کتاب هست، اما توان خرید نیست؛ چرا قیمت‌ها مانع گسترش فروش پی‌دی‌اف می‌شود؟
بُن‌های دانشجویی اغلب تنها بخشی از هزینه‌های کتاب‌های درسی را جبران می‌کنند و نیاز به حمایت‌های مالی بیشتری برای تأمین کامل منابع آموزشی دارند.
پس از پیاده شدن از متروی شهید بهشتی، به تابلوهای راهنما نگاه می‌کنم که مسیر برگزاری سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را نشان می‌دهند. این رویداد مهم با شعار «بخوانیم برای ایران» در صبح روز 17 اردیبهشت آغاز شد، حضور داشتند عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی.
کتاب، نماد تمدن‌سازی است
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم افتتاحیه، سخنان خود را با تأکید بر اهمیت جایگاه کتاب آغاز کرد و گفت: «در مورد نقش کتاب سخن‌های زیادی گفته شده است، اما بهترین تعریف را رهبر معظم انقلاب ارائه داده‌اند، زمانی که می‌فرمایند «کتاب مبدا و عصاره تمدن‌سازی است». این جمله، بهترین توصیف برای کتاب است. اگر نگاهی به تمدن‌های بشری بیندازیم، این موضوع کاملاً آشکار می‌شود. تمدن یونان، چین، هند و دیگر تمدن‌ها، همگی بر پایه کتاب و آثار مکتوب شکل گرفته و توسعه یافته‌اند.»
کتاب، قدرت ماندگاری در جامعه می‌افزاید
صالحی ادامه داد: «تمدن ایران پس از اسلام نیز همین مسیر را طی کرده است. اگر شاهنامه خلق نمی‌شد، پیوند میان ایران قبل و بعد از اسلام برقرار نمی‌گردید و ما درگیر شکاف تاریخی می‌شدیم. شاهنامه این امکان را فراهم کرد که ایرانیان به تاریخ پیش از اسلام و پس از آن افتخار کنند و از اختلافات تاریخی عبور کنیم. تمدن، هم کالبد دارد و هم روح؛ روح آن به حوزه کتاب وابسته است. باید باور کنیم که جامعه بدون کتاب، پایدار نخواهد ماند.»
توسعه کشور، در گرو ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی
در بخش دیگری از سخنانش، گفت: «نمایشگاه کتاب ایران، یک فضای بزرگ اجتماعی است. لازم است که این باشگاه‌ها را حفظ کنیم و باشگاه‌های جدیدی ایجاد کنیم. امروز ایران نیازمند همگرایی و همکاری است؛ هر چه بیشتر این همگرایی را نشان دهیم، راه توسعه کشور هموارتر می‌شود. برای پیشرفت، باید به فرهنگ کتاب‌خوانی بیشتر فکر کنیم و در ترویج آن تلاش کنیم.»
بوی بهار و بوی کتاب
می‌گویند بوی بهار باید در اردیبهشت استشمام شود و بوی خوش کتاب نیز در همین روزها به مشام می‌رسد. نمایشگاه کتاب تهران سال‌هاست معادلات «کتاب نخوانی» و «کتاب‌خوانی» در میان ایرانیان را تغییر داده است. این رویداد، فرصت مناسبی است برای گردهمایی‌های دوستانه، حتی اگر صرفاً به عنوان تفریح عصرگاهی یا قرارهای دوستانه به آنجا برویم. در همین جمع‌های کوچک، چشم‌مان به ردیف‌های کتاب‌های غرفه‌ها می‌افتد و ممکن است بی‌هدف و تصادفی، کتابی را خریداری کنیم.
قیمت کتاب، عامل گسترش فروش نسخه‌های پی‌دی‌اف
در اولین روز برگزاری نمایشگاه، هنوز بسیاری از ناشران در حال چیدمان غرفه‌ها بودند و برخی دیگر کتاب‌های خود را از انبار خارج می‌کردند. اما در همان ساعات اولیه، بازدیدکنندگان عمدتاً جوانان و دانشجویان بودند که فرصت کمی برای خرید داشتند. این گروه، هنوز وارد بازار کتاب‌های کپی و نسخه‌های دیجیتال شده‌اند، زیرا توان مالی خرید کتاب‌های گران قیمت را ندارند.
کتاب‌های مشترک و سی‌دی‌های آموزشی
مهدی حیدری، دانشجوی رشته پزشکی، از وضعیت نابسامان کتاب‌های تخصصی در حوزه خود می‌گوید: «قیمت کتاب‌ها بسیار بالا است و ما چاره‌ای جز کپی کردن یا اشتراک‌گذاری نداریم. اخیراً، برخی کتاب‌های گران‌قیمت روی دی‌وی‌دی‌ها ریخته و با قیمت پایین‌تر فروخته می‌شود، و دانشجویان از این طریق استفاده می‌کنند.»
ارزش کم بن کارت‌های خرید کتاب
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال‌های اخیر با ارائه بن کارت‌های خرید و تخفیف‌های ویژه برای دانشجویان، سعی کرده است تا مشکل هزینه‌های بالای کتاب را کمی کاهش دهد. اما مهدی معتقد است: «این بن‌ها آنقدر کم است که مشکل ما را حل نمی‌کند و در برابر قیمت‌های بالای کتاب، ارزش چندانی ندارد. به همین دلیل، اغلب ما ترجیح می‌دهیم نمایشگاه را بدون خرید ترک کنیم.»
نابرابری در توزیع فضاهای نمایشگاه
در حالی که فضای نمایشگاه پر از بوی کتاب است، اما هنوز بخش‌هایی از سالن‌ها سازمان‌دهی نشده و نابرابری در تخصیص فضاها وجود دارد. ناشرانی مانند «چشمه»، «ثالث» و «نی» در بهترین قسمت‌ها قرار گرفته‌اند، در حالی که سایر ناشران در قسمت‌های کم‌تردد قرار دارند. حضور کودکان در روزهای اولیه، رنگ و بوی خاصی به فضای آرام و معنوی این روزها بخشیده است.
راهیابی به غرفه‌ها نیازمند دقت و زمان‌بندی است
برای بازدید از غرفه‌های نمایشگاه، باید خوب دید و جستجو کرد، زیرا فهرستی مشخص و راهنمایی کامل وجود ندارد. قدم زدن در میان غرفه‌ها، انتخاب کتاب‌هایی که روی میزها چیده شده‌اند، تجربه‌ای است که نیازمند صبر و دقت است. برخی غرفه‌ها تخفیف‌های ۱۰ تا ۳۰ درصدی ارائه می‌دهند که جذابیت خاص خود را دارد.
فضای بیرونی و بوی غذاهای خیابانی
از ابتدای متروی شهید بهشتی تا شبستان، بوی غذاهای خیابانی و رستوران‌ها فضا را پر کرده است، گویی در حال شرکت در فستیوال غذا هستیم. این بخش از نمایشگاه، به رغم تمرکز بر کتاب، هر ساله با توسعه فضای غذا و رستوران‌ها، رونق بیشتری می‌گیرد و حاشیه‌های آن پرجنب‌وجوش‌تر می‌شود.
نمایشگاه، خاطراتی از نوجوانی و جوانی
در کنار همه این‌ها، نمایشگاه کتاب فراتر از یک محل فروش است. یاد روزهای نوجوانی و جوانی می‌افتم، زمانی که کنار درختان، ساندویچ می‌خوردیم و درباره کتاب‌هایی که دیده بودیم، صحبت می‌کردیم. این رویداد، نماد خاطرات و تجربه‌هایی است که در طول سال‌ها شکل گرفته و همچنان جایگاه ویژه‌ای در ذهن ما دارد.
