برترین بازیگران ایرانی در نقش عزرائیل، فرشته و شیطان؛ از گلزار و رامبد جوان تا بهاره افشاری و حامد کمیلی

ممکن است نیاز باشد تحقیقات جامع‌تری انجام شود تا بتوان با قطعیت گفت که در تاریخ چه کسی برای اولین بار در قالب یک شخصیت ماورایی ظاهر شده است. در واقع، حتی در داخل کشور خودمان، ایران، صحبت درباره این موضوع به سادگی ممکن نیست. اما چیزی که به وضوح می‌توان بیان کرد این است که شخصیت‌های ماورایی، از اولین نمونه‌هایشان گرفته تا شخصیت‌هایی که امروزه در سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی دیده می‌شوند، همگی در یک ویژگی مشترک هستند و آن هم ماهیت ماورایی بودن است. حتی درباره یک شخصیت ماورایی خاص مانند شیطان، جن یا فرشته، چندین تصویر متفاوت ارائه شده است که در نهایت باعث سردرگمی می‌شود و نمی‌دانیم کدام تصویر واقعاً صحیح است.

هر کارگردان نگاه خاص خودش به شخصیت‌های شیطانی، فرشته، عزرائیل یا جبرئیل دارد و این تفاوت‌ها باعث می‌شود هر تصویر متفاوت باشد. برخی کارگردان‌ها نیز برای افزایش جذابیت شخصیت‌های ماورایی، با لباس‌ها و گریم‌های عجیب و غریب آن‌ها را نشان می‌دهند، به گونه‌ای که یا بیننده را متحیر می‌کنند یا او را شیفته دیدن این شخصیت‌ها می‌نمایند.

در این متن قصد نداریم به صحت یا نادرستی این تصاویر بپردازیم. هدف تنها یادآوری این است که شخصیت‌های ماورایی در فیلم‌ها و سریال‌ها چگونه ارائه شده‌اند و چه تصاویری از جهان ماورایی در ذهن مخاطبان نقش بسته است.

مَلَک مرگ

اگر بخواهیم بر اساس تنوعی که در پردازش شخصیت‌های ماورایی در سینما و تلویزیون وجود دارد، آن‌ها را دسته‌بندی کنیم، بی‌شک متفاوت‌ترین شخصیت عزرائیل است. این شخصیت از این نظر متمایز است که برخلاف سایر شخصیت‌های ماورایی، هر بار در شکل و شمایلی متفاوت به تصویر کشیده شده است.

مجید مجیدی در فیلم «مرگ دیگری» (۱۳۶۱) شاید اولین تصویری است که از عزرائیل یا فرشته مرگ در سینمای ایران ارائه می‌دهد. نکته جالب این است که خود مجید مجیدی امروز یکی از کارگردانان سرشناس سینمای ایران است.

فرج‌الله سلحشور در فیلم «ایوب پیامبر» (۱۳۷۲) به موضوع زندگی پیامبران پرداخته و جالب اینکه در این اثر، خودش نقش عزرائیل را بر عهده دارد. این نشان می‌دهد که شخصیت عزرائیل در آثار او همواره مورد توجه بوده است.

رامبد جوان در فیلم «جعبه موسیقی» (۱۳۸۶) هرچند این اثر به اکران عمومی نرسید، ولی تصویری خشک و بی‌روح از عزرائیل در آن نقش بسته است که برای بسیاری ماندگار شده است. طراحی گریم خاص و نوع بازی رامبد جوان، این نقش را متفاوت‌ترین تصویر عزرائیل در سینمای ایران ساخته است.

محمدرضا گلزار در فیلم «دموکراسی تو روز روشن» (۱۳۸۹) گران‌ترین تصویری است که تاکنون از عزرائیل در سینمای ایران ارائه شده است. شخصیت او بیشتر شبیه به شخصیت‌های کلیدی فیلم «ماتریکس» است؛ با لباس‌های بلند و مشکی و عینک آفتابی، بیشتر یادآور دنیای مدرن و نمادین این اثر است تا فرشته‌ای از عالم معنا.

فرشته و جان

اگرچه شخصیت فرشته در ظاهر همواره با لباس و کفش‌های سفید و به شکل مشابه ظاهر می‌شود و مأموریتی که در فیلم‌ها و سریال‌ها برای آن‌ها در نظر گرفته شده تقریباً یکسان است، اما بازیگرانی که تاکنون نقش این کاراکتر ماورایی را ایفا کرده‌اند، تفاوت‌های زیادی در اجرا و برداشت خود نشان داده‌اند.

مینا لاکانی: در فیلم «روز فرشته»، پس از لاکانی، به ندرت بازیگری زن با نقشی به این شدت در سینما و تلویزیون ما دیده شده است.

کوروش تهامی: در سریال «ملکوت» (1389)، شاید تنها شباهتی که این فرشته با دیگر فرشتگان داشت، لباس‌های سفید او بود. این شخصیت نه در متن و نه در اجرا، هیچ ارتباطی با مفاهیم ماورایی نداشت.

پژمان بازغی: در سریال «سی‌امین روز» (1390)، این نقش به عنوان یکی از نمونه‌های فرشته‌های راهنمای انسان معرفی می‌شود.

مهدی سلوکی: در سریال «پنج کیلومتر تا بهشت» (1390)، نقش این فرشته نیز در ادامه این روند قرار دارد.

فرشته جبرئیل

حضرت جبرئیل یکی از شخصیت‌های ماورایی است که تاکنون در آثار مختلف تصویر شده است، اما به دلیل تعداد محدود نمایش‌ها، تنوع کمتری نسبت به دیگر شخصیت‌های ماورایی دارد. نکته جالب توجه این است که، به‌کارگیری هاله نور و فناوری‌های کامپیوتری، اغلب نقش این فرشته را کمتر در ذهن مخاطبان تثبیت کرده است.

زهیر یاری در اثر «مریم مقدس (ع)» (1379) و اردلان شجاع‌کاوه در سریال «یوسف پیامبر (ع)» (1386) از نمونه‌های برجسته حضور این شخصیت در آثار تصویری هستند.

نقش‌های همیشگی

در میان موارد ذکر شده، نقش‌هایی که به صورت ماورایی و ماندگار باقی مانده‌اند، اگرچه تعدادشان چندان زیاد نیست، اما تصاویری که از آن‌ها در ذهن تماشاگر نقش بسته است، بی‌تردید از بی‌نظیرترین تصاویر در سینمای ایران محسوب می‌شوند.

اکبر عبدی در فیلم «روز فرشته» (1372) این کاراکتر با آن چهره میانه‌رو و همزمان جذاب و ترسناک، یکی از دلنشین‌ترین تصاویری است که از اجنه در سینمای کشورمان به یاد می‌آید.

رضا کیانیان در فیلم «گاهی به آسمان نگاه کن» (1381) با نقش روح هاتف، فضای کلی فیلم ساخته کمال تبریزی را به شدت تحت تأثیر قرار داد و تصویری ماندگار از شخصیت‌های ماورایی در ذهن تماشاگر بر جای گذاشت.

حمید فرخ‌نژاد در «حلقه سبز» (1386) نیز نقش‌آفرینی بی‌نظیر و تأثیرگذاری ارائه داد که همچنان در خاطر مخاطبان باقی مانده است.

اهریمن

پس از عزرائیل، شخصیت شیطان تصویری متفاوت و منحصر به فرد در میان شخصیت‌های ماورایی است. این تفاوت هم به دلیل نوع مدیومی که برای نمایش آن استفاده شده، عمدتاً تلویزیون، و هم به خاطر ویژگی‌های خاص در شخصیت‌پردازی آن برمی‌گردد.

در سریال «او یک فرشته بود» (1384)، بهار افشاری و مرتضی ضرابی اولین بازیگرانی بودند که نقش شیطان را در قالب تلویزیونی به تصویر کشیدند و خاطره‌ای ماندگار از این ایفای نقش در ذهن مخاطبان بر جای گذاشتند.

در سریال «اغما» (1386)، حامد کمیلی نقش شیطان را بر عهده داشت. اگرچه در این مجموعه نیز شیطان به سبک و سیاق قبلی نمایش داده شد، اما چهره‌ای متفاوت و خاص از این شخصیت را به تصویر کشید.

برای آشنایی با سایر مطالب مربوط به هنرمندان، می‌توانید از سرویس هنر و رسانه استفاده کنید.

همچنین، برای دنبال کردن جدیدترین اخبار، صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید.