اصول حقوقی NFT: راهنمای کامل حقوق مالکیت، کپی‌رایت و نکات مهم برای خلاقان و کلکسیونرها

ممکن است برای بسیاری از دارندگان NFT، خبری ناخوشایند باشد، اما مالکیت یک NFT به معنای داشتن حقوق کپی‌رایت اثر هنری، کلکسیونی یا هر نوع دارایی توکنیزه‌شده‌ای که خریداری کرده‌اید، نیست. در این گزارش، اهمیت حقوق کپی‌رایت در حوزه NFT از دیدگاه سازنده و کلکسیونر بررسی می‌شود.

آیا تمامی توکن‌های غیرقابل تعویض حقوق کپی‌رایت دارند؟

در خرید یک نهنگ‌فنگبل توکن (NFT)، در واقع مالکیت بر دارایی پایه که می‌تواند اثر هنری فیزیکی، موسیقی یا تصویر باشد، به خریدار منتقل می‌شود. این دارایی در قالب توکن، نشانگر مالکیت آن اثر است و خریدار حق نگهداری و فروش آن را دارد.

با این حال، در اغلب موارد، دارنده NFT مالک حقوق کپی‌رایت اثر مربوطه نیست، مگر اینکه سازنده اثر یا صاحب حقوق در توضیحات فروش اعلام کند که با فروش NFT، حقوق کپی‌رایت نیز انتقال می‌یابد. این موضوع معمولاً در قراردادهای مربوط به NFT مشخص می‌شود و در غیر این صورت، حقوق کپی‌رایت همچنان در اختیار صاحب اثر باقی می‌ماند.

بدون داشتن حقوق کپی‌رایت یا مجوز مربوطه، خریداران نمی‌توانند نسخه‌های مشابه از NFT را تولید، آثار مشتق بر پایه آن بسازند یا از آن در فعالیت‌های تجاری بهره‌برداری کنند.

حق نشر یا کپی‌رایت، حقوق قانونی است که به خالق اثر خاص اعطا می‌شود و به او اجازه می‌دهد تا اثر خود را چاپ، تکثیر، توزیع کند، به صورت عمومی نمایش دهد و نسخه‌های مشتق شده از آن را تولید کند. آثار مشتق شده، آثاری هستند که بر پایه اثر اصلی ساخته شده و شامل محتواهای مرتبط و پیوسته می‌شوند. نمونه‌های بارز آثار مشتق شده شامل نسخه‌های به‌روزرسانی شده کتاب‌ها، دنباله‌های فیلم، یا نقاشی‌هایی است که بر اساس یک عکس طراحی شده‌اند. این حقوق، از نظر قانونی، حفاظت لازم را برای خلاقیت و تولیدات فرهنگی و هنری فراهم می‌آورد.

خرید NFT مشابه خرید اثر هنری فیزیکی است، به این صورت که خریدار مالکیت اثر را به دست می‌آورد، اما حقوق کپی‌رایت اثر همچنان در اختیار هنرمند باقی می‌ماند. برای کسب حقوق کامل کپی‌رایت، خریدار باید به صورت جداگانه قراردادی با هنرمند امضا کند و حقوق آن را خریداری کند.

در عین حال، برخی پروژه‌های NFT مدعی اعطای نوعی حقوق کپی‌رایت به مالکان هستند. به عنوان نمونه، شرایط و ضوابط پروژه بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club) بیان می‌کند: «شما مالک NFT هستید. هر بورد ایپ یک NFT بر بستر بلاک‌چین اتریوم است. زمانی که یک NFT بورد ایپ خریداری می‌کنید، مالک کامل بورد ایپ و اثر هنری مربوطه هستید.» این سند همچنین اشاره می‌کند که با خرید این NFT، مجوز کپی‌رایت برای استفاده از اثر در تولید و فروش کالاهایی مانند تی‌شرت به خریدار داده می‌شود.

با این حال، گزارشی در وب‌سایت ورج (The Verge) نشان می‌دهد که مجوز ارائه‌شده در پروژه BAYC با ادعای مالکیت کامل در شرایط و ضوابط تفاوت دارد. مجوز کپی‌رایت به هنرمند اجازه می‌دهد تا حقوق مالکیت را نگه دارد و در عین حال به دیگران اجازه دهد برخی از این حقوق را در قالب مجوزهای تجاری استفاده کنند. بنابراین، ادعای «مالک کامل اثر» ممکن است گمراه‌کننده باشد، زیرا این پروژه در واقع تنها مجوز استفاده تجاری و نه انتقال کامل حقوق کپی‌رایت را ارائه می‌دهد.

در نتیجه، جمع‌آورندگان NFT باید در هنگام خرید، به ادعاهای مطرح‌شده اعتماد کامل نکنند و همواره تفاوت میان مالکیت کامل و مجوزهای محدود را در نظر داشته باشند.

اهمیت حقوق کپی‌رایت در بازار توکن‌های غیرقابل‌تعویض

ایجاد توکن‌های NFT برای آثار دارای حقوق کپی‌رایت که مالک آن نیستید یا خرید NFT مربوط به آثار سرقت‌شده و دارای حقوق کپی‌رایت، ممکن است شما را با مشکلات حقوقی مواجه کند. این موضوع به مفهوم نقض حقوق کپی‌رایت (کپی‌رایت اینفرجمنت) مرتبط است.

نقض حقوق کپی‌رایت به استفاده از محتوای محافظت‌شده بدون کسب اجازه از صاحب اثر اطلاق می‌شود. خرید NFT تنها حق مالکیت یا استفاده از آن اثر را به شما نمی‌دهد، مگر در مواردی که در قرارداد مشخص شده باشد. بنابراین، شما پول خود را صرف چیزی می‌کنید که تنها می‌توانید آن را مشاهده، معامله یا انتقال دهید، و استفاده از آن در موارد دیگر ممکن است منجر به نقض حقوق کپی‌رایت شود. به همین دلیل، سرمایه‌گذارانی که قصد دارند فعالیت‌های بیشتری با NFTهای خود انجام دهند بدون نگرانی از پیامدهای حقوقی، باید به پروژه‌هایی روی آورند که مجوزهای حقوق کپی‌رایت ارائه می‌دهند.

از دیدگاه تولیدکنندگان محتوا، حقوق کپی‌رایت به آنها امکان می‌دهد محدودیت‌ها و امکانات مربوط به استفاده از NFTها را تعیین کنند و در صورت نقض قوانین، اقدامات قانونی را پیگیری نمایند.

نقض حقوق مؤلف در آثار NFT؛ آخرین تحولات

در بازار رمزارزهای غیرقابل تعویض (NFTs)، حجم معاملات در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۲ به حدود ۸ میلیارد دلار رسید، رقمی که فرصت‌طلبان را به سودجویی و سوءاستفاده از آثار دیگران ترغیب کرده است. در این فضا، موارد متعددی از نقض حقوق کپی‌رایت و کلاهبرداری گزارش شده است.

به عنوان نمونه، نات پاف، خواننده شناخته‌شده، در توییتی اعلام کرد فرد ناشناسی آثار او را بدون مجوز به صورت NFT عرضه کرده است. در حوزه موسیقی، جی‌زی (جی‌زی) نیز علیه دیمون دَش، هم‌بنیان‌گذار رکوردز رک-آ-فلا (Roc-A-Fella)، شکایت کرد؛ او ادعا داشت دَش در تلاش برای فروش آلبوم اول خود، Reasonable Doubt (مبنای معقول)، به صورت NFT بر روی پلتفرم سوپرفارم (SuperFarm) است. این شکایت منجر به لغو حراج NFT شد.

در پرونده‌ای دیگر، هنرمند چینی وی‌بو (Weibo) از پلتفرم NFT به نام بیگ‌ورث (Bigverse) شکایت کرد؛ فردی اثر دیجیتال مشابه آثار او را تولید و فروخته بود. دادگاه حکم داد بیگ‌ورث در نقض حقوق کپی‌رایت نقش داشته و باید NFT را سوزانده و حدود ۶۰۰ دلار خسارت به وی پرداخت کند.

در حوزه حقوقی، موضوع دیگری مطرح است که ربطی به کلاهبرداری ندارد. در نوامبر ۲۰۲۱، شرکت میراماکس (Miramax) از کارگردان کوئنتین تارانتینو شکایت کرد؛ این شرکت مدعی است او مجموعه NFT بر اساس فیلم Pulp Fiction (پالپ فیکشن) ساخته است، در حالی که حقوق او در قالب حقوق محفوظ، شامل این نوع انتشار نمی‌شود. تارانتینو اعلام کرد بخش‌هایی از فیلمنامه را بر اساس حقوق محفوظ منتشر کرده است.

در نهایت، این پرونده منجر به توافق شد و طرفین بیانیه مشترکی صادر کردند که در آن آمده است: «طرفین توافق کرده‌اند این موضوع را خاتمه دهند و در پروژه‌های آینده، از جمله NFT، همکاری داشته باشند.» جزئیات توافق‌نامه علنی نشده است.

راهنمای ثبت حقوق مالکیت اثر NFT برای خالقان

مالکیت حقوق نشر NFT به عنوان یک سازنده، می‌تواند در صرفه‌جویی زمان و هزینه‌های مربوط به نظارت بر پلتفرم‌های NFT و پیگیری حقوق نقض شده موثر باشد. برای ثبت حقوق نشر، کافی است اطلاعات مربوط به حقوق مالکیت اثر پایه در متادیتاهای NFT درج شود، که شامل نام NFT، توضیحات و سایر جزئیات مورد نیاز است.

عموماً سازندگان دارایی‌های دیجیتال مانند اطلاعات حقوقی و فایل‌های رسانه‌ای (تصاویر، ویدئوها یا فایل‌های صوتی) اثر پایه را خارج از زنجیره (off-chain) نگهداری می‌کنند، چرا که ذخیره فایل‌های بزرگ روی بلاک‌چین هزینه‌بر است. در این راستا، راهکارهای ذخیره‌سازی مانند سیستم فایل‌های توزیع‌شده IPFS (اینترپلانتی‌ری فایلسسستم) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

IPFS یک سرویس ذخیره‌سازی فایل‌های توزیع‌شده است که امکان آپلود فایل‌هایی مانند PDF، تصاویر و ویدئوها را فراهم می‌کند. بنابراین، نصب و راه‌اندازی IPFS روی دسکتاپ، بارگذاری اطلاعات حقوقی و لینک‌دهی آن در هنگام مینتینگ NFT، به خریداران اجازه می‌دهد تا جزئیات حقوق نشر را هنگام مشاهده NFT از طریق IPFS بررسی کنند. در صورت نیاز، می‌توانید از کمک توسعه‌دهندگان در این فرآیند بهره‌مند شوید، به ویژه اگر کار با IPFS برایتان پیچیده است. در صورتی که مالکیت حقوق اثر را ندارید، پیش از مینت کردن NFT، در کشور خود برای ثبت حقوق اقدام کنید.

محدودیت‌ها و شروط مربوط به حقوق نشر NFT بر اساس تصمیم سازنده متفاوت است. برخی از سازندگان، حقوق تجاری نامحدود برای دارندگان قائل می‌شوند، در حالی که دیگران محدودیت‌های مشخصی را برای استفاده‌های تجاری تعیین می‌کنند. توصیه می‌شود در تدوین شرایط حقوق نشر، از مشاوره حقوقی بهره‌مند شوید تا حقوق و وظایف طرفین به‌درستی مشخص شود.

نحوه بررسی مالکیت حقوقی ن‌اف‌تی برای جمع‌آورندگان

در فرآیند خرید NFT، رعایت مسائل حقوق نشر اهمیت زیادی دارد؛ هرچند بسیاری از کاربران در این حوزه این نکته را نادیده می‌گیرند. در صورت عدم انجام بررسی‌های اولیه، بهترین اقدام مراجعه به صفحه شرایط و ضوابط پروژه NFT موردنظر است. در این بخش، با دقت مطالعه کنید و به دنبال هرگونه اطلاعات مرتبط با حقوق مالکیت بر NFT بگردید. همچنین، می‌توانید به بازار NFT که از آن خرید کرده‌اید، بازگردید و جزئیات مربوط به حقوق و مالکیت در بخش اطلاعات را بررسی کنید.

در صورت عدم یافتن این اطلاعات، تماس با سازنده اثر از طریق وب‌سایت یا شبکه‌های اجتماعی او می‌تواند راهگشا باشد. اکثر سازندگان در پلتفرم‌هایی مانند اوپن‌سی (OpenSea) اطلاعات تماس و لینک‌های شبکه‌های اجتماعی خود را در پروفایل‌شان قرار می‌دهند. در پلتفرم‌هایی مانند راریبل (Rarible) نیز، اطلاعات سازنده در صفحه مجموعه NFT قابل مشاهده است.

در صورت امکان برقراری ارتباط، از سازنده بپرسید که اثرشان تحت حقوق نشر است یا خیر و آیا حقوقی به شما منتقل شده است یا نه. سازندگان معتبر معمولاً پاسخگویی سریع و مشخصی دارند. در غیر این صورت، احتمال می‌رود اثر ساخته‌شده توسط فرد دیگری باشد، به‌خصوص اگر اطلاعات تماس قابل دسترس نباشد. در چنین مواردی، مشاوره حقوقی برای بررسی وضعیت حقوق نشر اثر و اطلاع از آگاهی حقوق‌دانان درباره NFT minted، توصیه می‌شود.

در نهایت، اگر سوالی درباره حقوق نشر دارایی‌های دیجیتال دارید، مشورت با وکیل متخصص در حوزه حقوق کپی‌رایت بهترین راه حل است.

منبع: کریپتو.نیوز