ماستودون؛ شبکه اجتماعی غیرمتمرکز و حریم خصوصی‌محور جایگزین توییتر
ماستودون (Mastodon): شبکه اجتماعی غیرمتمرکز و حریم خصوصی‌محور جایگزین توییتر در دنیای دیجیتال
ماستودون، شبکه اجتماعی غیرمتمرکز و حریم خصوصی‌محور مبتنی بر بلاک‌چین، جایگزین امن و مستقل برای توییتر در دنیای دیجیتال.
شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی مدرن تبدیل شده‌اند. در ابتدای پیدایش، اغلب این پلتفرم‌ها هدف‌گذاری خاصی برای جذب گروه‌های مشخصی از کاربران داشتند، اما اکنون با رشد چشمگیر، به بخش حیاتی و روزمره زندگی میلیون‌ها نفر بدل شده‌اند. فیسبوک، توییتر، اسنپ‌چت و ده‌ها و بلکه صدها سایت کوچک‌تر هر روز میزبان میلیاردها کاربر هستند. با این حال، منظره شبکه‌های اجتماعی در دهه اخیر تفاوت‌های قابل توجهی با گذشته دارد و تحولات گسترده‌ای در این حوزه رخ داده است.
مدل شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز
در میان شبکه‌های اجتماعی که اغلب به نسخه‌های متفاوتی از یکدیگر شباهت دارند، ماستودون (Mastodon) توانسته است جایگاهی مستقل و متمایز پیدا کند. این پلتفرم در اصل یک شبکه غیرمتمرکز است که بر پایه فناوری بلاک‌چین طراحی شده است.
در حالی که فناوری دفتر کل (ledger) بیشتر در ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین (Bitcoin) کاربرد دارد، قابلیت‌های آن در حوزه‌های مختلفی از جمله شبکه‌های اجتماعی نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که ماستودون نخستین پلتفرم شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاک‌چین نیست، اما توانسته است در خارج از جامعه‌های طرفدار فناوری و رمزارزها توجه زیادی را جلب کند، امری که برای این پروژه دستاورد مهمی محسوب می‌شود.
در ظاهر، ماستودون شباهت زیادی به توییتر (تویتر) دارد؛ از طراحی و ظاهر مشابه گرفته تا محدودیت ۵۰۰ کاراکتری در هر پست و پشتیبانی از انواع رسانه‌هایی مانند تصویر و لینک. اما از لحاظ عملکردی، این پلتفرم را می‌توان ترکیبی از ردیت (Reddit)، توییتر و سایر شبکه‌های اجتماعی معروف دانست. این پلتفرم امکان ایجاد جوامع مستقل را فراهم می‌آورد که می‌تواند بر اساس نیازهای خاص کاربران طراحی شود.
کاربران می‌توانند با میزبانی نرم‌افزار در سرورهای شخصی خود، جامعه‌های مستقل ایجاد کنند. از آنجایی که ماستودون متن‌باز است، هر بخش از آن قابل تغییر و اصلاح است. این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد تا بر اساس نیازهای خود، قوانین و سیاست‌های داخلی را تعیین و مدیریت کنند. مدیران جوامع در عین حال، حقوقی برای نظارت و اعمال محدودیت دارند، اما نقش مدیریت مرکزی در فعالیت‌های عمومی بسیار محدود است، که نشان‌دهنده رویکرد غیرمتمرکز بودن این پلتفرم است.
نکته مهم دیگر در مورد ماستودون، توزیع سرورهای میزبانی است. اکثر سرورها در اختیار کاربران قرار دارند و هر سرور به طور پیش‌فرض با سایر سرورها در ارتباط است، که امکان تعامل میان کاربران در جوامع مختلف را فراهم می‌کند. در موارد خاص و برای حفظ حریم خصوصی، می‌توان این قابلیت ارتباط بین سرورها را غیرفعال کرد.
مسترودون، شبکه اجتماعی برتر
در سال ۲۰۱۶، پروژه مستودون (Mastodon) با هدف ایجاد فضایی آزاد و بدون تبلیغات در فضای شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شد و به سرعت توانست انتظارات را فراتر رود. این پلتفرم با ارائه تجربه‌ای کاملاً رایگان و بی‌تکلف، شباهت زیادی به نسخه اولیه توییتر (Twitter) داشت و مورد استقبال کاربران قرار گرفت. در میان کاربران، چهره‌های سرشناس نیز دیده شدند، از جمله گریگورین لین‌هان (Graham Linehan)، نویسنده سریال The IT Crowd.
با وجود رشد سریع و محبوبیت، مستودون هیچ استراتژی تبلیغاتی یا درآمدزایی ندارد و بر خلاف بسیاری از شبکه‌های اجتماعی، قصد ندارد در آینده نیز به چنین مکانیزمی تکیه کند. این پلتفرم متن‌باز است و هر فرد می‌تواند در توسعه آن مشارکت داشته باشد. همچنین، بخش عمده تأمین مالی آن از طریق کمک‌های ماهانه جامعه کاربران در پلتفرم‌های حمایتی مانند پاتریون (Patreon) صورت می‌گیرد. از آنجا که مستودون مسئول میزبانی محتواهای میلیون‌ها کاربر نیست، هزینه‌های عملیاتی چندانی ندارد.
این پروژه به سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا سهامداران پاسخگو نیست و الزامی ندارد سودآوری خود را پیش‌بینی کند، چرا که اساساً هدف آن کسب درآمد نیست. مهم‌تر از همه، مستودون مجبور نیست تبلیغات را وارد سیستم خود کند و برخلاف فیسبوک و اینستاگرام، الگوریتم‌های رتبه‌بندی محتوا را برای افزایش نگه‌داشت کاربر یا فعالیت روزانه تغییر دهد. تمامی محتوا در هر نمونه مستودون بر اساس ترتیب زمانی نمایش داده می‌شود و هیچ پست اسپانسری در تایملاین کاربران ظاهر نمی‌شود.
در صورت توقف ناگهانی توسعه رسمی، جامعه کاربری می‌تواند پروژه را فورک کرده و نگهدارندگان جدید متن‌باز را برای آن پیدا کند. در دو سال گذشته، این اتفاق نیفتاده است و کاربران با حمایت مالی خود، پروژه را پشتیبانی کرده‌اند. هم‌اکنون، ۶۸۳ کاربر در پاتریون ماهانه حدود ۳ هزار و ۶۴۰ دلار کمک مالی به پروژه می‌کنند.
علاوه بر این، توسعه‌دهندگان مستودون در پلتفرم لیبراپ (Liberapay) نیز مبلغی معادل ۲۴۰ دلار از ۱۲۵ کاربر دریافت می‌کنند. هرچند این رقم در مقایسه با ارزش چند میلیارد دلاری فیسبوک ناچیز است، اما باید در نظر داشت که نیازی به منابع مالی بسیار زیاد ندارد. توضیحات این کمک‌ها بر اهمیت حمایت‌های مالی جامعه تأکید دارد و می‌گوید: «حمایت از مستودون به تامین هزینه‌های میزبانی، توسعه و گسترش تیم توسعه کمک می‌کند.»
حریم خصوصی کاربران در فضای دیجیتال محافظت می‌شود
در دنیای امروز، حریم خصوصی کاربران در شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مسائل است که غالباً نادیده گرفته می‌شود. در اوایل سال ۲۰۱۸، فیسبوک (Facebook) درگیر رسوایی بزرگ شد، زمانی که مشخص شد این پلتفرم نه‌تنها در حال جمع‌آوری و فروش داده‌های کاربران است، بلکه با دستکاری داده‌ها، بر رأی‌گیری‌های سیاسی تأثیر می‌گذارد. نقش این شبکه در نتیجه‌گیری‌های مربوط به رأی‌گیری برگزیت در بریتانیا و انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده، نگرانی‌های جدی درباره سوءاستفاده از داده‌های شخصی را برانگیخت.
در مقابل، سیستم‌های مبتنی بر فناوری غیرمتمرکز مانند مِستوود (Mastodon) این مشکلات را ندارند. این پلتفرم هرگز تحت فشار قرار نمی‌گیرد تا محتوای خاصی را انتخاب یا کنترل کند و در صورت مداخلات دولت‌ها، نمی‌پذیرد که محتواهای خصوصی کاربران فاش شود. در این ساختار، کنترل کامل در اختیار کاربران هر جامعه است و هیچ شرکت بی‌نام و نشانی که منافع خود را بر حقوق کاربران ترجیح می‌دهد، دخالت ندارد. همچنین، چون مِستوود نیازی به نمایش تبلیغات ندارد، دلیلی برای جمع‌آوری داده‌های رفتاری کاربران و سایر آمارها نیست.
در زمینه حریم خصوصی پست‌ها، این پلتفرم امکانات گسترده‌ای ارائه می‌دهد. هر پست در مِستوود قابل تنظیم برای دیداری بودن به صورت عمومی، غیرلیست‌شده، خصوصی و مستقیم است، که همگی روشنی و سادگی درک دارند. این قابلیت کنترل حریم خصوصی بر هر پست، در حالی که در توییتر (Twitter) به‌طور قابل توجهی غایب است، ویژگی مثبتی است که به این شبکه افزوده شده است.
نتیجه‌گیری نهایی
پلتفرم ماستودون (Mastodon) با طراحی مدرن و ظاهری جذاب، توانسته است جایگاهی معتبر در حوزه شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز پیدا کند. این پروژه، به عنوان یک گزینه نوآورانه و متفاوت نسبت به بسیاری از برنامه‌های متن‌باز گذشته، توجه کاربران را جلب کرده است.
کاربرانی که به دنبال فضای امن و حریم خصوصی بالا در شبکه‌های اجتماعی هستند، احتمالاً از این پروژه استقبال خواهند کرد، چرا که امکان راه‌اندازی نمونه‌ای مستقل بر روی زیرساخت شخصی خود را فراهم می‌کند و در نتیجه از نظارت‌های دولت‌ها و تبلیغات مزاحم دور می‌ماند. با این حال، باید توجه داشت که بسیاری از کاربران عادی ممکن است دلیل قانع‌کننده‌ای برای ترک پلتفرم‌های متمرکز نداشته باشند، همان‌طور که اکثریت مردم تمایلی به استفاده از پیام‌رسان‌های رمزگذاری‌شده مانند سیگنال (Signal) برای حفظ حریم خصوصی ندارند.
در هر صورت، با توجه به روند رو به رشد محدودیت‌ها و جمع‌آوری داده‌ها در شبکه‌های اجتماعی مرسوم، وجود گزینه‌ای مطمئن و مستقل برای کاربران در مواقع اضطراری، احساس امنیت و آرامش را تقویت می‌کند.
منبع: کریپتو.نیوز
