بزرگداشت کیانوش عیاری و تقدیر از پیشکسوتان سینما در موزه سینما
بزرگداشت کیانوش عیاری، کهنسالترین سینماگر ایران و تقدیر از پیشکسوتان سینمای کشور در موزه سینما
بزرگداشت کیانوش عیاری، تقدیر از پیشکسوتان سینما، نمایش فیلم «شبح کژدم» و مرور آثار و میراث غنی سینمای ایران در موزه سینما.
بر اساس گزارش پایگاه خبری موزه سینمای ایران، در ادامه برنامه «کلاسیک‌های کانون کارگردانان سینمای ایران»، شامگاه پنجشنبه، ۲۹ آبان‌ماه، مراسم بزرگداشت کیانوش عیاری برگزار شد که با نمایش فیلم «شبح کژدم» همراه بود. در این رویداد، از کیانوش عیاری، سالار عشقی (کارگردان پیشکسوت سینمای ایران) و لادن طاهری (مدیر فیلمخانه ملی ایران) تقدیر به عمل آمد و نشان سپاس موزه سینما به آن‌ها اهدا شد.
این فیلم تأثیر انکارناپذیری بر نسل‌های بعدی فیلمسازان گذاشته است.
در ابتدای جلسه، اصغر نعیمی بیانیه کانون کارگردانان سینمای ایران درباره فیلم «شبح کژدم» را چنین قرائت کرد:
«شبح کژدم، یکی از فیلم‌هایی است که شاید در سینمای ایران کم ساخته شده و کمتر درباره‌اش صحبت شده باشد، اما تأثیر آن بر نسل فیلمسازان پس از خود غیرقابل انکار است. کیانوش عیاری در این اثر نه تنها داستانی جنایی-عاشقانه روایت می‌کند، بلکه جسارت و روحیه آزادنمایی‌اش را در سنین جوانی به نمایش می‌گذارد. از بازی با فرم و زبان گرفته تا روایت چندلایه‌ای که هرگز کاملاً آشکار نمی‌شود، این فیلم نمونه‌ای است از توانایی ساخت جهانی خاص و متفاوت با امکانات محدود. جهانی که هنوز هم برای بسیاری از فیلمسازان الهام‌بخش است. «شبح کژدم» بیش از یک فیلم جنایی، نمادی است از کشف ذهنیت یک فیلمساز و مواجهه با شبح‌هایی که از دل واقعیت و خیال سر بر می‌آورند. این اثر، فرصتی است برای بازنگری در کارنامه کیانوش عیاری از نگاهی نو، جایی که هم رگه‌هایی از جسارت در آینده‌اش دیده می‌شود و هم صداقتی خاص در دوران آغازین فیلمسازی‌اش.»
اصغر نعیمی در بخش دیگری از سخنانش، «شبح کژدم» را نمادی از روحیه و ذات فیلمسازان دانست و گفت: «من معتقدم که این فیلم برای همه فیلمسازان اهمیت دارد، زیرا در کنار روایت داستان، می‌تواند بیانگر حال و هوای درون هر فیلمساز باشد.»
در ادامه، کیانوش عیاری کارگردان «شبح کژدم»، حسن رضایی بازیگر این اثر و محسن امیریوسفی کارگردان و عضو شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران به روی صحنه دعوت شدند.
محسن امیریوسفی درباره زمان اکران اثر گفت: «اگر بخواهم رک و صریح صحبت کنم، این فیلم مربوط به سال ۱۳۶۵ است، سالی که یکی از بهترین و پربارترین سال‌های سینمای ایران محسوب می‌شود، زیرا در آن سال آثار ماندگار و درجه‌یکی ساخته و اکران شدند. یکی از ویژگی‌های برجسته فیلم، علاوه بر روایت و حسرت‌های نسل ما، این است که جزو اولین فیلم‌های بعد از انقلاب است که صداگذاری آن در صحنه انجام شده است. در زمانی که بیشتر فیلم‌های ایرانی با دوبله به نمایش درمی‌آمدند و دوران اوج دوبله در سینمای ایران بود، این اثر با صدای واقعی در صحنه ضبط شده است.»
عیاری: برای متقاعد کردن مدیران جهت انجام صداگذاری در محل فیلمبرداری با مشکل روبرو شدم.
کیانوش عیاری در توضیح تلاش‌هایش برای اجرای صداگذاری سر صحنه در فیلم «شبح کژدم» گفت: «این فیلم در سال ۱۳۶۵ ساخته شد و من برای مدت شش ماه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد سینمایی فارابی تلاش کردم تا بتوانم مسئولان را متقاعد کنم که مشکل یکی از ارزشمندترین ویژگی‌های سینمای ایران، یعنی صداگذاری سر صحنه، برطرف شود و این امر امکان‌پذیر گردد. در آن زمان، مسئولان سینمای ایران معتقد بودند که با صداگذاری سر صحنه، هزینه تولید فیلم بسیار بالا می‌رود، اما من این نظر را نپذیرفتم و معتقد بودم که هزینه‌های تولید برای بهبود کیفیت پلان‌ها باید کمی افزایش یابد. سرانجام پس از شش ماه، موفق شدم تولید فیلم را آغاز کنم.»
او همچنین درباره واکنش حسن رضایی پس از اطلاع از تصمیم برای انجام صداگذاری سر صحنه، بیان کرد: «در زمان ساخت فیلم، حسن رضایی کاندیدای اصلی برای نقش بود. وقتی به او اطلاع دادم که قرار است صداگذاری سر صحنه انجام شود و این موضوع تقریبا دو روز قبل از شروع تولید بود، او در اتاق من به شدت گریه کرد و گفت نمی‌تواند این کار را انجام دهد. من شروع به خندیدن کردم و او گفت که اجازه دهد در فیلم نباشد.»
محسن امیر یوسفی در رابطه با تاثیر «شبح کژدم» بر مرزهای ممیزی خاطرنشان کرد: «من انجام صداگذاری سر صحنه را یکی از خلاقانه‌ترین بخش‌های این فیلم می‌دانم، زیرا این اقدام بزرگ بود و شاید حالا برای ما عادی شده باشد، اما در عمل، مرزهای ممیزی را جابه‌جا کرد. این کار، شاید باعث شد افراد خارج از حوزه سینما کمتر بتوانند در فرآیند فیلمسازی دخالت کنند. این رویداد، یک دستاورد ماندگار است و پس از ۳۰ سال، در فیلم «کاناپه» در سال ۱۳۹۵، همچنان نشان‌دهنده جسارت، خلاقیت و تفاوت شما است.»
در پایان نشست، سه هنرمند مورد تقدیر قرار گرفتند؛ ابتدا، لوح تقدیر از سوی فاطمه محمدی، مدیرعامل موزه سینمای ایران، و لوح سپاس موزه سینما از طرف مهدی جعفری، وحید موسائیان و حسن آقاکریمی به کیانوش عیاری اهدا شد.
فاطمه محمدی در سخنانی کوتاه درباره لوح سپاس موزه سینما گفت: «در دوره جدید مدیریت موزه سینما، با موافقت هیئت مدیره تصمیم گرفته شد تا لوح سپاسی برای هنرمندان پیشکسوت و برجسته طراحی شود. اولین این لوح‌ها به استاد بیژن محتشم اهدا شد و امروز قرار است نام استاد کیانوش عیاری در تقویم موزه سینما ثبت و ضبط شود.»
تقدیر از پیرترین کارگردان سینمای ایران
در ادامه، ویدیویی پخش شد که به معرفی کهنسالترین کارگردان سینمای ایران، سالار عشقی، اختصاص داشت. اصغر نعیمی درباره این فیلمساز پیشکسوت گفت: «این کارگردان کهن‌سال و قدیمی، نه تنها کهنسالترین کارگردان زنده در سینمای ایران است، بلکه می‌توان گفت کهنسالترین سینماگر فعال در این حوزه نیز محسوب می‌شود. بر اساس بررسی‌های من، منصور سپهرنیا، بازیگر برجسته سینمای ایران، با ۹۴ سال سن رکورددار بودند، اما خدا را شکر که جناب عشقی با ۹۷ سال سن، سالم و سلامت در جمع ما حضور دارند.»
او همچنین در توصیف واکنش لادن طاهری، مدیر فیلمخانه ملی ایران، پس از دیدار نخست با سالار عشقی، گفت: «لادن طاهری از عاشقان بی‌ادعای سینمای ایران است. در طول سال‌ها، دیده‌ام که چگونه با کنار گذاشتن حضور در رسانه‌ها، تمام تلاش خود را برای حفظ و نگهداری میراث سینمایی کشور صرف کرده است. هم‌اکنون نیز در حال ترمیم آثار باقی‌مانده از سالار عشقی هستند. زمانی که ایشان به دعوت مدیریت به موزه سینمای ایران آمدند تا هم بازدیدی از موزه داشته باشند و هم در پروژه تاریخ شفاهی شرکت کنند، در مواجهه با این هنرمند پیشکسوت که گنجینه‌ای ارزشمند برای سینمای ایران است، لادن طاهری اشک شوق ریخت. این احساس صادقانه و خالص، من را نیز تحت تأثیر قرار داد.»
در ادامه، با حضور کیانوش عیاری، وحید موسائیان، لادن طاهری، محمد متوسلانی، غلامرضا موسوی و فاطمه محمدی، از این هنرمند ارزشمند تجلیل به عمل آمد. در این مراسم، به ایشان کارت عضویت افتخاری کانون کارگردانان سینمای ایران، لوح تقدیر کانون و لوح سپاس موزه سینمای ایران اهدا شد.
یک فرصت برای تقدیر از زنی که از میراث سینمای ایران محافظت می‌کند
فاطمه محمدی در ادامه به اهمیت فیلمخانه ملی ایران برای سینمای کشور اشاره کرد و گفت: «فیلمخانه ملی ایران یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های آثار سینمایی ایران است و حتی در سطح بین‌المللی جزو پنج گنجینه برتر تصویر در جهان محسوب می‌شود. موزه سینما نیز در مجاورت آن قرار دارد و مجموعه‌ای غنی از اسناد، اقلام موزه‌ای و جوایز سینمایی کشور را در بر می‌گیرد. از نظر تعداد اقلام موزه‌ای، این موزه در رتبه‌بندی جهانی در بین ۱۵ موزه برتر سینما قرار دارد، زیرا تمامی اقلام آن دارای سند معتبر هستند، در حالی که در برخی موزه‌های کشورهای پیشرو در صنعت سینما، اسناد اقلام یا کپی است یا وجود ندارد. در موزه سینمای ایران، تمامی اشیاء با سند و اصل هستند. در طول این سال‌ها، یک زن شجاع و مراقب از این دو گنجینه بزرگ حفاظت کرده است. همان‌طور که جناب نعیمی اشاره کردند، او از رسانه‌ها دور است و در سایه سینمای ایران فعالیت می‌کند، و اگر می‌دانست چنین مراسمی برای او برگزار می‌شود، هرگز اجازه نمی‌داد. من فرصت را غنیمت می‌شمارم و از آنجا که او به عشق جناب سالار عشقی روی صحنه آمد، و همچنین به دلیل تلاش مداوم موزه سینما و کانون کارگردانان برای برگزاری بزرگداشتی در شأن او، که متأسفانه همواره نپذیرفته است، این فرصت را غنیمت می‌دانم. در پایان، به لادن طاهری می‌گویم که ما دست‌تان را می‌بوسیم و شما برای ما بسیار گرامی هستید. این نشان سپاس را از طرف تمامی همکاران‌تان در موزه سینما تقدیم می‌کنیم و همیشه زیر سایه‌تان خواهیم بود.»
لادن طاهری: افتخار می‌کنم که هنرمندان سینمای ایران همواره ارزش و اهمیت فیلمخانه ملی را ارج نهاده‌اند.
در ادامه، احمد امینی، منتقد و فیلمساز سینما و همسر لادن طاهری، در جمع هنرمندان حاضر بر روی صحنه حضور یافت و نشان سپاس موزه سینمای ایران به مدیر فیلمخانه ملی ایران اهدا شد.
لادن طاهری در سخنانی کوتاه گفت: «همه کسانی که مرا می‌شناسند، می‌دانند که در طول سال‌ها فعالیت در فیلمخانه ملی ایران، همواره از قرار گرفتن در چنین موقعیت‌هایی پرهیز کرده‌ام. اما همواره این حقیقت برایم ارزشمند بوده است که هر یک از سینماگران کشورم، آثار ارزشمند و تلاش‌های بی‌وقفه‌اشان را برای نگهداری به فیلمخانه ملی ایران می‌سپارند. این اقدام برای من افتخاری است، زیرا هنرمندان سینمای ایران همواره جایگاه فیلمخانه ملی را ارج نهاده‌اند، چون می‌دانند در اینجا، همکاران من با عشق و علاقه و بدون هیچ چشم‌داشتی، از دسترنج فکری، هنری و روحی آنان محافظت می‌کنند. در این لحظه خوشحالم و مفتخرم که در جمعی حضور دارم که همه آن‌ها فیلمخانه ملی ایران را نگین درخشان سینمای کشور می‌دانند و با اطمینان کامل، ارزشمندترین دارایی هنری‌شان یعنی فیلم‌هایشان را برای نگهداری و حفاظت به این نهاد سپرده‌اند.»
در پایان، فیلم سینمایی «شبح کژدم» به نویسندگی و کارگردانی کیانوش عیاری، تهیه‌کنندگی ناصر مجدبیگدلی، فواد نور و کیانوش عیاری، و با بازی جهانگیر الماسی، حسن رضایی، ناصر آقایی، منیژه آقایی و کاظم افرندنیا که به همت فیلمخانه ملی ایران ترمیم و بازسازی شده بود، به نمایش درآمد.
برنامه «کلاسیک‌های کانون کارگردانان سینمای ایران» با همکاری کانون کارگردانان سینمای ایران، موزه سینمای ایران و فیلمخانه ملی ایران برگزار شد.
