خودرویی که در دهه ۶۰ شمسی به فناوری‌های امروز مجهز بود؛ اما چرا به فراموشی سپرده شد؟
پیکان هوشمند ۴۰ سال پیش؛ شاهکار فراموش‌شده‌ای که از تسلا و مرسدس جلوتر بود!
پیکان هوشمند محمد اخباراتی، ۴۰ سال پیش با استارت صوتی، کنترل فاصله، تشخیص خواب راننده و مانیتور داخلی معرفی شد؛ فناوری‌هایی که حتی امروز شگفت‌انگیزند! ویدئو حیرت‌آور آن را ببینیم
پیکان هوشمند محمد اخباراتی؛ شاهکاری که ۴۰ سال جلوتر از زمان خود بود
در دنیای امروز، خودروهای هوشمند به بخش جدایی‌ناپذیر از صنعت خودروسازی تبدیل شده‌اند. سیستم‌های هوشمندی مانند استارت بدون کلید، کروز کنترل تطبیقی، شناسایی خواب‌آلودگی راننده، کنترل خودکار فاصله، هشدار خروج از مسیر و نمایشگرهای دیجیتال اکنون در بسیاری از خودروهای مدرن مانند تسلا مدل S، بی‌ام‌و i7، مرسدس EQS و تیگو ۸ پرومکس دیده می‌شوند. اما آنچه بسیاری از مردم نمی‌دانند این است که بیش از ۴۰ سال پیش، یک مهندس ایرانی به نام محمد اخباراتی، خودرویی با تمامی این ویژگی‌ها را طراحی کرده بود. این خودرو که به «پیکان هوشمند» یا «پیکان کامپیوتری» معروف شد، یک پروژه حیرت‌انگیز بود که از نظر فناوری، دهه‌ها از زمان خود جلوتر بود.
در این یادداشت، نگاهی دقیق به ویژگی‌های فنی پیکان هوشمند، خوردوری نوستالژیک تمام ایرانیان و مقایسه آن با خودروهای امروزی، بازخوردهای تاریخی و آینده‌پژوهی صنعت خودرو خواهیم داشت.
محمد اخباراتی؛ نابغه‌ای که می‌توانست تاریخ خودروسازی ایران را تغییر دهد
همافر یکم محمد اخباراتی، یکی از نخبگان مهندسی ایران، متولد ۱۳۳۳ است. او در کنکور ریاضی رتبه نخست را کسب کرد و پس از تحصیل در دانشگاه الکترونیک شیراز، برای ادامه تحصیل در رشته اویونیک به انگلستان و فرانسه رفت. اخباراتی که به الکترونیک پرواز و سیستم‌های کامپیوتری هوانوردی تسلط داشت، پس از بازگشت به ایران، در نیروی هوایی ارتش مشغول به کار شد و با درجه سرهنگی بازنشسته شد.
در اوایل دهه ۱۳۶۰، او پروژه‌ای انقلابی را آغاز کرد: هوشمندسازی خودرو پیکان. این پروژه، تلفیقی از مهندسی مکانیک، الکترونیک و برنامه‌نویسی بود که در نهایت منجر به تولید یک خودروی کاملاً هوشمند شد. این پیکان در سال ۱۳۶۰ در تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد و توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرد.
ویژگی‌های پیشرفته پیکان هوشمند
آنچه پیکان محمد اخباراتی را منحصر به فرد می‌کرد، مجموعه‌ای از فناوری‌هایی بود که حتی امروزه نیز در بسیاری از خودروهای داخلی ایران دیده نمی‌شود. برخی از این ویژگی‌ها شامل:
۱. مغز کامپیوتری و سیستم هوشمند مرکزی
پیکان اخباراتی دارای یک سیستم کامپیوتری مرکزی بود که وظیفه کنترل و مدیریت بخش‌های مختلف خودرو را بر عهده داشت. این سیستم به نوعی ECU (واحد کنترل الکترونیکی) اولیه محسوب می‌شد که اکنون در تمامی خودروهای مدرن دیده می‌شود.
۲. استارت خودکار با فرمان صوتی
یکی از پیشرفته‌ترین ویژگی‌های این پیکان، استارت زدن خودرو با فرمان صوتی بود. در حالی که سیستم استارت بدون کلید (Keyless Start) در سال‌های اخیر در خودروهای پیشرفته مانند مرسدس بنز، تسلا و آیٔودی معرفی شده است، اخباراتی این فناوری را ۴۰ سال پیش طراحی و اجرا کرد.
۳. سیستم کنترل فاصله و جلوگیری از تصادف
این خودرو مجهز به سیستمی بود که فاصله خود با خودروی جلویی را تنظیم می‌کرد و در صورت نزدیک شدن بیش از حد، هشدار می‌داد. مشابه این فناوری اکنون به‌عنوان کروز کنترل تطبیقی (Adaptive Cruise Control) در خودروهای مدرن مانند تسلا مدل S و بی‌ام‌و سری ۷ استفاده می‌شود.
۴. شناسایی خواب‌آلودگی راننده
پیکان اخباراتی دارای یک چشمی مجهز بود که اگر راننده دچار خواب‌آلودگی می‌شد، با لرزش صندلی یا آژیر هشدار می‌داد. امروزه خودروهایی مانند ولوو XC90 و تسلا مدل X از این فناوری برای جلوگیری از تصادفات استفاده می‌کنند.
۵. برف‌پاک‌کن هوشمند
این خودرو دارای برف‌پاک‌کن‌هایی بود که به‌صورت خودکار در هنگام بارش باران یا برف فعال می‌شدند. این سیستم امروزه به‌عنوان «سنسور باران» در بسیاری از خودروهای مدرن مانند پورشه تایکان و آیٔودی Q8 دیده می‌شود.
۶. شیشه‌های برقی
در حالی که در دهه ۱۳۶۰ اکثر خودروهای ایرانی دارای شیشه‌های دستی بودند، پیکان اخباراتی دارای شیشه‌های برقی بود که با دکمه کنترل می‌شدند.
۷. هشدار خطاهای راننده
پیکان اخباراتی به سیستمی مجهز بود که در صورت بروز خطاهایی مانند درگیر بودن دنده یا کشیده بودن ترمز دستی هنگام استارت، با آژیر هشدار می‌داد.
۸. کولر گازی
این خودرو برخلاف بسیاری از خودروهای آن زمان، به کولر گازی پیشرفته مجهز شده بود که قابلیت تنظیم دما را داشت.
۹. مانیتور و تلویزیون داخل خودرو
یکی از ویژگی‌های عجیب این خودرو، مانیتور و تلویزیونی بود که در داخل داشبورد قرار داشت. در حالی که اکنون نمایشگرهای لمسی در خودروهایی مانند مرسدس EQS و بی‌ام‌و i7 دیده می‌شود، این ویژگی در آن زمان بسیار پیشرفته بود.
۱۰. باز شدن کاپوت با فرمان الکترونیکی
کاپوت این خودرو با یک فرمان صوتی به‌صورت خودکار باز می‌شد، مشابه ویژگی‌ای که اکنون در خودروهای لوکس مانند رولزرویس فانتوم دیده می‌شود.
چرا این فناوری‌ها در ایران مورد حمایت قرار نگرفتند؟
با وجود اینکه پیکان اخباراتی بسیار جلوتر از زمان خود بود، و در آن زمان می‌توانست به گفته خودش با چهارهزار تومان در هر خودرویی استفاده شود، اما هیچ‌گاه به تولید انبوه نرسید. عدم معرفی جهانی آن، نبود سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو و عدم پذیرش فناوری‌های جدید در سیستم خودروسازی آن روز با تمرکز بر تولید خودروهای سنتی و ارزان به‌جای نوآوری شاید بخشی از دلایل آن باشد. و البته نباید فراموش کرد که ایران آ نروزگار گرفتار جنگ تحمیلی و لزوم دفاع مقدس در برابر آن بود و طبیعتاً مانع از آن می‌شد که مهندس اخباراتی بتواند به جای وظیفه اصلی و ملی خود در دفاع از میهن به فکر گسترش و تجاری سازی ایده خود باشد.
محمد اخباراتی الان کجاست و چه کار می‌کند؟
به گفته رضا رشیدپور این دلاور روزهای جنگ و فرزند نابغه ایران اسلامی، هم اکنون در دوران بازنستگی خود، تمام سرمایه خود را وقف نگهداری 50 کودک بی‌سرپرست کرده است و این بار در سنگر نیکی و احسان می‌جنگد.
آیا ایران می‌تواند یک خودروساز پیشرو باشد؟
پروژه پیکان هوشمند اخباراتی نمونه‌ای از نبوغ مهندسان ایرانی بود که متأسفانه در زمان خود سرانجام شایسته خود را نتوانست بدست آورد. اگر این پروژه توسعه می‌یافت، ایران می‌توانست یکی از پیشروترین کشورها در حوزه خودروسازی هوشمند باشد. امروزه، بسیاری از این فناوری‌ها در خودروهای لوکس جهانی دیده می‌شوند، اما ۴۰ سال پیش، یک مهندس ایرانی آن‌ها را اجرا کرده بود. اما منبع اصلی این نوآوری و دانش یعنی جوانان ایرانی هنوز پابرجاست و یقین می‌توان امروز هم 40 سال از زمان پیش افتاد.
نظر شما چیست؟ آیا با دیدن این نبوغ حیرت‌زده نشدید؟ در دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید...
