اذان بیات ترک با صدای معتمدی و همراهی جناب‌خان
اجرای احساسی اذان بیات ترک توسط محمد معتمدی و جناب‌خان به یاد استاد مؤذن‌زاده؛ بازآفرینی یک میراث صوتی ماندگار
اجرای بی‌نظیر بخشی از اذان بیات ترک استاد مؤذن‌زاده توسط محمد معتمدی و جناب‌خان در برنامه ۱۰۰۱، با نگاهی تحلیلی به گوشه روح‌الارواح و معنای موسیقایی آن
در ویژه‌برنامه‌ی نوروزی «۱۰۰۱» یکی از بخش‌های تحسین‌برانگیز و عمیق، اجرای بخشی از اذان تاریخی استاد رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی بود؛ اذانی که برای میلیون‌ها ایرانی، نوای مأنوس و روح‌نوازی است که با شنیدنش، بلافاصله تصویر مسجد، لحظه اذان و آرامش معنوی در ذهن زنده می‌شود.
این بار اما، این اذان در ترکیبی کاملاً خاص اجرا شد:
محمد معتمدی با صدای فاخر و دل‌نشین خود، بخش‌هایی از اذان مشهور بیات ترک را خواند و جناب‌خان نیز همراهی‌اش کرد. این اجرا به یاد و احترام محمد بحرانی، صداپیشه‌ی محبوب جناب‌خان و از چهره‌های تاثیرگذار تلویزیون، انجام شد و فضای خاصی به برنامه بخشید.
متن ذکری که در اذان خوانده‌شده:
توکلت علی الحی الذی لایموت
و الحمد لله الذی لم یتخذ صاحبة
و لا ولداً و لم یکن له شریک فی الملک
و لم یکن له ولی من الذل و کبره تکبیراً
ترجمه:
توکل دارم بر زنده‌ی جاودانی که هرگز نمی‌میرد
و حمد و ستایش خدایی را که همسر و فرزند ندارد
شریکی در فرمانروایی ندارد
و از روی ذلت نیازی به یاور ندارد
و او را بسیار بزرگ شمار...
چرا اذان‌های معروف، اغلب در بیات ترک اجرا می‌شوند؟
این سؤالی‌ست که بارها از مؤذنان و موسیقی‌دانان پرسیده شده. رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی، که مشهورترین اجرای اذان تاریخ ایران را در دهه ۳۰ خورشیدی به‌جای گذاشت، خودش در این‌باره می‌گوید:
«همه آوازها را امتحان کردم تا به بیات ترک رسیدم و فهمیدم اذان باید در بیات ترک و به‌ویژه در گوشه‌ای به نام روح‌الارواح خوانده شود.»
بیات ترک یکی از گوشه‌های محبوب در موسیقی سنتی ایرانی‌ست که توانایی بالایی در ایجاد احساس آرامش، خشوع و توجه قلبی دارد. به همین دلیل، بسیاری از مؤذن‌ها، نوحه‌خوانان و مداحان، به صورت سنتی با این گوشه و حال و هوای خاص آن آشنا هستند.
گوشه‌ی «روح‌الارواح» در موسیقی ایرانی چیست؟
واژه‌ی «روح» در موسیقی ایران ریشه‌ای کهن دارد. در آثاری از قرون میانه‌ی اسلامی به ترکیب‌هایی مانند «روح‌راح» و «روح‌الارواح» برمی‌خوریم. روح‌الارواح به‌عنوان یکی از گوشه‌های اصیل دستگاه بیات ترک، قرن‌هاست در فرهنگ صوتی ایرانیان جایگاهی معنوی داشته است.
این گوشه حالتی از طمأنینه و آرامش را به شنونده القا می‌کند؛ دقیقاً همان چیزی که در لحظه اذان و پیش از اقامه نماز، نیاز روحی مؤمن است. اذانی که در این فضا اجرا شود، به‌طور طبیعی با فضای معنوی و ذهنی مخاطب هماهنگ‌تر خواهد بود.
انتخابی آگاهانه و هنری
با توجه به این ویژگی‌ها، بدون شک رحیم مؤذن‌زاده با آگاهی کامل از ساختار موسیقی و تأثیر روانی گوشه‌ها، بیات ترک و روح‌الارواح را برای اجرای اذان برگزیده است. کلمات، عبارات و شهادت‌هایی که در اذان آمده، وقتی با این لحن و فضا آمیخته می‌شوند، زیباتر، نافذتر و مؤثرتر شنیده می‌شوند.
در این اجرای اخیر نیز، محمد معتمدی به‌درستی همان حس، لحن و معنا را بازآفرینی کرد و در کنار جناب‌خان، که حضورش حال و هوای مردم‌پسند و گرم‌تری به فضا داده بود، لحظه‌ای ناب برای مخاطبان رقم زد.
اگر شما هم به اصالت اذان، پیوند عمیق موسیقی ایرانی با معنویت، و نقش هنرمندان در زنده نگه‌داشتن این میراث علاقه‌مند هستید، تماشای این ویدئو را از دست ندهید.
صدایی که می‌خواند: "توکلت علی الحی الذی لایموت"، صدایی است که قرن‌ها در دل مردم مانده…
و حالا با اجرای معتمدی، بار دیگر جان گرفت.
