خانه لیلا و علی در ولنجک، نماد معماری مدرن و عشق واقعی در دل باغ ایرانی

خانه ولنجک، نماد معماری مدرن و باغ ایرانی، با طراحی خاص و معماری بی‌نظیر، عشق واقعی و هنر معاصر را در دل تهران نشان می‌دهد.

این مجموعه مسکونی که با نام‌های خانه ولنجک یا خانه هوشمند شناخته می‌شود، بر پایه الگوی باغ ایرانی طراحی شده و شامل هشت واحد مسکونی است. معماران اصلی این پروژه، مهوش عالمی و لودویکو می‌کار ایتالیایی بودند که در سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ آن را طراحی و ساخته‌اند. خانه ولنجک در زمینی به مساحت دو هزار متر مربع بنا شده و یکی از نمونه‌های برجسته معماری مدرن در ایران محسوب می‌شود.

در سال ۱۳۷۷، علی مصفا با لیلا حاتمی ازدواج کرد. این دو بازیگر در حین فیلم‌برداری فیلم «لیلا» در سال ۱۳۷۵ با یکدیگر آشنا شدند. حاتمی در این باره گفت: «آقای مهرجویی ابتدا من و علی مصفا را به هم علاقه‌مند کرد و سپس فیلم را ساخت.» نتیجه این ازدواج، داشتن یک پسر و یک دختر است.

لیلا حاتمی در پاسخ به این سوال که میزان واقعی بودن رابطه عاشقانه در فیلم و شکل‌گیری احساسات این زوج در طول پروژه چقدر بوده است، اظهار داشت: «در واقع، من دوست دارم به این سوال پاسخ دهم. تمام این احساسات واقعی است. قبل از شروع فیلم‌برداری، احساساتمان نسبت به هم شکل گرفته بود. در اصل، آقای مهرجویی ابتدا ما را به هم علاقمند کرد و سپس فیلم را ساخت.»

در این ساختمان، حیاط دیگری نیز قرار دارد که مساحت قابل توجهی دارد و در آن استخر و باغ جای گرفته‌اند. ورودی ساختمان به گونه‌ای طراحی شده است که ظاهری دوطبقه دارد؛ به این صورت که هنگام ورود از گاراژ، وارد طبقه پایین حیاط می‌شوید و مقابلتان باغچه‌هایی قرار گرفته‌اند که منظره‌ای زیبا و دلنشین ایجاد می‌کنند.

مهوش عالمی، یکی از نسل نخست زنان معمار ایرانی، فردی برجسته در عرصه معماری است. او که در کنار لودویکو میکار، معمار ایتالیایی، در طراحی پروژه‌های ماندگار مشارکت داشته است، تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبا آغاز کرد. پس از گذراندن دو سال در ایران، برای ادامه تحصیل راهی رم شد و رساله دکترای خود را تحت راهنمایی پروفسور کوارونی، ایرانشناس نام‌آشنا، به پایان رساند.

پس از اخذ دکترای طراحی باغ از انستیتوی معماری دانشگاه ونیز، او تحقیقات گسترده‌ای در زمینه باغ‌های ایرانی آغاز کرد که منجر به انتشار مقالات متعددی در این حوزه شد. عالمی در رم تدریس معماری داشت و همزمان به فعالیت‌های طراحی ادامه می‌داد.

پس از بازگشت به ایران، او در دانشکده هنرهای زیبا تهران به تدریس معماری پرداخت و در این مدت، چندین پروژه مسکونی در ولنجک و پونک تهران اجرا کرد. علاوه بر این، طراحی چندین پروژه مسکونی دیگر که در آن‌ها نمای خارجی تغییر نکرده بود، انجام داد و طرح‌هایی برای تئاتر در مونتروتندو و باغ‌های خصوصی در رم ارائه داد.

ترانه یلدا، یکی از معماران معاصر ایرانی، در مورد او گفته است که بهترین مطالعات در مورد باغ ایرانی توسط مهوش عالمی انجام شده است. او سال‌ها در کتابخانه‌های پاریس، برلین و لندن به جست‌وجوی نسخه‌های دست‌نویس سیاحان قرن‌های شانزده و هفده پرداخت تا دانش خود درباره باغ‌های ایرانی را غنی‌تر کند. این تحقیقات در آثار منتشر شده او منعکس شده است. همچنین، عالمی هم در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تدریس می‌کرد و هم یکی از بهترین خانه‌های مدرن ایران را طراحی و ساخت.

در مورد باغ ایرانی، باید گفت که این نوع باغ‌ها بر اساس معماری و عناصر خاص خود، مانند ساختار هندسی، آب، درختان و کوشک‌های میانی، در فلات ایران و اطراف آن رایج بوده‌اند. در ادبیات ایران، این باغ‌ها با اصطلاحاتی چون «باغ سرا»، «پردیس»، «فردوس»، «بوستان» یا «بستان» شناخته می‌شدند. اصطلاح «باغ ایرانی» معادل

باغ ایرانی دارای سه ساختار و طراحی منحصر به فرد است: نخست، قرارگیری در مسیر عبور جوی آب؛ دوم، محصور بودن با دیوارهای بلند؛ و سوم، وجود عمارت تابستانی و استخر آب در داخل باغ. این سه ویژگی، باغ‌های ایرانی را از دیگر نمونه‌ها متمایز می‌سازد. در واقع، جهانگردان اروپایی که این باغ‌ها را مشاهده کردند، آن‌ها را با اصطلاح «پرشن گاردن» توصیف کردند.

باغ ایرانی، یا «باغ سرای»، به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. این نوع باغ‌ها با تاریخچه پیدایش قنات پیوند خورده‌اند و اولین نمونه‌های آن در مسیر خروجی قنات‌ها شکل گرفته‌اند. نمونه‌هایی از این باغ‌ها را می‌توان در شهرهایی مانند طبس، یزد، گناباد، بیرجند و بسیاری از مناطق کویری مشاهده کرد. یکی از ویژگی‌های بارز باغ ایرانی، عبور آب در داخل باغ است که معمولاً در مرکز آن، استخر و یک عمارت یا ساختمان تابستانی قرار دارد. برخی باغ‌ها به صورت چهار باغ طراحی شده‌اند، به طوری که آب در چهار مسیر مختلف جریان یافته است. پاسارگاد، به عنوان نمونه‌ای از این نوع باغ‌ها، ریشه‌های معماری باغ ایرانی را نشان می‌دهد.