندگی ادامه دهیم تا زمانی که ناترازی‌ها به صورت آشکار بروز کند.
وی افزود: اگر همین خطای ادراکی را در حوزه سینما در نظر بگیریم، باعث می‌شود فکر کنیم هر نقدی که درباره یک فیلم مطرح می‌شود، به ضرر امنیت ملی است. اما واقعیت این است که در ایران فیلمی وجود نداشته است که پس از اکران، به نوعی اقدام مخرب انجام داده باشد.
در تأیید این موضوع، ساداتیان گفت: مشکل توقیف فیلم «به رنگ ارغوان» پنج سال طول کشید تا مجوز اکران بگیرد. وقتی قرار شد فیلم اکران شود، برخی می‌گفتند ممکن است پس از نمایش، مردم شعار بدهند. به همین دلیل، چند نفر لباس شخصی در سالن‌ها می‌نشستند تا واکنش‌های مخاطبان را ببینند. اما پس از مدتی مشخص شد مردم به راحتی فیلم را می‌بینند و می‌روند.
نوروزی نیز به نمونه‌های دیگری از خطای ادراکی در مسئولان اشاره کرد و افزود: حتی یک نماینده مجلس در سخنرانی‌ای عجیب مدعی شد که فیلم‌های شما در این شش ماه اخیر، باعث افزایش نرخ طلاق در کشور شده است. این ادعا در حالی است که در بهترین حالت، تعداد سینماروهای ایران حدود هفت میلیون نفر است و در جامعه ۹۰ میلیونی، این رقم بسیار ناچیز است. مقایسه‌ای کنید با زمانی که در دهه ۶۰، در جریان حمله عراق به ایران، ۸۰ میلیون بلیط سینما در جامعه‌ای ۳۵ میلیونی فروخته شد، که بحثی جداگانه است.
مدیر پردیس سینما آزادی همچنین درباره وضعیت کپی‌برداری در سینمای امروز صحبت کرد و گفت: با شیوع کرونا، سینمای کمدی رشد کرد. سپس بسیاری شروع به کپی‌برداری از فیلم «فسیل» کردند، که کاملاً مشخص بود اعتماد مخاطب را کاهش می‌دهد. حالا ممکن است با تولید چند فیلم خوب، سینمای غیرکمدی رونق بگیرد، اما من همچنان نگران کپی‌کاری و تولید فیلم‌های دسته چندم هستم. مشکل اصلی سینمای ایران در ابتدا و اساساً در سه عامل خلاصه می‌شود: فیلمنامه، فیلمنامه و فیلمنامه. ما با این مشکل جدی روبه‌رو هستیم.
چه عواملی سبب کاهش اعتماد تماشاگران به سینمای کمدی شده است؟
در ادامه، ساداتیان در پاسخ به سوال درباره وضعیت فعلی سینمای ایران گفت: زمانی که ما محصولی تولید می‌کنیم، باید آن را مطابق با ذائقه مصرف‌کننده عرضه کنیم. متأسفانه، در این حوزه با تعارضاتی روبرو هستیم، چرا که محصولات بر اساس سلیقه و نیاز جامعه ساخته می‌شوند، در حالی که همیشه برخی معیارها و ارزش‌ها وجود دارند که نباید نادیده گرفته شوند، اما این تعارضات همچنان باقی می‌مانند. بر اساس همین منطق، سال گذشته سینمای ایران حدود ۱۵ میلیارد تومان فروش داشت، اما در عین حال بدهی‌هایی به مبلغ ۳۵ میلیارد تومان نیز داشتیم.
وی ادامه داد: ما فیلم «پیرپسر» را اکران کردیم، اما در دو هفته اخیر، سینما چه واکنشی به فیلم‌هایی که مورد پسندش بوده نشان داده است؟ اگر فیلمی ساخته شود که با ذائقه مخاطب هم‌خوانی داشته باشد، مردم حاضند از شب تا صبح، وقت بگذارند و فیلم تماشا کنند. جالب است بدانید که در پردیس سینمایی هدیش، پنج روز متوالی آپارات سینما خاموش نماند؛ چنین رکوردی در جهان بی‌نظیر است. بنابراین، اگر محصولمان بر اساس ذائقه مخاطب باشد، مردم همراهی می‌کنند؛ اما وقتی چنین فیلم‌هایی تولید نشود، مخاطب هم کم می‌شود.
در مورد گردش مالی سینما، ساداتیان گفت: ساده‌ترین راه این است که اجازه دهند سینما مسیر طبیعی خود را طی کند و مردم سالی یک بار به سینما بروند. این وضعیت می‌تواند منجر به جذب حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیون نفر تماشاگر و گردش مالی حدود ۶ تا ۸ هزار میلیارد تومان برای سینمای ایران شود. اگر این روند ادامه یابد، من به عنوان سینمادار و تهیه‌کننده، پول در جیب خود دارم و نیازی به حمایت دولت ندارم. با درآمد حاصل از سینما، می‌توان شرایط بهتری برای تولید فراهم کرد. اما زمانی که اقتصاد سینما ضعیف می‌شود، اوضاع تغییر می‌کند. سال گذشته، حدود ۲ هزار میلیارد تومان فروش داشتیم، که ۱,۵۰۰ میلیارد تومان مربوط به فیلم‌های طنز و ۵۰۰ میلیارد تومان مربوط به دو فیلم اجتماعی بود. زمانی که فیلم «متری شیش و نیم» ساخته شد، گران‌ترین فیلم زمان خود بود، اما ضرر نکرد و جامعه به آن علاقه نشان داد. باورهای نادرستی وجود دارد که فیلمسازی نباید هزینه زیادی داشته باشد، اما اگر مسیر طبیعی سینما را طی کنیم، اقتصاد آن شکوفا خواهد شد.
این تهیه‌کننده سینما تأکید کرد: در چهار سال گذشته، تقریبا حضور بین‌المللی خود را از دست داده بودیم. خودمان با ایجاد محدودیت‌ها، زمینه را برای تولید فیلم‌های زیرزمینی فراهم کردیم. امسال، با رعایت ضوابط جمهوری اسلامی، فیلم ساختیم و در نهایت به جشنواره کن راه یافتیم. این موفقیت نشان داد که فیلمی زنده و پویا ساخته‌ایم که درباره آن نقد و گفت‌وگو صورت می‌گیرد. هر فرد تعابیر متفاوتی از فیلم دارد، اما حداقل این اثر توانست پرچم جمهوری اسلامی را در محافل فرهنگی به اهتزاز درآورد و نام سینمای ایران را دوباره بر سر زبان‌ها بیاندازد. از ظرفیت‌های سینمای ایران می‌توان بهره‌مند شد و علاوه بر درآمدزایی، بار فرهنگی کشور را در عرصه‌های بین‌المللی نشان داد.
اجرای طرح پیشنهادی برای تعیین قیمت بلیت سینماها بر اساس مفهوم شناوری قیمت‌ها
کرم پور در اعلام خبر اجرای بلیت‌های شناور گفت که این طرح به زودی عملیاتی می‌شود و در قالب چهار قیمت مختلف ارائه خواهد شد. این قیمت‌ها شامل بلیت‌های نیم‌بهاء برای صبح‌ها، تخفیف‌های مخصوص روزهای خاص، قیمت‌های معمول در آخر هفته و قیمت‌های معمول برای سانس‌های دیگر است. وی افزود، این سیاست قیمت‌گذاری سینما به نوعی نشان‌دهنده رویکردی کمونیستی است.
نهمین نشست از مجموعه نشست‌های تخصصی «سینما رو به آینده» و نخستین نشست در سال ۱۴۰۴ با موضوع بررسی رابطه میان گیشه و سینمای ایران، با حضور مهدی کرم‌پور، سیدجمال ساداتیان، سجاد نوروزی و به میزبانی امیر قادری در پردیس سینمایی آزادی برگزار شد.
این سلسله نشست‌ها با هدف بررسی چالش‌های پیش‌روی آینده سینمای ایران، به صورت ماهانه و توسط سازمان سینمایی سوره برگزار می‌شود.
