اذان بیات ترک با صدای معتمدی و همراهی جناب‌خان
اجرای احساسی اذان بیات ترک توسط محمد معتمدی و جناب‌خان به یاد استاد مؤذن‌زاده؛ بازآفرینی یک میراث صوتی ماندگار
اجرای بی‌نظیر بخشی از اذان بیات ترک استاد مؤذن‌زاده توسط محمد معتمدی و جناب‌خان در برنامه ۱۰۰۱، با نگاهی تحلیلی به گوشه روح‌الارواح و معنای موسیقایی آن
در ویژه‌برنامه‌ی نوروزی «۱۰۰۱» یکی از بخش‌های تحسین‌برانگیز و عمیق، اجرای بخشی از اذان تاریخی استاد رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی بود؛ اذانی که برای میلیون‌ها ایرانی، نوای مأنوس و روح‌نوازی است که با شنیدنش، بلافاصله تصویر مسجد، لحظه اذان و آرامش معنوی در ذهن زنده می‌شود.
این بار اما، این اذان در ترکیبی کاملاً خاص اجرا شد:
محمد معتمدی با صدای فاخر و دل‌نشین خود، بخش‌هایی از اذان مشهور بیات ترک را خواند و جناب‌خان نیز همراهی‌اش کرد. این اجرا به یاد و احترام محمد بحرانی، صداپیشه‌ی محبوب جناب‌خان و از چهره‌های تاثیرگذار تلویزیون، انجام شد و فضای خاصی به برنامه بخشید.
متن ذکری که در اذان خوانده‌شده:
توکلت علی الحی الذی لایموت
و الحمد لله الذی لم یتخذ صاحبة
و لا ولداً و لم یکن له شریک فی الملک
و لم یکن له ولی من الذل و کبره تکبیراً
ترجمه:
توکل دارم بر زنده‌ی جاودانی که هرگز نمی‌میرد
و حمد و ستایش خدایی را که همسر و فرزند ندارد
شریکی در فرمانروایی ندارد
و از روی ذلت نیازی به یاور ندارد
و او را بسیار بزرگ شمار...
در روز معلم، محمد معتمدی با قطعه «به من آموختی» و صحنه‌هایی از سینمای ایران، اثری ماندگار همراه با بانک صادرات برای قدردانی از معلمین ایران منتشر کرد.
چرا اذان‌های معروف، اغلب در بیات ترک اجرا می‌شوند؟
این سؤالی‌ست که بارها از مؤذنان و موسیقی‌دانان پرسیده شده. رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی، که مشهورترین اجرای اذان تاریخ ایران را در دهه ۳۰ خورشیدی به‌جای گذاشت، خودش در این‌باره می‌گوید:
«همه آوازها را امتحان کردم تا به بیات ترک رسیدم و فهمیدم اذان باید در بیات ترک و به‌ویژه در گوشه‌ای به نام روح‌الارواح خوانده شود.»
بیات ترک یکی از گوشه‌های محبوب در موسیقی سنتی ایرانی‌ست که توانایی بالایی در ایجاد احساس آرامش، خشوع و توجه قلبی دارد. به همین دلیل، بسیاری از مؤذن‌ها، نوحه‌خوانان و مداحان، به صورت سنتی با این گوشه و حال و هوای خاص آن آشنا هستند.
گوشه‌ی «روح‌الارواح» در موسیقی ایرانی چیست؟
واژه‌ی «روح» در موسیقی ایران ریشه‌ای کهن دارد. در آثاری از قرون میانه‌ی اسلامی به ترکیب‌هایی مانند «روح‌راح» و «روح‌الارواح» برمی‌خوریم. روح‌الارواح به‌عنوان یکی از گوشه‌های اصیل دستگاه بیات ترک، قرن‌هاست در فرهنگ صوتی ایرانیان جایگاهی معنوی داشته است.
این گوشه حالتی از طمأنینه و آرامش را به شنونده القا می‌کند؛ دقیقاً همان چیزی که در لحظه اذان و پیش از اقامه نماز، نیاز روحی مؤمن است. اذانی که در این فضا اجرا شود، به‌طور طبیعی با فضای معنوی و ذهنی مخاطب هماهنگ‌تر خواهد بود.
انتخابی آگاهانه و هنری
با توجه به این ویژگی‌ها، بدون شک رحیم مؤذن‌زاده با آگاهی کامل از ساختار موسیقی و تأثیر روانی گوشه‌ها، بیات ترک و روح‌الارواح را برای اجرای اذان برگزیده است. کلمات، عبارات و شهادت‌هایی که در اذان آمده، وقتی با این لحن و فضا آمیخته می‌شوند، زیباتر، نافذتر و مؤثرتر شنیده می‌شوند.
در این اجرای اخیر نیز، محمد معتمدی به‌درستی همان حس، لحن و معنا را بازآفرینی کرد و در کنار جناب‌خان، که حضورش حال و هوای مردم‌پسند و گرم‌تری به فضا داده بود، لحظه‌ای ناب برای مخاطبان رقم زد.
اگر شما هم به اصالت اذان، پیوند عمیق موسیقی ایرانی با معنویت، و نقش هنرمندان در زنده نگه‌داشتن این میراث علاقه‌مند هستید، تماشای این ویدئو را از دست ندهید.
صدایی که می‌خواند: "توکلت علی الحی الذی لایموت"، صدایی است که قرن‌ها در دل مردم مانده…
و حالا با اجرای معتمدی، بار دیگر جان گرفت.
