هشداری مهم با یادداشتی تامل برانگیز
چیزی وحشتناک‌تر از الکل در برنامه علی ضیا؛ هشدارهای دکتر آذرخش مکری
دکتر آذرخش مکری در برنامه علی ضیا از عواض وحشتناک داروهای خوابی مثل زولپیدم و آلپرازولام گفت که چطور موجب از بین رفتن حافظه می‌شود. در این ویدئو و یادداشت ذیل آن با خطرات و عوارض این دو دارو آشنا شوید...
تأثیر داروهای خواب‌آور مانند زولپیدم و آلپرازولام بر حافظه و اعتیاد به زولپیدم
داروهای خواب‌آور مانند زولپیدم (Zolpidem) و آلپرازولام (Alprazolam) به‌طور گسترده برای درمان بی‌خوابی و اضطراب تجویز می‌شوند. این داروها با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) باعث تسهیل خواب و کاهش اضطراب می‌شوند. بااین‌حال، مصرف طولانی‌مدت یا نادرست آن‌ها می‌تواند منجر به عوارضی مانند اختلال حافظه، وابستگی و در مواردی توهم شود. در این یادداشت، به بررسی تأثیرات این داروها بر حافظه، خطر اعتیاد به زولپیدم و تجربه توهم در اثر مصرف بیش‌ازحد آن پرداخته می‌شود.
۱. تأثیر زولپیدم و آلپرازولام بر حافظه
این داروها عمدتاً از طریق گیرنده‌های GABA-A در مغز عمل می‌کنند و باعث افزایش مهار عصبی می‌شوند. درحالی‌که زولپیدم به‌عنوان یک آگونیست غیر بنزودیازپینی گیرنده GABA عمل می‌کند، آلپرازولام یک بنزودیازپین واقعی است که اثرات مشابه اما ماندگارتر دارد.
مکانیسم تأثیر بر حافظه:
مصرف زولپیدم و آلپرازولام می‌تواند موجب اختلال حافظه کوتاه‌مدت (Anterograde Amnesia) شود، به این معنا که فرد قادر به ثبت خاطرات جدید در هنگام مصرف دارو نخواهد بود.
این اثر بیشتر در دوزهای بالا و در مصرف طولانی‌مدت مشاهده می‌شود، زیرا این داروها بر نواحی مانند هیپوکامپ که مسئول پردازش حافظه است، تأثیر می‌گذارند.
پس از قطع دارو، معمولاً عملکرد حافظه به حالت عادی بازمی‌گردد، اما در برخی افراد، ممکن است تأثیرات طولانی‌مدت در صورت مصرف بیش از حد یا سوءمصرف رخ دهد.
چگونگی برطرف شدن اثرات:
در صورت استفاده کوتاه‌مدت، حافظه معمولاً پس از چند روز تا چند هفته پس از قطع دارو بهبود می‌یابد.
در موارد مصرف طولانی‌مدت، ممکن است نیاز به توانبخشی شناختی، مکمل‌های مغزی مانند ویتامین‌های گروه B و تمرینات تقویت حافظه باشد.
۲. اعتیاد به زولپیدم و وابستگی روانی و جسمی
زولپیدم برخلاف آلپرازولام، به‌عنوان یک بنزودیازپین کلاسیک شناخته نمی‌شود، اما همچنان می‌تواند ایجاد وابستگی کند.
مصرف مداوم زولپیدم به‌خصوص بیش از ۲-۴ هفته، باعث افزایش تحمل دارویی شده و فرد را وادار به افزایش دوز برای دستیابی به اثرات قبلی می‌کند.
در صورت توقف ناگهانی، علائم ترک شامل بی‌خوابی شدید، اضطراب، تحریک‌پذیری و حتی تشنج ممکن است رخ دهد.
مدیریت وابستگی:
کاهش تدریجی دوز زولپیدم تحت نظر پزشک.
جایگزینی با روش‌های غیردارویی مانند مدیریت رفتاری شناختی (CBT-I) برای بی‌خوابی.
مصرف مکمل‌هایی مانند ملاتونین و منیزیم جهت تنظیم ریتم خواب.
۳. توهمات ناشی از زولپیدم و خطرات مصرف هم‌زمان چند قرص
یکی از عوارض کمتر شناخته‌شده زولپیدم، توهمات بصری و شنیداری است که در برخی افراد، به‌ویژه هنگام بیدار ماندن پس از مصرف دارو مشاهده می‌شود.
چرا توهم ایجاد می‌شود؟
زولپیدم به‌طور مستقیم بر قشر بینایی و لوب تمپورال تأثیر می‌گذارد که مسئول پردازش ادراک و حافظه است. مصرف دوزهای بالا یا عدم خوابیدن پس از مصرف دارو، باعث فعالیت غیرمعمول در این مناطق مغزی شده و درنتیجه منجر به توهم می‌شود. برخی افراد پس از مصرف بیش از حد دارو (Overdose)، دچار هذیان، گیجی شدید و حتی پارانویا می‌شوند.
عوارض مصرف بیش‌ازحد زولپیدم:
سرگیجه و ناهماهنگی حرکتی
کاهش سطح هوشیاری و خطر کما
نارسایی تنفسی (در مصرف هم‌زمان با الکل یا سایر داروهای سرکوب‌کننده CNS)
مدیریت مصرف بیش از حد:
در موارد اورژانسی، شست‌وشوی معده و تجویز فلومازنیل (Flumazenil) به‌عنوان پادزهر ممکن است ضروری باشد.
درمان حمایتی و پایش علائم حیاتی در بیمارستان.
زولپیدم و آلپرازولام به‌عنوان داروهای خواب‌آور و ضداضطراب، دارای مزایای کوتاه‌مدت اما عوارض بلندمدت بالقوه‌ای بر حافظه، وابستگی و ایجاد توهم هستند. برای جلوگیری از این مشکلات، مصرف این داروها باید با حداقل دوز مؤثر و کمترین دوره زمانی ممکن انجام شود. در صورت بروز وابستگی یا عوارض شناختی، ترک تدریجی تحت نظر پزشک و استفاده از روش‌های جایگزین توصیه می‌شود.
