«یزدان؛ شکست تبلیغاتی و ضعف‌های ساختاری سریال شبکه سه»
سریال «یزدان» در جذب مخاطب شکست خورد؛ نقدی بر ضعف‌های فیلمنامه، کارگردانی و شخصیت‌پردازی
سریال «یزدان» با تبلیغات پرهزینه و انتظار بالا، اما درنهایت مخاطب را راضی نکرد و ضعف فیلمنامه و کارگردانی آن را به چالش کشید؛ آینده بهتر نیازمند توجه جدی‌تر به داستان و شخصیت‌پردازی است.
وقتی سریال «یزدان» از نیمه اردیبهشت ماه در شبکه سه پخش شد، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد در مدت زمان کوتاهی، تبلیغات پرهزینه آن، از جمله تبلیغات شهری، افتتاحیه در برج میلاد و کمپین‌های مجازی، به سرعت کاهش یافته و این اثر به یک سریال معمولی و حتی ضعیف تبدیل شود.
اکنون که بیش از نیمی از مجموعه 23 قسمتی و اپیزودیک «یزدان» پخش شده است، می‌توان تحلیل دقیق‌تری ارائه داد. این سریال که تاکنون حدود 2 میلیون بازدید در تلوبیون داشته، رضایت 94 درصدی مخاطبان را جلب کرده است. این در حالی است که سریال‌های محبوبی مانند «پایتخت» با رضایت 95 درصد و «نون خ» با رضایت 90 درصد در تلوبیون همراه هستند.
ساخت جدید منوچهر هادی با بازیگران شناخته‌شده‌ای مانند پژمان بازغی، لعیا زنگنه، مریم مؤمن، فاطیما بهارمست و دارا حیایی، نه تنها نتوانسته رضایت کامل مخاطبان را جلب کند، بلکه برخی از انتخاب‌ها به نقطه ضعف سریال بدل شده است. به عنوان نمونه، پژمان بازغی در نقش «عماد عرفانی»، مأمور شهرداری، که درگیر مسائل پنهان شهر تهران است، در این سریال چهره‌ای میانسال و با سن 51 سال نشان داده می‌شود، در حالی که در واقعیت چنین فردی نوه دارد.
سریال «یزدان» که توسط مرکز ارتباطات شهرداری تهران و به سفارش مرکز سیمافیلم ساخته شده، هدف اصلی‌اش تبلیغ غیرمستقیم فعالیت‌های شهرداری است. اما گاهی این تبلیغات آن‌قدر سطحی و بی‌پایه ظاهر می‌شود که برعکس اثر می‌گذارد. به عنوان نمونه، در قسمت سیزدهم، یکی از داستان‌های مربوط به پویش «کتابخانه شهر» که در هفته کتاب 1402 برگزار شد، به نمایش گذاشته شد.
انتخاب سیاوش مفیدی در نقش نصاب بنر، که معمولاً در نقش‌های طنز ظاهر می‌شود، و داستانی ساختگی و تصنعی، باعث انزجار مخاطب شد. برخی منتقدان با کنایه نوشتند: «مگه مأمور سد معبر واقعاً این‌قدر مؤدب و شیک‌پوشه؟»؛ «درد واقعی این داستان‌ها دیده نمی‌شه!» یا «این همه هزینه صرف چه چیزی شده؟ بهتر بود روی داستان تمرکز می‌کردند.» این نظرات نشان می‌دهد که جذابیت تصویری کافی نیست و داستان باید هم باورپذیر باشد.
منوچهر هادی در زمینه بازیگری و کارگردانی چندان قوی نیست.
بانک شهر، که زیر نظر شهرداری تهران فعالیت می‌کند، از حامیان مالی سریال «یزدان» است. لوکیشن‌های این سریال، شامل دره فرحزاد، بوستان مادر و کودک، بازارچه میوه و تره‌بار و بهشت زهرا، بخشی از مکان‌هایی هستند که منوچهر هادی در آن‌ها فیلمبرداری کرده است. خود هادی نیز تمایل داشته است در این سریال جلوی دوربین ظاهر شود، اما به نظر نمی‌رسد این تجربه موفقیت‌آمیزی بوده باشد. در زمینه کارگردانی، هادی چندان موفق ظاهر نشده است؛ میزانسن‌ها گاهی اشتباه و دکوپاژ ضعیف است.
با این حال، به نظر می‌رسد مهم‌ترین عاملی که به سریال آسیب زده، فیلمنامه آن است. یکی از نقاط ضعف اصلی، ساختار اپیزودیک یا تک‌قسمتی بودن آن است که نمی‌تواند مخاطب را به خوبی جذب کند، هرچند خط داستانی و پیرنگ مشخصی دارد. این شتاب در نگارش فیلمنامه در مصاحبه‌ای اخیر از زبان فاطیما بهارمست نیز بیان شده است: «در ابتدا استرسی داشتم، چون بدون خواندن فیلمنامه قرارداد بسته بودم. اما پس از نگارش نهایی، متوجه شدم شخصیت تمنا به خوبی شکل گرفته است.»
امیدواریم شهرداری تهران هزینه‌های زیادی برای این سریال نکرده باشد و در پروژه‌های بعدی که قصد ساخت سریال‌های رپرتاژ دارند، با دقت بیشتری وارد این حوزه شوند. بهتر است به چند نکته توجه داشته باشند: از بزرگنمایی و کلیشه‌ها فاصله بگیرند، شخصیت‌پردازی عمیق‌تر ارائه دهند، واقعیت‌های اجتماعی را با صداقت و دقت بیشتری بازتاب دهند و زمان بیشتری را به مراحل پیش‌تولید و تولید اختصاص دهند.
