کشف رازهای دکوراسیون مدرن دفتر فرح پهلوی در کاخ نیاوران؛ معماری و فعالیت‌های مخفی دربار شاهنشاهی

امروز با تصاویری از کاخ نیاوران به سراغ دفتر کار فرح دیبا رفته‌ایم تا شما را با فعالیت‌های این مکان آشنا کنیم.

در ادامه، تصاویری نادر و کمتر دیده شده از نمای بیرونی و داخلی «دفتر مخصوص فرح در پارک نیاوران» در سال ۱۳۵۷ را مشاهده خواهید کرد. طراحی این ساختمان بر عهده معمار برجسته ایرانی، کامران طباطبایی دیبا، بوده است.

فرح دریافته بود که در ایران برای موثر واقع شدن باید از طریق دفتر خود در دربار و نیز معتمدین خود که تعدادشان اندک و اهمیتشان در صحنه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناچیز است، به تلاش بپردازد. در نتیجه قدرت و نفوذ وی بستگی به وفاداری پیروانی ندارد که از نظر تعداد و قدرت اجتماعی، سیاسی واقتصادی اهمیت داشته‌باشند، بلکه‌این عوامل به موقعیت خود او به‌عنوان شهبانو بستگی دارد.

فرح با این تشکیلات و با این همه کارمند و حقوق‌بگیر چه می‌کرد؟ آنها به قسمت‌های مختلفی تقسیم شده بودند که هر قسمت در زمینه هنر‌های زیبای معاصر و قدیم فعال مایشاء و باصطلاح متخصص بودند؛ مثلاً یک قسمت متخصص ساختمان‌های قدیمی دوره قاجاریه بود. این افراد ساختمان‌های قدیمی را پیدا می‌کردند و به دفتر فرح می‌گفتند و پس از تایید و تصویب، آن خانه به تصرف دفتر فرح در می‌آمد. ۳ با وجود یک وزارتخانه مستقل برای این کارها، که در تیول مهرداد پهلبد، شوهر شمس، بود. این بخش‌ها در دفتر فرح چه معنی می‌داد الا دخالت در کار دیگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها و قدرت نمایی.

دفتر مخصوص ملکه، که در ابتدا تنها با سه منشی در داخل بنیاد فرح راه‌اندازی شده بود، وظیفه مدیریت امور دفتری و نامه‌نگاری را بر عهده داشت. پس از دهه ۵۰ و توسعه فعالیت‌های فرح، تعداد کارمندان این دفتر به ۵۰ نفر افزایش یافت.

بر اساس گفته‌های اردشیر زاهدی، دفتر فرح به محل تجمع توده‌ای‌ها و هواداران سابق آن‌ها تبدیل شده بود که اکنون مریدان فرح به شمار می‌رفتند. یکی از شخصیت‌های کلیدی که به ریاست دفتر مخصوص فرح رسید، دکتر هوشنگ نهاوندی بود. پیوستن و همکاری روشنفکران و توده‌ای‌ها، که پیش‌تر خواستار سرنگونی شاه بودند، با رژیم شاه و به ویژه تجمع آنان در کنار فرح، حتی برای شاه نیز بسیار عجیب و قابل توجه بود. این موضوع در خاطرات محرمانه علم، مورخ ۱۹ آذر ۱۳۴۸، ذکر شده است:

در مورد روشنفکران ایران سخن گفتیم، شاه اظهار داشت که عجیب است هر کدام از آن‌ها که به مقام‌هایی در دستگاه دولت دست یافته‌اند، نه تنها دوستان و همکاران سابق خود را فاش کرده‌اند، بلکه تمایل زیادی به استفاده از زور و تکیه بر سازمان‌های امنیتی نشان می‌دهند.