۱۵ فیلم خاطرهانگیز سینمای ایران دهه ۸۰
15 فیلم خاطرهانگیز سینمای ایران که بیست سال پیش روی پرده رفتند و هنوز در ذهن مخاطبان زنده‌اند
در سال 1384، 15 فیلم خاطرهانگیز سینمای ایران در ژانرهای مختلف، از کارگردانان برجسته تا بازیگران ستاره‌ای، نقش ماندگار در دهه 80 ایفا کردند و هنوز در ذهن مخاطبان زنده هستند.
در تاریخ سینمای ایران، برخی آثار نه تنها در سال عرضه بلکه در سال‌های بعد نیز جایگاه خاصی در ذهن تماشاگران یافته‌اند. این فیلم‌ها در ژانرهای متنوعی از جمله کمدی، درام و فیلم‌های اجتماعی ساخته شده‌اند و هر یک به دلایل متفاوتی مورد توجه قرار گرفته‌اند. برخی به دلیل کارگردانی از سوی هنرمندانی چون بهمن فرمان‌آرا، اصغر فرهادی و جعفر پناهی، و برخی دیگر به خاطر بازیگران سرشناس و ستاره‌هایی که در آنها نقش‌آفرینی کرده‌اند، به عنوان آثار ماندگار در تاریخ سینمای ایران شناخته می‌شوند.
اصغر فرهادی با فیلم «چهارشنبه‌سوری»، که در همان سال اکران شد، جایگاه خود را به عنوان یکی از کارگردانان برجسته سینمای ایران تثبیت کرد. در همین راستا، جعفر پناهی با اثر «آفساید»، موفق شد جایزه خرس نقره‌ای جشنواره برلین را کسب کند. علاوه بر این، برخی فیلم‌ها به دلیل فضای خاص و متفاوتی که در آن زمان ارائه دادند، توانستند بارها در تلویزیون پخش شوند و تعداد زیادی از مخاطبان را جذب کنند. در این فهرست، حضور کارگردانان بزرگی مانند فرهادی و پناهی، به همراه نام‌هایی چون مانی حقیقی و بهرام توکلی، نشان‌دهنده تاثیرگذاری این آثار بر سینمای ایران است و هر یک نقش مهمی در توسعه و تحول این هنر داشته‌اند.
یک بوسه کوچک | بهمن فرمان‌آرا
این فیلم به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا داستان دو نویسنده به نام‌های اسماعیل شبلی و محمدرضا سعدی را روایت می‌کند که پس از مدت‌ها دوری از ایران، سفرهایی را به چندین شهر مختلف انجام می‌دهند. در پایان این سفرها، هر دو شخصیت درگذشتند و در طول روایت، فیلم به بررسی روابط و تجربیات آنها می‌پردازد. بسیاری از منتقدان این اثر را نمادی از دو نویسنده معاصر، اسماعیل فصیح و ابراهیم گلستان، می‌دانند. بعضی منتقدان معتقدند که شبلی در فیلم شباهت زیادی به شخصیت ابوالحسن نجفی دارد، به‌ویژه که نام پسر نجفی نیز شبلی است.
وقتی همه در خواب بودند | اثر فریدون حسن‌پور
در هنگام شب و زمانی که همه خواب بودند، داستان بی‌بی سلیمه، مامای پیر و محبوب روستای تازه‌آباد، روایت می‌شود. او پس از سال‌ها انتظار، سرانجام فرصت سفر به خانه خدا را پیدا می‌کند. در حال وداع و طلب حلالیت از اهالی ده است که ناگهان خبر می‌رسد اجازه سفر به او داده نمی‌شود. این فیلم چندین بار از تلویزیون پخش شده است و صحنه طواف بی‌بی سلیمه دور یک تخته سنگ بزرگ، که لحظه‌ای بسیار تاثیرگذار است، در خاطره بسیاری از تماشاگران باقی مانده است. اثر یاد شده در جشنواره‌های مختلف حضور یافته و در بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر، جایزه سیمرغ بلورین بخش سینمای معناگرا را به فرشته طائرپور اعطا کرد.
کارگران در حال انجام وظیفه هستند | مانی حقیقی
کارگران در حال انجام وظیفه هستند. دومین ساخته مانی حقیقی، بر اساس طرحی از عباس کیارستمی ساخته شده است. این فیلم یکی از آثار توقیف شده در سینمای ایران است و داستان چهار دوست قدیمی را روایت می‌کند که پس از یک تعطیلات ناموفق در اسکی، در حال بازگشت به خانه هستند. این افراد که شامل یک دکتر، یک مهندس و یک تاجر می‌باشند، دوران بحران میانسالی خود را سپری می‌کنند. در یک توقف کوتاه در کنار جاده‌ای کوهستانی، آنها با یک تخته سنگ عجیب روبرو می‌شوند و به شکل بازیگوشانه تلاش می‌کنند آن را به پایین دره پرتاب کنند، اما نتیجه‌ای جز ناکامی به دست نمی‌آید. در نهایت، هنگامی که همه از تلاش دست می‌کشند، خود تخته سنگ به طور خود به خود به دره پرتاب می‌شود.
۴. شاعر زباله‌ها | محمد احمدی
فیلم زباله‌ها، ساخته شده در سال ۱۳۸۴ و محصول کشور ایران، به کارگردانی محمد احمدی ساخته شده است. این اثر بر پایه فیلمنامه‌ای از محسن مخملباف تهیه شده و داستان یک رفتگر جوان را روایت می‌کند که به ادبیات علاقه‌مند است و آرزوی تحصیل در رشته ادبیات دارد. او با جمع‌آوری زباله‌ها از مقابل خانه‌ها، به اسرار و رازهای درون منازل دست می‌یابد. در نتیجه، وارد دنیای عاطفی و ماجراهای غیرمنتظره‌ای می‌شود که مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهد.
۵. زیر درخت هلو اثر ایرج طهماسب
این فیلم کمدی که در زیر درخت هلو اتفاق می‌افتد، داستانی عجیب ولی شیرین از خانواده‌ای متفاوت را روایت می‌کند. در خانواده عارف‌پور، هر یک از اعضا شب قبل از مرگشان، در خواب مطلع می‌شوند که فردا در ساعت ۵ عصر خواهند مرد. حال نوبت به آقا علی‌اکبرخان رسیده است که طبق رسم خانوادگی، دقیقاً در ساعت پنج در زیر درخت هلو جان سپارد. او قبل از مرگ، وصیت‌نامه و کلید گاوصندوق را به نوکر وفادارش، صفا (با بازی حمید جبلی)، می‌سپارد و از او می‌خواهد تا تا زمان ازدواج صفا، گاوصندوق را باز نکند.
چهارشنبه‌سوری | اثر اصغر فرهادی
چهارشنبه‌سوری، سومین اثر اصغر فرهادی، به عنوان یک نقطه عطف در مسیر حرفه‌ای او شناخته می‌شود. داستان این فیلم درباره روح‌انگیز، دختر جوانی است که در آستانه ازدواج قرار دارد و در یک شرکت خدمات نظافتی مشغول به کار است. در روز چهارشنبه‌سوری، او به خانه‌ای فرستاده می‌شود که در آنجا تنش و درگیری‌هایی رخ می‌دهد و اتفاقاتی رقم می‌خورد که تاثیر مستقیمی بر زندگی خودش می‌گذارد.
۷. هویت قاتل امیر چه کسی است؟ | مهدی کرم‌پور
فیلم «چه کسی امیر را کشت؟» با رویکردی متفاوت و ساختاری غیرخطی، داستانی تأمل‌برانگیز درباره مرگ ناگهانی شخصیتی به نام امیر را روایت می‌کند. در ابتدای فیلم، امیر درگذشته و دوستان و نزدیکانش با احترام از او یاد می‌کنند، اما به تدریج لایه‌های پنهان شخصیت او برای تماشاگر آشکار می‌شود؛ تا جایی که حتی جسدش دیگر قابل شناسایی نیست. این اثر سینمایی با کنار گذاشتن ساختار روایت‌گری سنتی، سعی دارد واکنش‌های بی‌طرفانه و چندوجهی اطرافیان امیر را به تصویر بکشد.
چند هزینه می‌کنی تا گریه کنی؟ | شاهد احمدلو
فیلم کمدی «چند می‌گیری گریه کنی؟» به نویسندگی محسن تنابنده و حسن وارسته، یکی از پرمخاطب‌ترین آثار طنز سال ۱۳۸۴ بود که با نگاهی شوخ‌طبعانه به موضوعی جدی می‌پرداخت: ترس از فراموش شدن پس از مرگ. رضا شایسته، شخصیت اصلی داستان، پس از سال‌ها زندگی در خارج از کشور، به ایران بازمی‌گردد تا در وطن دفن شود، اما نگران است که کسی برای او گریه نکند! این نگرانی او را بر آن می‌دارد که به فکر استخدام افراد برای برگزاری مراسم ختم و عزاداری بیفتد. حضور منوچهر نوذری در این فیلم، که در آخرین نقش‌آفرینی‌اش بود، فضای خاصی به اثر بخشید و این بازیگر برای این نقش موفق به دریافت دیپلم افتخار هیئت داوران جشنواره فیلم فجر شد.
۹. تقاطع اثر ابوالحسن داوودی
فیلم تقاطع، داستانی است درباره برخوردهای سرنوشت‌ساز انسان‌ها و انتخاب‌های تلخ و گاهی جبران‌ناپذیر آنها. در مرکز داستان، دکتر مینو رحمانی، متخصص زنان و زایمان، و پسر جوانش امیر قرار دارند؛ جایی که یک تصادف رانندگی همه چیز را تغییر می‌دهد. امیر و دوستش پدرام، با تصمیم ناپخته‌ای، منجر به مرگ دو دختر جوان می‌شوند و این حادثه، نقطه عطفی در زندگی چندین شخصیت را رقم می‌زند.
پابرهنه در بهشت اثر بهرام توکلی
فیلم «پابرهنه در بهشت» اولین تجربه کارگردانی بهرام توکلی است که مورد توجه بسیاری از منتقدان قرار گرفت. داستان این فیلم درباره یحیی، یک روحانی جوان با نقش‌آفرینی هومن سیدی، است که تصمیم می‌گیرد برای خدمت به بیماران خاص و در حال مرگ، در قرنطینه‌ای جدا از هیاهوی روزمره زندگی قرار گیرد. این مکان، نماد فضایی است پر از سوالات عمیق درباره مرگ، ایمان و معنای وجود.
درود بر پدر | ابراهیم حاتمی‌کیا
فیلم «به نام پدر» با نگاهی اجتماعی به اثرات جنگ ایران و عراق می‌پردازد. داستان آن درباره رابطه پرتنش و پر احساس بین یک پدر بسیجی و دختر جوانش است که پس از انفجار یک مین باقی‌مانده از جنگ، دچار آسیب‌های جسمی و روحی می‌شود. در این اثر، پرویز پرستویی و گلشیفته فراهانی نقش‌های اصلی را بر عهده دارند و تقابل میان نسل پدران جنگ‌دیده و نسل جدید را نشان می‌دهند. «به نام پدر» در زمان خود بسیار مورد توجه قرار گرفت و واکنش‌های زیادی برانگیخت.
اسپاگتی در مدت هشت دقیقه | برنامه رامبد جوان
کمدی خانوادگی «اسپاگتی در هشت دقیقه» دومین فیلم بلند رامبد جوان در حوزه کارگردانی است. داستان این فیلم درباره وکیلی بی‌نظم و دختر کوچک او است که با ورود همسایه جدید و پسر کوچکش، دچار ماجراهای خنده‌دار و احساسی می‌شوند. در این اثر، رضا شفیعی‌جم، بهاره رهنما، مریم کاویانی و شقایق دهقان نقش‌آفرینی کرده‌اند. به دلیل فضای شاد و روایت ساده، این فیلم چندین بار از تلویزیون پخش شد و برای بسیاری از مخاطبان دهه ۸۰، به یک خاطره مشترک تبدیل شده است.
آفساید | اثر جعفر پناهی
فیلم «آفساید» اگرچه در بیست و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به نمایش درآمد، اما به دلیل محتوای حساس نتوانست مجوز نمایش در ایران دریافت کند و در داخل کشور به صورت عمومی عرضه نشد.
داستان این فیلم درباره دخترانی است که قصد دارند برای تماشای بازی ایران-بحرین وارد ورزشگاه شوند و در مسیر خود با چالش‌ها و مشکلاتی روبرو می‌شوند. این اثر سینمایی به خاطر پرداختن به محدودیت‌های حضور زنان در ورزشگاه‌ها، واکنش‌های زیادی در داخل و خارج از کشور برانگیخت و در نهایت موفق به کسب جوایز متعددی در جشنواره‌های بین‌المللی شد، از جمله دریافت جایزه خرس نقره‌ای در جشنواره فیلم برلین.
آتش‌بس اثر تهمینه میلانی
فیلم «آتش‌بس» یکی از فیلم‌های موفق و پرمخاطب سینمای ایران است که در آن مهناز افشار و محمدرضا گلزار نقش‌آفرینی کرده‌اند. داستان این فیلم درباره زندگی زوجی است که بر اثر اختلافات شدید تصمیم به جدایی می‌گیرند، اما رویدادهایی رخ می‌دهد که آنها را در موقعیت‌های متفاوت و چالش‌برانگیزی قرار می‌دهد. حضور مهناز افشار و محمدرضا گلزار در این اثر، سبب شد تا این دو بازیگر به یکی از زوج‌های محبوب و شناخته‌شده در سینمای کشور تبدیل شوند.
آکواریوم اثر ایرج قادری
فیلم «آکواریوم» به کارگردانی ایرج قادری، روایتگر داستان جوانی است که با هدف شرکت در مسابقات اتومبیل‌رانی و سفر به آمریکا، راهی ترکیه می‌شود. اما در این مسیر، با چالش‌ها و مشکلات زیادی مواجه می‌گردد. این اثر همچنین نشان‌دهنده بازگشت ایرج قادری به عرصه بازیگری پس از بیست و سه سال است. داستان پرمخاطره و جذاب این فیلم باعث شد مجدد توجه‌ها به این کارگردان و بازیگر محبوب جلب شود.
