جشن مهرگان در کاخ سعدآباد، نماد فرهنگ و تاریخ ایران
آشنایی با جشن مهرگان در کاخ سعدآباد: رویدادی فرهنگی، هنری و تاریخی همزمان با ثبت جهانی جشن ایرانی
آشنایی با جشن مهرگان در کاخ سعدآباد، رویدادی فرهنگی، هنری و تاریخی با مشارکت فعالان میراث فرهنگی و کودکان، ثبت جهانی جشن ایرانی و ترویج میراث ناملموس ایران
برنامه ویژه «آشنایی با جشن مهرگان» و بزرگداشت «هفته ملی کودک»، با همکاری ایکوم ایران، مرکز برنامه‌ریزی هدفمند کودکان و نوجوانان، و کتاب‌فروشی و نشر حوض نقره، در پنج‌شنبه ۱۷ مهرماه در محوطه کاخ سعدآباد برگزار شد.
در این مراسم، شخصیت‌هایی چون شاه‌منصور شاه‌میرزا، شبان میرشکرایی، سیداحمد محیط‌طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایکوم، سیدمحسن میر، رئیس کاخ سعدآباد، محمدابراهیم زارعی و فاطمه رضایی، طراح و ایده‌پرداز جشن‌های ایرانی، درباره اهمیت و نمادهای جشن مهرگان سخنرانی کردند.
به مناسبت اولین سال ثبت جهانی جشن مهرگان، روز سه‌شنبه ۱۷ مهرماه ۱۴۰۴، برنامه‌ای پژوهشی و فرهنگی با همکاری ایکوم ایران، نشر حوض نقره، مجموعه فرهنگی‌ـ‌تاریخی کاخ سعدآباد و با میزبانی هنگامه نیاورانی و خانواده کودکان برگزار شد. این مراسم از ساعت ۱۰ صبح آغاز و تا ۱۵ ادامه داشت و جمعی از پژوهشگران، فعالان میراث فرهنگی، کودکان و علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ایران در آن حضور داشتند.
در ابتدای مراسم، شاه‌منصور شاه‌میرزا، معاون اکو و پژوهشگر فرهنگ تاجیک، بر اهمیت تعامل فرهنگی میان ایران و تاجیکستان تأکید کرد و گفت: «مردم تاجیکستان از برگزاری جشن‌های مشترک با ایران خرسندند. سفره مهرگان در تاجیکستان شباهت‌های زیادی با سنت‌های ایرانی دارد و این جشن همزمان با برداشت محصولات کشاورزی، نماد پیوند انسان و طبیعت است.»
سید احمد محیط‌طباطبایی، رئیس ایکوم، نماد «حلقه مهر» را تحلیل کرد و گفت: «انگشتر مهر، نماد پیمان و عهد ایرانی است؛ و ارتباط میان رویدادهای مهم و مهرگان، نشانگر الگوی زمانی در فرهنگ باستانی ایران است. این آیین، نماد برکت، فراوانی و صلح اجتماعی است.»
شبان میرشکرایی با رویکرد فلسفی، مهر را نماد تمایز فرهنگی ایران از خاورزمین دانست و گفت: «خدای ایرانیان غیرملموس است و در جسم تجسم نمی‌یابد. مهر، نوری است در تاریکی؛ نگهبان هستی از غروب تا طلوع خورشید.»
سفره مهرگان، که نماد سپاس‌گزاری از زمین است، شامل عناصر ثابت و نمادین مانند چراغ، آب و آینه است و نشان‌دهنده پیوند انسان و طبیعت می‌باشد.
فاطمه رضایی ساختار نمادین سفره مهرگان را تحلیل کرد و هر عنصر آن را مرتبط با امشاسپندان معرفی کرد: «آب نماد خرداد، آتش نماد اردیبهشت، شیر نماد بهمن، سفره نماد سپندارمذ، فلز مربوط به شهریور و گیاه نماد امرداد است.» او افزود: «این سفره علاوه بر نمادین بودن، بازتاب فرهنگ کشاورزی ایرانی و نوروز پاییزی است که با برداشت و سپاس از برکت زمین همراه است.»
محمدابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، جشن مهرگان را نمونه‌ای از تداوم سنت‌های کهن ایرانی دانست و اظهار داشت: «این آیین، بازتاب روح جمعی ایرانیان در پاسداشت زمین و منابع طبیعی است و ثبت جهانی آن، فرصت معرفی و ترویج میراث فرهنگی ناملموس ایران در سطح بین‌المللی را فراهم می‌کند.»
سید محسن میر، رئیس مجموعه فرهنگی‌ـ‌تاریخی سعدآباد، با نگاه موزه‌ای، گفت: «سعدآباد تنها یک بنای تاریخی نیست، بلکه محلی برای انتقال فرهنگ و میراث ایران است. برگزاری جشن مهرگان در این مجموعه، ارتباط میان گذشته و حال را تقویت می‌کند و نقش موزه‌ها در ترویج سنت‌های فرهنگی را نشان می‌دهد.»
بخش هنری برنامه، ویژه کودکان، با هدف تجسم مفاهیم مهرگان برگزار شد:
صبا صباغ‌ها با خوانش شعری در وصف مهرگان، پیام آیینی و معنوی جشن را منتقل کرد.
آرمیتا رضایی با نوازندگی پیانو، فضایی دل‌نشین ایجاد کرد و داستان استوره مهر و تغییر مهر در اروپا را با زبان هنر روایت کرد.
پارمین رهبری با خوانش شعر و حافظ‌خوانی، پیوند آیین مهرگان با ادبیات کلاسیک ایران را نشان داد و پیشاپیش بزرگداشت حافظ را تبریک گفت.
گلبرگ منصوری، داستان حماسه رستم و سهراب را روایت کرد و ارتباط حماسه‌های کهن با جشن مهرگان را یادآور شد.
مرسانا احمدی با اجرای رقص قاسم‌آبادی گیلان، روند کشاورزی و جشن‌های پاییزی را بازنمایی کرد، و در بخش‌های مختلف، از جمله نیایش، کاشت و برداشت و جدا کردن دانه برنج، پیام‌های اخلاقی و تاریخی را برای مخاطبان بازگو کرد. همچنین، نقالی داستان ضحاک و کاوه آهنگر را اجرا کرد.
گیتی قربانی شعر مهرگان از مسعود سعد سلمان را خواند و مفاهیم آیینی جشن را بازتاب داد.
اجرای موسیقی زنده توسط گروه رامشگران آشا خنیا، با آهنگ‌های مخصوص مهرگان و سازهای متنوع، شور و حال مراسم را افزایش داد. سپس، سپهر پیرستانی با هارمونیکا و گروه محمدی‌نیا با تار و تنبک، فضای موسیقایی جشن را غنی‌تر کردند.
در ادامه، کارگاهی هنری با همکاری نشر حوض نقره و با مدیریت تبسم آتشین‌جان و مربیگری یاسمن ایزدی‌پناه و حمید شوالی‌منش برگزار شد. کودکان در این کارگاه، با رنگ‌آمیزی نقش‌های باستانی و نوشتن آرزوها بر «درخت آرزوها»، تجربه‌ای آموزشی و خلاقانه داشتند.
از دیگر شرکت‌کنندگان می‌توان به زهرا فرمانی، مدیر مجازی کودک/هنرکده بادبادک، و سپهر آبروش از روزنامه شرق اشاره کرد.
این برنامه با میزبانی هنگامه نیاورانی و خانواده کودکان برگزار شد و در پایان، از همه‌ی یاران و مشارکت‌کنندگان قدردانی به عمل آمد.
این رویداد، نمونه‌ای از تلفیق دانش، هنر و میراث فرهنگی ناملموس بود که نشان داد جشن مهرگان همچنان نماد دوستی، برکت و همزیستی مسالمت‌آمیز است. ثبت جهانی این جشن، افق تازه‌ای برای شناخت و ترویج میراث ایرانی در سطح جهانی گشوده است.
تصاویر مربوط به سورنا و محمدحسین شیرزاد جدید و نو هستند.
