آینده انقلاب سازمانی: چگونه DAOهای بلاکچین ساختارهای قدیمی را تغییر می‌دهند
آینده انقلاب سازمانی: چگونه DAOهای مبتنی بر بلاکچین ساختارهای سنتی را دگرگون می‌کنند
آینده انقلاب سازمانی: بررسی نقش و تأثیر DAOهای مبتنی بر بلاکچین در تحول ساختارهای مدیریتی و حکمرانی دیجیتال.
سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) به عنوان جایگزینی نوین برای شرکت‌های سنتی در آینده مورد توجه فعالان بازار رمزارز قرار گرفته‌اند. این ساختارهای مبتنی بر بلاکچین، با هدف ایجاد حکمرانی دموکراتیک و شفاف، در حال گسترش هستند. در این گزارش، به تعریف DAO، نحوه عملکرد آن و مزایا و چالش‌های پیش‌روی این نظام جدید مبتنی بر توکن‌ها پرداخته می‌شود.
واژه DAO مخفف چیست؟
پیشینه تاریخی
پیشرفت فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، منجر به شکل‌گیری نوع جدیدی از سازمان‌ها شد که بدون ساختار سلسله‌مراتبی و کنترل متمرکز فعالیت می‌کردند. مفهوم سازمان‌های غیرمتمرکز نخستین بار در سال ۲۰۱۳ مطرح شد، هرچند در آن زمان، تحت عنوان DACs (شرکت‌های خودمختار غیرمتمرکز) شناخته می‌شدند و نه DAOها. در آن مدل، شرکت‌های زیرمجموعه هر کدام به صورت غیرمتمرکز عمل می‌کردند، سهام آن‌ها توکن‌سازی شده بود و توافق‌نامه‌ها به صورت عمومی ثبت می‌شد. تمامی عملیات با کدهای عمومی قابل تأیید بودند. در طول زمان، این مفهوم توسعه یافته و به شکل جهانی‌تر و فراگیرتری در بازارهای مختلف پذیرفته شد.
داوجو چیست؟
سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) یا همان سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز، نهادهای دیجیتال حاکمیتی هستند که بر پایه قراردادهای هوشمند در بستر بلاکچین فعالیت می‌کنند. این ساختارها امکان اتوماسیون و توزیع قدرت تصمیم‌گیری را بر اساس انگیزه‌های توکن فراهم می‌آورند، به گونه‌ای که فرآیندهای تصمیم‌گیری در آن‌ها به صورت شفاف‌تر و دموکراتیک‌تر انجام می‌شود.
در سیستم‌های سنتی، مسائلی مانند کم‌توجهی به شفافیت، محدودیت در دسترسی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری، سانسور و احتمال وقوع تقلب، همچنان چالش‌هایی جدی محسوب می‌شوند. اما در دنیای رمزارز، DAOها وعده می‌دهند تا این مشکلات را کاهش دهند و فرآیند تصمیم‌گیری در سازمان‌ها را به سمت شفافیت و مشارکت گسترده‌تر هدایت کنند، به‌گونه‌ای که حتی کوچک‌ترین سهامداران نیز بتوانند در تعیین سرنوشت پروژه‌ها و فعالیت‌ها نقش داشته باشند.
رویکرد اغلب DAOها می‌تواند نحوه نگرش ما به کسب‌وکارها را تغییر دهد. تصور کنید یک مشتری یا کارمند، نه فقط مصرف‌کننده یا کارمند معمول، بلکه شریک واقعی در کسب‌وکار و تاثیرگذار در سیاست‌ها و استراتژی‌های آتی آن باشد. این تحول، آینده‌ی سازمان‌ها را به سمت ساختارهای دموکراتیک و مشارکتی سوق می‌دهد که در آن قدرت تصمیم‌گیری در دست تمامی ذینفعان قرار دارد.
نحوه عملکرد سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO)
در بازار رمزارز و بلاکچین، DAOها یا سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز به عنوان ابزارهای نوین مدیریتی و تصمیم‌گیری شناخته می‌شوند که بر پایه فناوری بلاکچین و ویژگی‌های عدم تغییرپذیری و توزیع‌شدگی شبکه‌های بلاکچین استوارند.
در ساختار معمول DAO، گروهی از افراد با اهداف مشترک به صورت آنلاین گرد هم می‌آیند، غالباً از طریق پلتفرم‌هایی مانند دیسکورد (Discord)، تا بر سر اهداف و سیاست‌های سازمان به توافق برسند. قوانین و ساختارهای این سازمان‌ها توسط اعضا تدوین و در قالب قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) کدگذاری می‌شود تا تمامی اعضا بتوانند صحت و شفافیت آن را بررسی و تایید کنند. این فرآیند، شفافیت و اعتماد را در مدیریت سازمان تقویت می‌کند.
در مرحله بعد، اعضا سرمایه جمع‌آوری می‌کنند و این سرمایه‌ها به خزانه DAO واریز می‌شود، در مقابل توکن‌های حکمرانی (Governance Tokens) دریافت می‌نمایند. این توکن‌ها نمایانگر سهم رأی‌دهی اعضا در فرآیندهای تصمیم‌گیری هستند و معمولاً بر اساس میزان سرمایه‌گذاری هر فرد تخصیص می‌یابند؛ به این صورت که هر چه تعداد توکن‌های بیشتری داشته باشید، قدرت رأی شما بیشتر است.
پس از جمع‌آوری سرمایه و توزیع توکن‌ها، DAO بر روی شبکه بلاکچین راه‌اندازی می‌شود و تمامی فعالیت‌ها و تصمیمات آن به صورت عمومی در زنجیره ثبت می‌گردد. در این مرحله، ساختار و قوانین DAO قابلیت تغییر ندارند، مگر با توافق کلی اعضا و از طریق رأی‌گیری عمومی.
اعضا می‌توانند پیشنهاداتی در خصوص فعالیت‌های آینده، تخصیص دارایی‌ها، اصلاحات پروتکل و موارد مشابه ارائه دهند و سپس رأی‌گیری جمعی بر روی این پیشنهادات انجام می‌شود. پیشنهاداتی که از حد نصاب رأی‌گیری عبور کنند، به صورت خودکار توسط قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند.
برخی DAOها ساختاری دارند که در آن اعضا، رأی‌گیری خود را به افراد باتجربه‌تر واگذار می‌کنند تا تصمیمات حیاتی را اتخاذ کنند. این سیستم انگیزه‌ای برای رأی‌گیری بی‌طرفانه است و در نهایت، رشد و موفقیت پروتکل‌ها منجر به افزایش ارزش توکن‌های مرتبط می‌شود.
انواع سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز
در دنیای در حال رشد وب۳، انواع مختلف DAO (سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز) وجود دارد که هر یک نقش و کارکرد خاص خود را در اکوسیستم رمزارز ایفا می‌کنند. این ساختارهای سازمانی، بر پایه فناوری بلاکچین و بدون نیاز به مدیریت مرکزی، امکان هماهنگی و تصمیم‌گیری جمعی را برای اعضا فراهم می‌آورند.
از جمله نمونه‌های رایج، DAOهای سرمایه‌گذاری هستند که با هدف جمع‌آوری و مدیریت سرمایه‌های جمعی فعالیت می‌کنند و تصمیمات مربوط به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف رمزارز را اتخاذ می‌کنند. همچنین، DAOهای توسعه‌دهنده نرم‌افزار، نقش مهمی در بهبود و توسعه پروتکل‌های بلاکچین و پروژه‌های متن‌باز دارند.
در کنار این‌ها، DAOهای حاکمیتی که در پروژه‌هایی مانند شیبا اینو (Shiba Inu) و کت‌کوین (Cat Coin) برای تعیین سیاست‌های آینده و مدیریت جامعه فعال هستند، نمونه دیگری از این ساختارهای خودمختار محسوب می‌شوند. این نوع DAOها با بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند، فرآیندهای تصمیم‌گیری را شفاف و غیرمتمرکز می‌سازند.
در مجموع، تنوع و کاربردهای DAO در بازار رمزارز رو به افزایش است و نقش مهمی در شکل‌گیری آینده اقتصاد دیجیتال ایفا می‌کنند.
پروتکل‌های سازمان‌های خودمدیریت غیرمتمرکز
داوهای پروتکل‌ها به منظور نظارت بر توسعه و آینده برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) شکل می‌گیرند. به عنوان نمونه، پروتکل‌های دیفای (DeFi) نمی‌توانند به طور کامل غیرمتمرکز باشند، اگر توسعه‌دهندگان تنها مسئول اجرای به‌روزرسانی‌ها باشند. در جهت حل این مشکل و ترویج اصل تمرکززدایی، داوهای پروتکل‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که با استفاده از توکن‌های مربوطه، به صورت جمعی مدیریت پروتکل را بر عهده بگیرند.
در این سیستم‌ها، توکن‌های حاکمیتی معمولاً بر اساس میزان فعالیت کاربران در پروتکل، از جمله ارائه نقدینگی و نگهداری توکن‌های خاص، به آن‌ها اعطا می‌شود. این رویکرد، نقش کاربران را در تصمیم‌گیری‌های کلان و توسعه آینده پروژه‌ها تقویت می‌کند و فرآیندهای غیرمتمرکز را تسهیل می‌نماید.
حاکمیت جمعی در قالب سازمان‌های خودمختار اجتماعی
DAOهای اجتماعی بر پایه تجمع گروهی از افراد با علایق مشترک شکل می‌گیرند که هدف آن‌ها ایجاد جوامع آنلاین است. این جوامع توسط توکن‌های حکمرانی مدیریت می‌شوند و اعضا با مالکیت بخش مشخصی از توکن‌های بومی پروژه، در فرآیندهای تصمیم‌گیری مشارکت می‌کنند.
تمرکز این نوع DAOها معمولا بر توسعه شبکه‌ای از افراد هم‌فکر در حوزه‌هایی مانند هنر، ورزش یا موسیقی است. برای پیوستن به این جوامع، معمولاً نیاز است که اعضا مقدار مشخصی از توکن‌های مربوطه را داشته باشند، فرم‌های مشخصی را تکمیل کنند یا در فرآیند رأی‌گیری توسط دیگر اعضا تایید شوند.
سازمان‌های سرمایه‌گذاری جمعی مبتنی بر فناوری بلاکچین
دس‌اوها (DAOها) در حوزه رمزارز، فرآیند سرمایه‌گذاری را دموکراتیک‌تر کرده و امکان مشارکت جمعی اعضا در سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها یا استارت‌آپ‌های مرتبط با رمزارز را فراهم می‌آورند. این ساختارها به سرمایه‌گذاران عادی اجازه می‌دهند تا به فرصت‌های سرمایه‌گذاری که معمولا در اختیار ثروتمندان قرار دارد، دسترسی پیدا کنند.
از جمله این فرصت‌ها می‌توان به سرمایه‌گذاری در پروتکل‌های دیفای، خرید آثار نادر NFT یا حتی سرمایه‌گذاری در تیم‌های ورزشی اشاره کرد. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها، به واسطه ساختارهای DAO، راه را برای ورود عموم به بازارهای پیشرفته و پرریسک هموار می‌سازد.
سازمان‌های خیریه مبتنی بر فناوری بلاکچین
در نوع خاصی از DAO، اعضا با جمع‌آوری سرمایه‌های خود، به حمایت از سازمان‌های خیریه می‌پردازند. بر خلاف DAOهای سرمایه‌گذاری که هدف اصلی آن‌ها کسب سود از طریق سرمایه‌گذاری است، اعضای DAOهای خیریه یا کمک‌های مالی ممکن است هیچ سودی دریافت نکنند و هدف تنها کمک‌رسانی و حمایت است.
نمونه‌ای از این نوع DAO، اوکراین DAO است که توانست حدود ۸ میلیون دلار اتریوم (ETH) برای نیروهای مسلح اوکراین در مقابل حملات روسیه جمع‌آوری کند.
سرویس‌های مدیریت داده در قالب DAO
در حوزه رمزارز، DAOهای خدماتی مشابه شرکت‌های جذب استعدادهای آنلاین، از گروهی از نخبگان و توسعه‌دهندگان در سراسر جهان تشکیل شده‌اند که وظیفه ساخت محصولات و ارائه خدمات را بر عهده دارند. اعضای این نوع DAOها معمولاً با توکن‌های حکمرانی (Governance Token) مشارکت می‌کنند که برای مدیریت خزانه‌داری و تصمیم‌گیری‌های کلان پروژه‌ها به کار می‌رود.
مشتریان این DAOهای خدماتی عمدتاً شامل پروژه‌های دیگر در فضای رمزارز هستند، از جمله پروتکل‌های دیفای (DeFi)، پروژه‌های گیم‌فای (GameFi)، و سایر DAOها. این ساختارها امکان همکاری و تبادل خدمات میان پروژه‌های مختلف را فراهم می‌کنند و نقش مهمی در توسعه اکوسیستم رمزارز ایفا می‌نمایند.
پلتفرم‌های حاکمیت مبتنی بر رسانه‌های دیجیتال
دولت‌های رسانه‌ای مبتنی بر DAO در تلاشند تا ساختار پلتفرم‌های رسانه‌ای را بازطراحی کنند. این مدل از طریق ارائه توکن‌های انگیزشی، به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محتوا پاداش می‌دهد.
کاربران فعال در حوزه‌های مختلف از جمله نوشتن مقاله، طراحی گرافیک، فعالیت‌های بازاریابی، پژوهش و تولید پادکست، توکن‌های حکمرانی DAO را دریافت می‌کنند. این توکن‌ها به آن‌ها امکان مشارکت در فرآیند تصمیم‌گیری و تأثیرگذاری بر سیاست‌های پلتفرم را می‌دهد.
مزایای سازمان‌های خودگردان
در نگاهی به مزایای DAOها (سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز)، می‌توان به شفافیت بیشتر در مدیریت سازمان‌ها اشاره کرد. ساختار اغلب DAOها به گونه‌ای طراحی شده است که منافع سهامداران را نسبت به یک نهاد واحد ترجیح می‌دهد، و این امر موجب توزیع عادلانه‌تر قدرت و تصمیم‌گیری می‌شود.
یکی دیگر از مزایای مهم DAOها، امکان مالکیت جزئی در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ است؛ به گونه‌ای که سرمایه‌گذاران عادی بتوانند در پروژه‌های عظیم مشارکت داشته باشند که در شرایط عادی، دسترسی به آن‌ها برای افراد معمولی ممکن نیست.
همچنین، DAOها در فرآیند جمع‌آوری سرمایه سریع‌تر عمل می‌کنند و از این نظر نسبت به روش‌های سنتی، کارآمدتر هستند. علاوه بر این، تصمیم‌گیری در این ساختارها تا حد زیادی از دخالت مستقیم انسان آزاد است، زیرا تصمیم‌ها به صورت خودکار و از طریق قراردادهای هوشمند (smart contracts) اجرا می‌شوند.
معایب سازمان‌های خودگردان
سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAOها) در بهبود ساختارهای سنتی سازمانی پتانسیل قابل توجهی دارند، اما با چالش‌هایی نیز مواجه هستند. یکی از این چالش‌ها، سرعت پایین‌تر در فرآیند تصمیم‌گیری نسبت به نهادهای مرسوم است. همچنین، قراردادهای هوشمند که در DAOها به کار می‌روند، در معرض حملات سایبری قرار دارند که ممکن است منجر به از دست رفتن وجوه شود. علاوه بر این، تصمیمات فنی در این ساختارها نیازمند تخصص‌هایی است که اعضای عادی DAOها ممکن است فاقد آن باشند. در بسیاری از کشورها، چارچوب‌های نظارتی مشخصی برای فعالیت‌های DAO وجود ندارد که این موضوع نگرانی‌های حقوقی و عملیاتی را افزایش می‌دهد.
نمونه‌های عملی سازمان‌های خودگردان
در ادامه، نگاهی خواهیم داشت به چند نمونه از DAOهای پرآوازه در حوزه رمزارز و بلاکچین. این سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز با ساختارهای متفاوت، نقش مهمی در توسعه اکوسیستم‌های دیجیتال ایفا می‌کنند و تاثیر قابل‌توجهی بر روند بازارهای رمزارزی دارند. بررسی نمونه‌های شاخص می‌تواند دید بهتری نسبت به روندهای نوین و آینده این حوزه ارائه دهد.
سازمان مستقل غیرمتمرکز (DAO)
در تاریخ رمزارزها، دی‌اِی‌او (The DAO) به‌دلیل نقش کلیدی در ایجاد هاردفورک اتریوم (ایتروم) شناخته می‌شود و نخستین تلاش برای تاسیس سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) محسوب می‌شود. هدف اصلی دی‌اِی‌او، تشکیل نوعی صندوق سرمایه‌گذاری جمعی غیرمتمرکز بود که در آن سرمایه‌گذاران با جمع‌آوری وجوه، توکن‌هایی دریافت می‌کردند که امکان رأی‌گیری درباره نحوه هزینه‌کرد منابع موجود در خزانه را به آن‌ها می‌داد.
در مدت کوتاهی، این پروژه توانست حدود ۱۵۰ میلیون دلار اتریوم (ETH) جمع‌آوری کند، که در آن زمان بزرگ‌ترین کمپین جمع‌آوری سرمایه در جهان بود. اما، یک فرد یا گروه مخرب با بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های موجود در کد دی‌اِی‌او، توانست حدود ۵۰ میلیون دلار ETH را به سرقت ببرد.
با توجه به اینکه دی‌اِی‌او در آن زمان حدود ۱۴ درصد از کل اتریوم‌های در گردش را در اختیار داشت، این حمله می‌توانست پایان کار شبکه اتریوم را رقم بزند. در نتیجه، ماینرهای اتریوم تصمیم گرفتند با اجرای هاردفورک، توکن‌های سرقت‌شده را به آدرس قرارداد جدید منتقل کنند تا اعضا بتوانند توکن‌های خود را در قالب ETH بازگردانند و از این بحران عبور کنند.
کنستیتوشن داو، جنبشی برای بازگرداندن مالکیت سند منشور آمریکا
در نوامبر ۲۰۲۱، گروهی از کاربران توییتر با جمع‌آوری حدود ۴۷ میلیون دلار در قالب اتر (ETH) در یک قرارداد هوشمند، در مزایده‌ای برای خرید یک نسخه نادر از نسخه اصلی قانون اساسی آمریکا (US Constitution) که توسط ساتبی (Sotheby’s) برگزار می‌شد، شرکت کردند.
در نهایت، این گروه در رقابت با یک پیشنهاد ۴۳.۲ میلیون دلاری شکست خورد، زیرا معتقد بودند افزایش پیشنهاد بیشتر ممکن نیست، با توجه به هزینه‌های اضافی برای جابه‌جایی و بیمه کردن اثر تاریخی. پس از پایان مزایده، اعضا وجوه خود را بازپس گرفتند و توانستند توکن‌هایشان را با نرخ ۱ اتر (ETH) برابر با ۱ میلیون $PEOPLE (پول) مبادله کنند، همان نرخی که در زمان واریز وجه داشتند.
MakerDAO، پلتفرم مدیریت استیبل‌کوین دای، در حال توسعه فناوری‌های نوین است.
در سال ۲۰۱۵ میلادی راه‌اندازی شد و تا سال ۲۰۱۷ به طور کامل بر بستر بلاکچین اتریوم (Ethereum) فعالیت خود را آغاز کرد، MakerDAO نقش مهمی در حوزه دیفای (DeFi) ایفا می‌کند. این پروژه معرفی‌کننده استیبل‌کوین دای (DAI) است، که به دلار آمریکا (USD) مرتبط است و هدف آن فراهم کردن ثبات در بازار ناپایدار رمزارزها است.
با این نوآوری، فعالان مالی قادر شدند دارایی‌های رمزارزی نوسان‌پذیر خود را به دارایی‌های قابل اعتمادتر تبدیل کنند، مشابه قابلیت اطمینان دلار آمریکا. در قالب یک پلتفرم وام‌دهی هم‌پایه‌ای، MakerDAO امکان قرض گرفتن دای را برای کاربران فراهم می‌کند، به شرط آنکه دارایی‌های رمزارزی دیگر را به عنوان وثیقه ارائه دهند.
سرویس تبادل ارز دیجیتال یونی‌سواپ راه‌اندازی شد
یونی‌سوآپ (Uniswap)، صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر شبکه اتریوم (Ethereum)، با رویکردی متفاوت نسبت به صرافی‌های سنتی، از سیستم سازنده بازار خودکار (AMM) بهره می‌برد. در این سیستم، برخلاف دفتر سفارشات مرسوم، کاربران می‌توانند دو دارایی را در یک استخر جمع‌آوری و نقدینگی کنند. در نتیجه، معاملات بین این دارایی‌ها به صورت مستقیم انجام می‌شود و قیمت‌ها بر اساس نسبت دارایی‌های موجود در استخر تعیین می‌گردد.
این پلتفرم بدون نیاز به نهاد مرکزی فعالیت می‌کند و دارندگان توکن‌های UNI می‌توانند در فرآیندهای تصمیم‌گیری نقش داشته باشند. کاربران با رأی‌گیری درباره مدیریت آینده یونی‌سوآپ و نحوه تخصیص کارمزدهای تراکنش در استخرهای مختلف، بر نحوه عملکرد این صرافی تأثیر می‌گذارند. هدف اصلی این سیستم، افزایش مشارکت و نفوذ کاربران در اداره و توسعه پلتفرم است.
داش دَاو؛ سازمان غیرمتمرکز مستقل مبتنی بر فناوری بلاکچین
Dash DAO یکی از اولین پروژه‌های DAO (سازمان غیرمتمرکز خودگردان) محسوب می‌شود که ساختار توزیع پاداش‌های استخراج را به گونه‌ای طراحی کرده است که ۴۵ درصد از آن به ماینرها، ۴۵ درصد به نودهای اصلی (ماس‌ترنودها) و ۱۰ درصد به خزانه اختصاص می‌یابد. نودهای اصلی با قفل‌گذاری ۱۰۰۰ توکن DASH در فرآیند رأی‌گیری، درباره نحوه هزینه‌کرد درآمدهای خزانه تصمیم‌گیری می‌کنند، تا اطمینان حاصل شود رأی‌دهندگان در تأثیر تصمیمات خود سهم قابل‌توجهی دارند.
گروه Dash DAO اعلام کرده است که از منابع موجود در خزانه برای جذب توسعه‌دهندگان و طراحان، خرید دامنه Dash.org، حمایت از کنفرانس‌ها، تهیه سخت‌افزارهای توسعه و سایر فعالیت‌های مرتبط بهره‌برداری کرده است.
نحوه پیوستن به سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز
در اغلب موارد، هر فرد یا شرکت می‌تواند در DAO (سازمان خودمختار غیرمتمرکز) شرکت کند، تنها با خرید توکن‌های مربوطه در عرضه عمومی یا بازار آزاد (در صورت وجود). پس از کسب توکن‌های DAO، اعضا قادر خواهند بود در فرآیند تصمیم‌گیری پروژه مشارکت کرده و با رأی‌دادن از طریق توکن‌های خود نقش ایفا کنند.
در شرایطی که توکن‌های DAO در بازار عمومی عرضه نمی‌شود، ورود به این سازمان ممکن است نیازمند شناخت تیم پروژه و برقراری ارتباط با اعضای آن باشد تا پس از اعتمادسازی، مجوز دسترسی دریافت کنند.
آینده سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز
در حالی که هنوز مراحل اولیه توسعه سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) سپری می‌شود، طرفداران این مدل معتقدند که حاکمیت مبتنی بر تمرکززدایی نقش کلیدی در نسل آینده اینترنت ایفا خواهد کرد.
منبع: کریپتو.نیوز
