تاریخچه و تحولات کلیدی بیت‌کوین (2008-2013): از وایت‌پپیر تا ظهور رمزارزهای جهانی

انفجار ناگهانی و گسترده رمزارزها در بازارهای جهانی، همانند پدیده‌ای در زیست‌شناسی، روندی پرشتاب و پرتنش را تجربه کرده است. در این فرآیند، آنچه نتوانست توسط رقبا و استراتژی‌های قوی‌تر حذف یا کنار گذاشته شود، به مرور زمان توانست خود را در برابر چالش‌های طبیعی و بازار تثبیت کند و به عنوان یک دارایی مقاوم و ضدآشوب شناخته شود. بیت‌کوین (Bitcoin) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دهه گذشته‌ای که در پیش رو داریم، گواهی بر استحکام و پایداری آن است؛ چرا که به خاطر مقاومت و سرسختی‌اش، لقب «شکارچای درنده» (Honey Badger) را به خود اختصاص داده است.

انتشار منشور راهبردی و نرم‌افزارهای متن‌باز

در تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۱۸، ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس رمزارز بیت‌کوین، سندی نه صفحه‌ای منتشر کرد که مروری دقیق بر راه‌حل‌های ارائه‌شده برای مشکلات مهم در دنیای رمزارزها داشت. در این مستند، ناکاموتو چگونگی رفع مشکل دوباره‌صرف کردن (double-spending) را شرح داد، نشان داد که چگونه سیستم از ساخت ارزهای مصنوعی (mint) بی‌نیاز است و با ایجاد سازوکاری برای ناشناس‌سازی مشارکت‌کنندگان، حریم خصوصی کاربران را تضمین می‌کند. همچنین، او مکانیزم اجماع Proof of Work (اثبات کار) را معرفی کرد که پایه و اساس امنیت و صحت تراکنش‌های شبکه بیت‌کوین است.

منتقدان این اثر را به عنوان یک شاهکار ساده و در عین حال شگفت‌انگیز توصیف کرده‌اند، هرچند این تعریف مستلزم آگاهی از سه دهه توسعه در علوم کامپیوتر است که برای درک کامل فناوری‌های پیچیده آن لازم است. این سند، نقطه عطفی در تاریخ فناوری بلاک‌چین و رمزارزها محسوب می‌شود و نقش کلیدی در شکل‌گیری بازارهای نوین ارزهای دیجیتال ایفا کرده است.

پس از انتشار اولیه، تأثیر و پیامدهای این ایده نوظهور به سرعت در جهان پیچید و داستانی جداگانه برای خود رقم زد. در ابتدا، این فناوری توسط هکرهای رمزارز و مهندسان کامپیوتر مورد بررسی و دستکاری قرار گرفت. در ادامه، این ویروس دیجیتال، که هدف اصلی آن بازارهای مالی بود، به سرعت گسترش یافت و وارد حوزه‌های مالی شد، هرچند که این امر ممکن است برای برخی مزیت و برای برخی دیگر چالش‌هایی به همراه داشت.

در پیش از آن، فناوری بیت‌کوین توجه توسعه‌دهندگان نرم‌افزار متن‌باز را جلب کرد، به ویژه آن دسته که قصد داشتند با سازوکارهای شرکت‌ها مقابله کنند. پروژه بیت‌کوین در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۰۸، سه ماه پس از انتشار وایت‌پپیر (white paper)، در سایت منبع‌باز SourceForge قرار گرفت. تا ژانویه سال بعد، نسخه اولیه کلاینت ۰.۱ منتشر شد.

کد اولیه این پروژه، شایعاتی درباره هویت ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) برانگیخت، زیرا مدارک و مستندات آن بسیار کامل و منسجم بود و تصور می‌شد تنها یک فرد نمی‌تواند چنین اثری را خلق کرده باشد. در هر صورت، این ایده، بیش از خالق آن، توجه گروهی محدود اما تأثیرگذار شامل هال فینی (Hal Finney)، نیک سابو (Nick Szabo)، وی دای (Wei Dai) و گاوین آندرسن (Gavin Andresen) را جلب کرد. هال فینی در نهایت اولین تراکنش بیت‌کوین را پس از دانلود نسخه ۰.۱ کلاینت انجام داد.

ناکاموتو در این تراکنش، ده بیت‌کوین از ۵۰ بیت‌کوینی که در بلاک جنسیس (genesis block) استخراج کرده بود، با فینی به اشتراک گذاشت. بر اساس تاریخچه زنجیره بلوکی بیت‌کوین، این رویداد در تاریخ ۱۲ ژانویه ۲۰۰۹ رخ داده است.

با گذر زمان و اثبات قابلیت اطمینان فنی، فناوری بیت‌کوین به تدریج وارد زیرساخت‌های مالی شد. اولین نهاد که این روند را آغاز کرد، بورس نیو لیبرتی استاندارد (New Liberty Standard) بود که در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۰۹، قیمت بیت‌کوین را حدود ۰.۰۰۰۷ دلار اعلام کرد. در بخش «شروع کار»، این وب‌سایت نحوه کسب بیت‌کوین‌های اولیه را توضیح داد که از طریق فعالیت رایانه‌های کاربران و تأیید تراکنش‌های شبکه صورت می‌گرفت. همچنین، این سایت اعلام کرد که تولید اولین بسته ۵۰ بیت‌کوین ممکن است چند ساعت زمان ببرد.

در ادامه، گفتگوها در قالب یک کانال IRC اختصاصی (نوعی فروم اولیه برای کاربران تازه‌کار) شکل گرفت و نسخه به‌روزرسانی شده کلاینت بیت‌کوین عرضه شد. در همین مسیر، در فوریه ۲۰۱۰، اولین صرافی رسمی رمزارز، بیت‌کوین مارکت (Bitcoin Market)، راه‌اندازی شد که نقطه عطف مهمی در توسعه بازار رمزارزها محسوب می‌شود.

پیتزاهای دومینوز و توسعه‌ی پلتفرم Mt. Gox

درک نحوه ورود فناوری به دنیای واقعی یکی از بزرگ‌ترین آزمون‌های آن است و این موضوع به‌ویژه در مورد بیت‌کوین (Bitcoin) که ارزش آن عمدتاً توسط جامعه کاربرانش تعیین می‌شود، صادق است. یکی از نقاط عطف در این مسیر، تاریخ ۲۲ مه ۲۰۱۰ است که لزلو هانایچ (Laszlo Hanyecz) اولین خرید معروف خود را با بیت‌کوین انجام داد. او در آن روز، پیتزای پاپا جان (Papa John’s) را با ۱۰ هزار بیت‌کوین خریداری کرد، که در آن زمان معادل تقریبی ۲۵ دلار آمریکا بود.

در آن زمان، هانایچ این ۱۰ هزار بیت‌کوین را به برنامه‌نویسی به نام جِرکُس (jercos) منتقل کرد، که پس از خرید پیتزا، آن را به هانایچ برگرداند و این رویداد تاریخی رقم خورد. چند سال بعد، در فوریه ۲۰۱۸، هانایچ بار دیگر با استفاده از شبکه لایتنینگ (Lightning Network) اقدام به خرید پیتزا کرد، که نماد پیشرفت و توسعه فناوری‌های لایه دوم است. به همین مناسبت، ۲۲ مه به طور غیررسمی به عنوان روز پیتزا بیت‌کوین (Bitcoin Pizza Day) شناخته می‌شود.

این رویداد همچنان توجه بسیاری از کاربران در سراسر جهان را جلب می‌کند. نسخه سوم نرم‌افزار کلاینت بیت‌کوین در سایت Slashdot.org مورد اشاره قرار گرفت و در همان مدت، قیمت بیت‌کوین از ۰.۰۰۸ دلار به ۰.۰۸ دلار در ده روز افزایش یافت، که نشان از توجه و تحرک بازار داشت.

در همان زمان، رقبای اولیه شروع به درک ارزش فرصت‌های موجود در بازار بیت‌کوین کردند و سعی کردند از موج رشد این رمزارز بهره‌مند شوند. با گذر زمان، کاربردهای پرداختی بیت‌کوین به وضوح مشخص شد و پس از راه‌اندازی صرافی Mt. Gox در ژوئیه ۲۰۱۱، جنبه‌های سفته‌بازی این رمزارز که بعدها شهرت فراوانی پیدا کرد، به تدریج نمایان شد.

تاریخچه صرافی ژاپنی Mt. Gox به سال ۲۰۰۷ بازمی‌گردد، زمانی که جِد مک‌کِیلب (Jed McCaleb)، بنیان‌گذار اولیه، قصد داشت پلتفرمی آنلاین برای خرید و فروش کارت‌های Magic the Gathering راه‌اندازی کند. با توجه به محدودیت‌های زمانی، مک‌کِیلب در نهایت مجبور شد دامنه مربوط به این پروژه را بفروشد.

برای تحقق کامل پتانسیل Mt. Gox نیازمند زمان بیشتری است که در حال حاضر در اختیار من نیست. به همین دلیل تصمیم گرفتم مسئولیت را به فردی بسپارم که بتواند این پلتفرم را به سطح بالاتری برساند. مارک کارپلس (مارک کارپلس) پیش‌تر نقش مؤثری در جامعه بیت‌کوین ایفا کرده و در بسیاری از جنبه‌ها، توانایی‌های او در مدیریت سایت از من بیشتر است. او تجربه قابل توجهی در برنامه‌نویسی وب، مدیریت سیستم و همکاری با بانک‌ها و پردازشگرهای پرداخت دارد که من فاقد آن‌ها هستم.

همزمان با رشد فعالیت‌های صرافی تحت مدیریت کارپلس، کانال‌های OTC در IRC نیز برای تسهیل معاملات بین علاقه‌مندان رمزارز راه‌اندازی شدند. این کانال‌ها امکان فروش کوتاه‌مدت (شورت) رمزارز را برای کاربران فراهم کردند و در نهایت منجر به انجام بزرگ‌ترین تراکنش تاریخ بیت‌کوین شد. در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۱، سه حساب کاربری، چهار بیت‌کوین (BTC) را به معادل ۱۰۰ تریلیون دلار زیمبابوه تبدیل کردند، که این رویداد نشان‌دهنده کاربرد مهم رمزارز به عنوان وسیله‌ای مقاوم در برابر تورم بود.

رسیدن به تساوی دلار و تبدیل به ارز مرجع دارک وب

در فوریه ۲۰۱۱، پس از سه سال نوسان در مرز چند سنت، رویداد مهمی در تاریخ بیت‌کوین رقم خورد که توجه بسیاری را به این رمزارز جلب کرد. در آن زمان، ارزش هر واحد بیت‌کوین برای اولین بار به یک دلار رسید و اصطلاح «برابری دلار» برای آن به کار رفت، که نشان از تثبیت جایگاه این رمزارز در بازار داشت.

این جهش قابل توجه، بیت‌کوین را از یک موضوع جذاب برای علاقه‌مندان فناوری و هکرهای اینترنتی به یک دارایی مورد توجه فعالان اقتصادی و کارشناسان مالی تبدیل کرد. رشد ارزش بیت‌کوین در این مدت، شگفت‌انگیز بود؛ چرا که قیمت هر بیت‌کوین در سپتامبر ۲۰۱۰ حدود پنج سنت بود و تنها در مدت پنج ماه، بیست برابر افزایش یافته و به یک دلار رسید.

در سه ماه نخست سال ۲۰۱۱، چندین رکورد مهم در سطح جهانی برای بیت‌کوین ثبت شد. از جمله، استخراج ۲۵ درصد از کل بیت‌کوین‌های موجود، رسیدن ماینر Czech، به نام Slushpool، به قدرت ۱۰ هزار MH/s و تلاش یک مرد استرالیایی برای فروش یک دستگاه تویوتا سلکا سوپرا مدل ۱۹۸۴ با ۳۰۰۰ بیت‌کوین، که به عنوان نخستین معامله خودرو در جهان با بیت‌کوین انجام شد، از جمله این دستاوردها بودند.

در سال ۲۰۱۱، بیت‌کوین پس از رسیدن به برابری با دلار آمریکا در ماه مه، توجه رسانه‌های اصلی مانند «اکونومیست» و «تایم» را جلب کرد. این موفقیت سریعاً منجر به برابری با یورو و پوند انگلیس شد و موجی از هیجان و افزایش قیمت را رقم زد. با این حال، در ژوئن همان سال، قیمت بیت‌کوین از ۳۱ دلار به ۱۰ دلار سقوط کرد که به عنوان اولین «حباب» بازار رمزارز شناخته می‌شود.

در همان زمان، ظهور بازارهای تاریک در دارک‌وب، به‌ویژه «سیلک‌رود»، هم‌زمان با رشد قیمت بیت‌کوین بود. این پلتفرم، محل فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر، فروشندگان کالاهای غیرقانونی، تاجران و تولیدکنندگان لوازم آرایشی شد که از بیت‌کوین برای انجام معاملات جهانی بهره می‌بردند. این ارز دیجیتال به‌دلیل هزینه‌های کم و فرآیندهای KYC ساده‌تر، جایگزین مناسبی برای روش‌های سنتی بانکی شد و محبوبیت زیادی در میان فعالیت‌های غیرقانونی پیدا کرد.

ویژگی‌های شبه‌مجهول بودن بیت‌کوین، آن را به ابزاری مطلوب برای کسب‌وکارهای غیرقانونی تبدیل کرد و در طول سال‌ها، این موضوع منجر به دید منفی و برداشت عمومی منفی درباره آن شد. در ژوئن ۲۰۱۱، بزرگ‌ترین صرافی بیت‌کوین در آن زمان، «م‌گاکس»، دچار نفوذ امنیتی شد که هزاران حساب کاربری را در معرض خطر قرار داد. پس از این حادثه، قیمت رمزارزها حدود ۲۳ درصد کاهش یافت و این حمله، آغاز سلسله‌ای از مشکلات امنیتی برای این صرافی شد که در طول فعالیت خود با آن مواجه بود.

در سال‌های اولیه بازار رمزارز، حادثه هک صرافی Mt. Gox موجب بروز خسارات قابل توجهی شد و فردی خواستار بازگرداندن سرمایه‌های از دست رفته خود شد. این رویداد، هرچند نگاه منفی به بازار را تقویت کرد، اما نتوانست مانع از شناخته شدن بیت‌کوین (Bitcoin) در سطح جهان شود. در همان دوران، علاقه عمومی به مفاهیم مرتبط با رمزارزها و فناوری بلاک‌چین رشد قابل توجهی یافت، به‌طوری که بیت‌کوین به عنوان نماد اصلی این حوزه شناخته شد.

در این سال، ارزهای جایگزین یا «آلت‌کوین» (altcoins) مانند لایت‌کوین (Litecoin) و نایم‌کوین (Namecoin) وارد بازار شدند. اغلب این رمزارزها با هدف بهبود سرعت، پروتکل و مقیاس‌پذیری بیت‌کوین عرضه شدند، اما در ادامه، بسیاری از آلت‌کوین‌ها کاربری‌های متفاوتی پیدا کردند. با این حال، بیت‌کوین همچنان بزرگ‌ترین ارز بازار از نظر ارزش بازار باقی ماند، هرچند در سال‌های بعد، برخی آلت‌کوین‌ها نظیر ریپل (XRP)، اتریوم (ETH) و نئو (XEM) جایگاه آن را تحت تاثیر قرار دادند و رتبه‌های بالاتر را تصاحب کردند.

در اواخر سال ۲۰۱۱، رکورد جهانی در میزان کارمزدهای بیت‌کوین ثبت شد. در بلوک ۱۵۷۲۳۵، مبلغ ۱۷۱ بیت‌کوین کارمزد پرداخت شد که در آن زمان معادل بیش از یک میلیون دلار بود. این رقم نشان‌دهنده حجم فعالیت‌های تراکنشی و اهمیت بازار بیت‌کوین در آن زمان است.

روند روان، کلاهبرداری‌ها و نفوذهای امنیتی

در ابتدای سال ۲۰۱۲، بازار رمزارزها شاهد نوسانات شدید یا هیجانات رسانه‌ای گسترده نبود. در چهار ماه نخست آن سال، بیت‌کوین (Bitcoin) برای نخستین بار در آوریل ۲۰۱۱ از مرز ۱۰۰ دلار عبور کرد، هرچند در مارس همان سال، هکری به شرکت امنیتی لینود (Linode) حمله کرد و باعث شد ۴۶ هزار بیت‌کوین از سرورهای این شرکت سرقت شود. این رویداد هنوز بزرگ‌ترین سرقت بیت‌کوین بر حسب تعداد کوین‌های سرقت‌شده محسوب می‌شود.

در همان ماه، تریدهل (Tradehill)، دومین صرافی بزرگ بیت‌کوین در آن زمان، به دلیل فشارهای نظارتی و شکایت یک مشتری، تعطیل شد. در ماه مه ۲۰۱۱، اولین نشریه تخصصی در حوزه بیت‌کوین و رمزارزها با نام «مجله بیت‌کوین» (Bitcoin Magazine) راه‌اندازی شد که به زودی نسخه چاپی آن نیز منتشر شد. این مجله، که در آغاز توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، جوان ۱۷ ساله، بنیان‌گذاری شده بود، بعدها در سال ۲۰۱۵ پروتکل اتریوم (Ethereum) را نیز بنیان نهاد.

در حالی که هدف این نشریه آموزش عمومی درباره مزایای استفاده از بیت‌کوین بود، در ۹ مه ۲۰۱۱، گزارش فدرال تحقیقات فدرال (FBI) فاش کرد که رمزارزها به عنوان ابزاری برای پرداخت‌های غیرقانونی، از جمله تامین مالی تروریسم، خرید سلاح و مواد مخدر، مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند.

در ژوئیه ۲۰۱۲، بایننس (Coinbase)، یکی از صرافی‌های معتبر رمزارزی در جهان، در سان‌فرانسیسکو توسط برین آرم‌استرانگ (Brian Armstrong) تأسیس شد. این پلتفرم عمدتاً بر ایجاد سامانه‌ای استاندارد، معتبر و در دسترس برای معامله بیت‌کوین تمرکز داشت و در طول زمان به یکی از شرکت‌های برتر در حوزه فین‌تک رمزارزی تبدیل شد، به طوری که ارزش آن در اکتبر ۲۰۱۸ از مرز ۸ میلیارد دلار گذشت.

در ماه اکتبر، بنیان‌گذار برایان آرمسترانگ (Brian Armstrong) در دفتر مرکزی کوین‌بیس (Coinbase) حضور داشت و به فعالیت‌های این صرافی اشاره شد. در همین مدت، آدام دراپر، سرمایه‌گذار خطرپذیر، شرکت بوست وی‌سی (Boost VC) را راه‌اندازی کرد؛ یک انکوباتور استارت‌آپ‌های بیت‌کوین که تاکنون در ۶۵ پروژه کریپتو از جمله آبرا (Abra)، پروتکل ۰x (0x Protocol)، لجر (Ledger)، دسنترالند (Decentraland - MANA) و زِکش (Zcash - ZEC) سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین، یکی از بزرگ‌ترین بلوک‌های بیت‌کوین ثبت شده در تاریخ، در ارتفاع ۱۸۱۹۱۹ مشاهده شد که شامل ۱۳۲۲ تراکنش بود.

در اکتبر ۲۰۱۲، شرکت سوئدی نِی‌ک‌ماینر (KnCMiner) تأسیس شد؛ شرکتی که هدف آن تولید انبوه سخت‌افزار ماینینگ بیت‌کوین بود. در همان ماه، لندن میزبان اولین کنفرانس بزرگ بیت‌کوین شد و در تاریخ ۲۷ اکتبر، بنیاد بیت‌کوین (Bitcoin Foundation) شکل گرفت. علاوه بر این، پلتفرم محبوب وردپرس (WordPress.org) در ۱۵ نوامبر همان سال، بیت‌کوین را به عنوان روش پرداخت پذیرفت.

در دسامبر ۲۰۱۲، بیت‌کوین‌سنترال (Bitcoin Central) به عنوان اولین کسب‌وکار کریپتو در اروپا، مجوز بانکداری دریافت کرد. رویداد مهم دیگر آن سال، اولین هالوینگ بیت‌کوین بود که در ۲۸ دسامبر رخ داد و پاداش بلاک از ۵۰ بیت‌کوین به ۲۵ بیت‌کوین کاهش یافت.

رشد پذیرش، اولین نگرانی‌های امنیتی چین و پایان راه ابریشم

پردازشگر پرداخت بیت‌پِی (BitPay) در ابتدای سال جاری عملکرد مثبتی از خود نشان داد و اعلام کرد در شبکه پرداخت خود تاکنون ۱۰ هزار تراکنش بیت‌کوین ثبت شده است، بدون اینکه گزارشی از وقوع هرگونه کلاهبرداری منتشر شود. نوسانات قیمت بیت‌کوین در این مدت شاهد تغییرات قابل توجهی بوده است، که این نوسانات ناشی از افزایش و کاهش شدید و ناپایدار بودن بازار است. در آوریل ۲۰۱۳، این ارز دیجیتال برای نخستین بار از مرز ۱۰۰۰ دلار عبور کرد.

در مارس ۲۰۱۱، رویدادی عجیب در شبکه بیت‌کوین رخ داد؛ زمانی که پروتکل این ارز دیجیتال به مدت بیش از شش ساعت به دو زنجیره مستقل تقسیم شد. در این مدت، هر دو زنجیره تراکنش‌هایی را ثبت می‌کردند تا زمانی که توسعه‌دهندگان اصلی شبکه از تمام صرافی‌ها خواستند سرویس‌های خود را موقتاً متوقف کنند. پس از نگرانی‌های گسترده درباره احتمال کلاهبرداری و هراس سرمایه‌گذاران، بازار شاهد فروش شدید و کاهش قیمت شد، اما پس از کاهش نسخه پروتکل به ورژن ۰.۷، عملیات به حالت عادی بازگشت.

در آوریل ۲۰۱۳، صرافی‌های Mt.Gox و Bitinstant دچار تأخیرهای قابل توجه در پردازش تراکنش‌ها شدند که ناشی از ظرفیت ناکافی شبکه بود. این موضوع سبب شد قیمت بیت‌کوین در عرض سه ساعت از ۲۶۶ دلار به ۷۶ دلار سقوط کند. پس از آن، در پی اعلام حمایت از بیت‌کوین توسط اپلیکیشن‌های دوستیابی OkCupid و سرویس سفارش غذا Foodler، قیمت مجدداً به حدود ۱۶۰ دلار رسید و روند افزایشی خود را ادامه داد.

در ۱۵ مه ۲۰۱۳، حساب‌های Mt.Gox توسط مقامات قضایی ایالات متحده توقیف شد، چرا که وضعیت حقوقی این صرافی ناگهان روشن شد و مشخص شد که این شرکت به عنوان یک انتقال‌دهنده پول مجاز ثبت نشده است. در همان زمان، رقیب این صرافی، BitInstant، اعلام کرد که حدود ۳۰ درصد از تراکنش‌های بیت‌کوین در سراسر جهان را انجام می‌دهد و در آوریل ۲۰۱۳ تنها ۳۰ هزار تراکنش را پردازش کرده است.

در مقابل، در ژوئیه ۲۰۱۳، پروژه M-Pesa، سیستم پرداخت موبایلی جهانی که هدف آن افراد کم‌درآمد و محروم است، شروع به اتصال پرداخت‌های بیت‌کوین در کنیا کرد. همزمان، اداره ارزی تایلند (Foreign Exchange Administration) فعالیت‌های مربوط به بیت‌کوین در این کشور را به دلیل غیرقانونی بودن آن ممنوع اعلام کرد.

در اکتبر همان سال، یکی از جنجالی‌ترین رویدادهای تاریخ رمزارزها رخ داد؛ دستگیری روس اولبریخت (Ross Ulbricht)، متهم مالک سایت Silk Road، توسط اداره تحقیقات فدرال آمریکا (FBI). در این عملیات، ۲۶ هزار بیت‌کوین از کیف پول سرد سایت ضبط شد و اولبریخت به حبس ابد محکوم گردید. در همان زمان، شرکت کانادایی Robocoin نخستین دستگاه خودپرداز بیت‌کوین جهان را راه‌اندازی کرد و غول اینترنتی چین، بایدو (Baidu)، اعلام حمایت از پرداخت‌های بیت‌کوین را کرد.

منبع: کریپتو.نیوز