شهر اشباح: بهترین انیمیشن تاریخ سینما با داستانی جادویی و نمادین

انیمه Spirited Away که در سال ۲۰۰۱ و در ابتدا در کشور ژاپن عرضه شد، یکی از برجسته‌ترین، تاثیرگذارترین و عمیق‌ترین آثار تاریخ سینما است. اگر بخواهیم ترجمه‌ای تحت‌الفظی و مستقیم از عنوان آن داشته باشیم، باید به عبارت "ربوده شده سن و چیهیرو" اشاره کنیم. اما از آنجایی که این عنوان در نگاه اول چندان مفهوم‌دار به نظر نمی‌رسد و نکات ظریف داستانی در آن نهفته است، در ایران با عنوان "شهر اشباح" شناخته می‌شود.

چه چیزی سبب شده است که پس از گذشت سال‌ها، همچنان نام "شهر اشباح" را در ذهن داشته باشیم و درباره آن با تحسین سخن بگوییم؟ پاسخ‌های متعددی برای این سوال وجود دارد که همگی درست هستند. هنگامی که این انیمه را تماشا می‌کنید، در دنیای جادوی همیشگی هایائو میازاکی غرق می‌شوید، به‌گونه‌ای که تمایل ندارید حتی یک فریم از آن را از دست بدهید؛ به‌طوری که حتی پلک زدن نیز ممکن است مانع از توجه کامل به این اثر بی‌نقص شود.

اما همان‌طور که می‌دانید، معیار اصلی برای ارزیابی یک انیمه سینمایی، قدرت داستان‌سرایی آن است. داستان این اثر حول محور دختری ده‌ساله به نام چیهیرو می‌چرخد که همراه با پدر و مادرش به دیدن یک مکان قدیمی می‌روند. اما اوضاع به شکل غیرمنتظره‌ای رقم می‌خورد؛ پدر و مادر چیهیرو توسط جادوگری به نام یوبابا به دو خوک تبدیل می‌شوند که دیگر شباهتی به گذشته خود ندارند. شخصیت اصلی داستان ناچار است وارد دنیای خدایان و ارواح شود، جایی که در یک حمام عجیب و غریب، برای گذراندن تعطیلات، اقامت می‌کند.

نکته بسیار جالب درباره Spirited Away این است که هایائو میازاکی آن را در اصل برای خوشحال کردن دختر ده‌ساله یکی از دوستانش، کارگردانی به نام سیجی اکودا، ساخته است. دختر سیجی اکودا حتی به عنوان مدل شخصیت اصلی انیمه درآمده است و ظاهر او، با الهام از همین دختر ده‌ساله طراحی شده است. در مرحله برنامه‌ریزی و پیش‌تولید این پروژه، هایائو میازاکی تمامی اعضای استودیو جبیلی را در کلبه‌ای در منطقه شیانو جمع کرد تا با روحیات آن‌ها بیشتر آشنا شود. نتیجه این تلاش‌ها این شد که میازاکی تصمیم گرفت این فیلم را برای دختران ده‌ساله بسازد؛ کاری که در گذشته هرگز انجام نداده بود.

نتیجه تلاش‌های فراوان منجر به خلق اثری موفق شد که نه تنها نظر منتقدان و تماشاگران را جلب کرد، بلکه فروش قابل توجهی نیز به همراه داشت. این انیمه سینمایی توانست در دوران خود با فروش حدود ۳۱.۶۸۰ میلیارد ین در ژاپن، معادل تقریبی ۲۳۶ میلیون دلار بر اساس نرخ دلار سال ۲۰۰۱، رکوردی بی‌نظیر را ثبت کند. این رکورد برای مدت طولانی به نام «شهر اشباح» باقی ماند تا اینکه در سال ۲۰۲۰، انیمه «Demon Slayer: Kimetsu No Yaiba» موفق شد آن را تصاحب کند. علاوه بر این، این اثر در فصل جوایز نیز عملکرد درخشانی داشت و به عنوان اولین انیمه در تاریخ، جایزه اسکار را دریافت کرد.

نکته قابل توجه درباره انیمه مورد بحث، ساخت دستی تک‌تک فریم‌های آن است. در سال ۲۰۰۱، زمانی که فناوری انیمیشن‌های رایانه‌ای در حال گسترش بود، هایائو میازاکی بر اهمیت روش سنتی و کلاسیک تاکید داشت. او معتقد بود که این روش می‌تواند حس اصالت استودیو جیبلی را حفظ و حتی تقویت کند. بر این اساس، سازندگان مجبور شدند حدود ۱۴۰ هزار فریم را به صورت دستی ترسیم کنند، کاری بسیار طاقت‌فرسا که با توجه به جزئیات فراوان هر صحنه، نیازمند تلاش فراوان بود. در نهایت، این تصمیم نتیجه‌بخش بود و «شهر اشباح» را به اثری ماندگار با روح و جادوی خاص خود تبدیل کرد؛ چیزی که در صنعت انیمیشن امروزی به شدت کاهش یافته است.

یکی از نکات مهم در داستان و مفاهیم انیمه «شهر اشباح»، مربوط به حمامی است که شخصیت چیهیرو در آن کار می‌کند. این حمام در واقع یک چشمه آب‌گرم مقدس است که تنها اشباح و خدایان مجاز به استفاده از آن هستند. تمامی اشباح و خدایانی که در این مکان ظاهر می‌شوند، ریشه در اسطوره‌ها و افسانه‌های محلی ژاپن دارند. ایده مراجعه به این حمام، برگرفته از سنت قدیمی و باستانی «اونسن» است. بر اساس این سنت، مردم برای پاکسازی جسم و روح خود به چشمه‌های طبیعی می‌روند تا با آب زلال و پاک، از شر نیروهای منفی رها شوند. اثر ماندگار استودیو جیبلی پر است از نکات پیچیده و نمادین دیگری که پرداختن به همه آن‌ها در حوصله این مطلب نمی‌گنجد.