کاخ سبز رضاخان در سعدآباد تهران؛ شاهکار معماری سلطنتی با تصاویر بی‌نظیر

همیشه دکوراسیون کاخ‌های سلطنتی جذاب و پررمز و راز بوده است. امروزه، کاخ‌های صفوی، قاجار و پهلوی به موزه‌هایی تبدیل شده‌اند که عموم مردم می‌توانند برای بازدید به آن‌ها مراجعه کنند. یکی از این مجموعه‌ها، کاخ‌های سعدآباد است، که محل زندگی خاندان پهلوی بودند. در این مقاله، نگاهی خواهیم داشت به دکوراسیون سلطنتی خانه رضاخان در این مجموعه تاریخی.

رضاشاه پهلوی، بنیان‌گذار سلسله پهلوی و یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ معاصر ایران است. او در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی به سلطنت رسید و با اصلاحات گسترده در ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور، تلاش کرد ایران را به سمت مدرن‌سازی سوق دهد. دوره حکومت رضاشاه با اصلاحات ارضی، توسعه زیرساخت‌ها و تمرکز بر نوسازی کشور شناخته می‌شود، هرچند که در کنار این اقدامات، سرکوب سیاسی و محدودیت‌های آزادی‌های فردی نیز وجود داشت. او در نهایت در سال ۱۳۳۶ از سلطنت کنار گذاشته شد و جای خود را به محمدرضا شاه داد. رضاشاه نقش مؤثری در شکل‌گیری ایران مدرن داشت، هرچند نظرات متفاوتی درباره روش‌ها و پیامدهای سیاست‌های او وجود دارد.

رضاخان بنیان‌گذار سلسله پهلوی بود و از سن 12 سالگی وارد ارتش شد، جایی که به تدریج مقام‌های مختلفی را کسب کرد. او در سال 1305 ه‍.ق به عنوان پادشاه ایران تاج‌گذاری کرد. رضاشاه هدف داشت تا نظام اداری و ساختار کشور را نوین و منسجم کند. او نهادهای مدرن متعددی در ایران تأسیس کرد، از جمله راه‌آهن سراسری، ارتش نوین، سیستم قضایی جدید و دانشگاه تهران. کاخ سبز، واقع در مجموعه سعدآباد، برای مدت‌ها محل اقامت رضاشاه بود.

طراحی داخلی با سبک سلطنتی در منزل رضاخان

کاخ سبز، که به آن کاخ شهوند نیز گفته می‌شود، یکی از زیباترین ساختمان‌های مجموعه سعدآباد است. این کاخ در نقطه‌ای مرتفع در شمال غربی مجموعه قرار دارد. در ابتدا، این بنا به صورت نیمه‌تمام ساخته شده بود و متعلق به علیخان حاکم (والی) بود. تپه‌ای که ساختمان روی آن قرار داشت، به تپه علیخان معروف بود. پس از خرید این ساختمان توسط رضاشاه، او اقدام به ساخت کاخ کنونی کرد و روند ساخت و تکمیل آن از زمان وزارت جنگ او تا اوایل سلطنتش (بین سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۷ خورشیدی) ادامه یافت. این کاخ با همکاری هنرمندان و معماران ایرانی پس از هفت سال تلاش ساخته شد و در دو طبقه (زیرزمین و همکف) بنا شد. رضاشاه از طبقه همکف به عنوان محل زندگی و دفتر کار خود استفاده می‌کرد، در حالی که زیرزمین برای انبار مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.

نمای کاخ سبز، اقامتگاه رضاخان شاه.

به دلیل استفاده از سنگ‌های مختلف در ساخت آن، این بنا به نام کاخ سبز شناخته می‌شود. ملات میان سنگ‌ها از سرب ساخته شده است و به دلیل خاصیت انبساط و انقباض آن، برای جلوگیری از ترک خوردن سنگ‌ها در دماهای متفاوت به کار رفته است. این ساختمان، نخستین کاخ در مجموعه سعدآباد است که در دوران پهلوی به بهره‌برداری رسیده است. ورودی اصلی کاخ در سمت شمال غربی قرار دارد و به سمت کوه‌های بلند البرز باز می‌شود. منظره کاخ از سمت جنوب، شهر بزرگ تهران است و این تنها کاخی است که منظره‌ای بی‌نظیر و دیدنی را مقابل چشمان بیننده قرار می‌دهد. مساحت زیربنای این کاخ، به استثنای زیرزمین، حدود ۱۳۷۲ متر مربع می‌باشد.

طراحی داخلی کاخ سبز

کاخ مورد نظر دارای ساختمانی دو طبقه است. طبقه اول شامل راه پله ورودی، تالار آیینه، فضای ناهار خوری، اتاق کار و سالن پذیرایی می‌باشد. یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های این کاخ، تالار آیینه است که روی تمامی سطوح آن، با گل‌های گچی تزئین شده است. این تالار با فرشی ۷۰ متری از مشهد، اثر عبدالمحمد عمواغلی، مزین شده که همچنین دفتر کار رضاشاه نیز در آن قرار داشته است. در داخل این تالار، یک مجموعه مبل گوبلن‌دوز دست‌ساز متعلق به دوره قاجار قرار دارد. میز مرکزی تالار ساخت کشور فرانسه و مربوط به قرن ۱۸ میلادی است. پنجره‌های تالار با پرده‌ای نقره‌ای رنگ، که چوب منبت‌کاری شده‌ای دارند، تزیین شده است. یکی از ویژگی‌های برجسته این تالار، هماهنگی نقش و طرح وسط فرش با طرح سقف است که با ابریشم خاص و ریزبافت، توسط هنرمندان مشهد به مدت هفت سال (از ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۷ خورشیدی) ساخته شده است.