تاریخ وفات حضرت معصومه (س) در سال ۱۴۰۴ چه روزی است؟ | بررسی دقیق روز دهم ربیع‌الثانی ۱۴۴۷ قمری و ۳ اکتبر ۲۰۲۵ میلادی

تاریخ وفات حضرت معصومه (س) در تقویم شمسی برابر است با ۱۱ مهر ۱۴۰۴، جمعه. در تقویم قمری، این تاریخ معادل ۱۰ ربیع‌الثانی ۱۴۴۷ است و در تقویم میلادی، برابر است با ۳ اکتبر ۲۰۲۵، جمعه.

از میان فرزندان بزرگ امام موسی بن جعفر (ع)، دو فرزند ایشان، حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه کبری (سلام‌الله‌علیها) که لقب معصومه را دارند، ویژگی‌های خاصی داشتند تا نقش ادامه‌دهنده خط امامت پس از پدر را بر عهده گیرند.

از القاب مشهور آن حضرت می‌توان به معصومه، کریمه اهل بیت، طاهره، حمیده، بَرَّه (نیکوکار)، رشیده، تقیه، نقیه، رضیه، مرضیه، سیده، اُخت الرضا و صدیقه کبری اشاره کرد.

حضرت معصومه در راس کاروانی متشکل از ۲۲ نفر از علویان و برادران امام رضا (علیه‌السلام) برای دیدار با امام همام حرکت کرد، اما در مسیر بیمار شد. برخی محققان معتقدند که ایشان در ساوه مسموم شده و سپس با حالت بیماری وارد قم شد، و پس از مدت کوتاهی به شهادت رسید.

روز رحلت آن حضرت، دهم ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ هجری است. پس از وفات، زنان آل سعد، بی‌بی فاطمه معصومه را غسل و کفن کردند و سپس جسد مطهر ایشان به باغ موسی بن خررج (محل فعلی حرم مطهر) منتقل شد. با توجه به اینکه تولد حضرت معصومه در اول ذی‌القعده سال ۱۷۳ هجری است و وفات ایشان در سال ۲۰۱ هجری، سن مبارک آن حضرت هنگام وفات ۲۸ سال بوده است.

حضرت معصومه (س) دختری برجسته در خاندان عصمت و طهارت بود. شیعیان فاطمه معصومه (س) را بسیار ارج می‌نهند و برای زیارت ایشان در قم اهمیت زیادی قائل هستند. در روایات، از شفاعت وی برای شیعیان سخن گفته شده و بهشت را پاداش زیارت او دانسته‌اند.

بیوگرافی حضرت معصومه(س)

حضرت معصومه (ع) در اول ذی‌القعده سال 173 هجری قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشود. یکی از برجسته‌ترین فضایل ایشان نسبت ایشان به خاندان وحی، رسالت و امامت است. او دختر رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، دختر ولی‌الله و خواهر ولی‌الله و عمه ولی‌الله است که این نسبت‌ها سرچشمه بسیاری از فضایل و کمالات معنوی و روحانی آن بزرگوار می‌باشد.

پدر ایشان حضرت موسی بن جعفر (ع) و مادرشان نجمه خاتون، مادر امام رضا (ع)، است.

در دوران کودکی، حضرت معصومه (س) با مصیبت شهادت پدر گرامی‌اش در زندان هارون در بغداد مواجه شد. پس از آن، به مدت 21 سال تحت سرپرستی امام رضا (ع) قرار گرفتند؛ زیرا امام کاظم (ع) در سال 179 هجری قمری به دستور هارون زندانی شد و در آن زمان حضرت معصومه (ع) تنها 6 سال داشتند. ایشان تا زمان هجرت امام رضا (ع) در سال 200 هجری قمری، تحت نگهداری و مراقبت آن حضرت بودند.

اسامی و عناوین حضرت معصومه(س)

نام حضرت معصومه (ع) «فاطمه کبری» بود؛ زیرا حضرت کاظم (ع) سه دختر به نام فاطمه داشتند و حضرت معصومه (ع) بزرگتر از آنان محسوب می‌شد. در دو زیارت‌نامه غیر معروف، اسامی و لقب‌هایی برای حضرت معصومه (س) ذکر شده است که عبارتند از:

• طاهره (نمونه‌ای از پاکیزگی)
• مرضیه (مورد پسند و رضایت خداوند)
• رضیه (خشنود و راضی از خدا)

• بِرّه (خیرخواه)
• تقوا (پرهیزکار)
• سیده صدیقه، بانوی بسیار صادق و راستگو
• حمیده (ستوده)
• سیده رضیّه مرضّیه، که به عنوان بانوی خشنود خدا و مورد رضایت او شناخته می‌شود،
• رشیده (رسیده و کامل شده)
• سیدهُ نساء العالمین (سرور زنان جهان)

هم‌چنین، محدثه و عابده از القاب و صفاتی هستند که برای حضرت معصومه (س) به کار رفته است.

فضیلت و مقام حضرت معصومه (علیهاالسلام) به عنوان یک محدثه و بانوی عالم دین

ویژگی بارز ایشان آگاهی عمیق نسبت به علوم اسلام و اهل بیت علیهم‌السلام بود و در زمره روایت‌گران حدیث قرار داشت. چندین حدیث وجود دارد که در سند آنها نام حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها ذکر شده است. علامه امینی در کتاب ارزشمند الغدیر به برخی از این روایات استناد کرده است، از جمله:

عن فاطمه بنت موسی بن جعفر حدثتنی... «من کنت مولاه فعلی مولاه.» (علامه امینی، الغدیر، ج 1، ص 196)

نقل این احادیث نشانگر مقام علمی والای آن بانوی بزرگ است.

مقام عصمت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)

مقام عصمت که بالاترین سطح معنوی و پاکی محسوب می‌شود، دارای مراتب مختلفی است و در ابتدا به دو نوع تقسیم می‌گردد:

1. بی‌گناه و بدون خطا
2. بی‌گناه و پاک‌دامن

امام رضا(ع) در روایتی فرمودند: «کسی که معصومه را در قم زیارت کند، مانند آن است که مرا زیارت کرده است» (ریاحین الشریعه، ج 5، ص 35). این حدیث نشان می‌دهد که زیارت حضرت معصومه(س) از نظر مقام معنوی و روحانی نزد امام رضا(ع) جایگاه ویژه‌ای دارد و شاید اشاره‌ای باشد بر اینکه ایشان نیز مقام عصمت دارند. همچنین، این لقب «معصومه» که به حضرت نسبت داده شده است، خود نشان‌دهنده‌ی این است که حضرت معصومه(س) در جایگاه عصمت قرار دارند، هرچند در بین چهارده معصوم(ع) این درجه را ندارند.

حضرت معصومه(س) مانند حضرت زینب(ع) در یکی از درجات والای عصمت قرار دارند، هرچند ممکن است در درجات آن چهارده معصوم(ع) نباشند.

منزلت شفاعت حضرت معصومه(س)

در روز قیامت، خداوند حق شفاعت را به کسانی اعطا می‌کند که به درجه عالی از نزدیکی به حق و بندگی خالصانه پروردگار رسیده باشند. از جمله کسانی که در روایات و آثار دینی بر شفیع بودنشان تأکید شده است، فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) می‌باشد.

همچنین، دو بانوی بزرگ از خاندان پیامبر گرامی اسلام (صلى الله علیه و آله) دارای شفاعتی وسیع و فراگیر هستند که جهان‌شمول است و شامل بسیاری از انسان‌ها می‌شود:

1. خانم بزرگ، صدیقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)
2. شفیعه روز قیامت، حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها)

بعد از حضرت زهرا (ع) در زمینه گستردگی شفاعت، هیچ بانویی به مقام شفاعت حضرت معصومه (س) نمی‌رسد.

امام صادق (ع) می‌فرماید:

«آگاه باشید! کوفه، کوچک است؛ و بهشت هشت در دارد که سه تای آن رو به سوی کوفه است. در این شهر، زنی از نسل من وفات می‌کند که نامش فاطمه است. با شفاعت او، شیعیان من وارد بهشت می‌شوند.» (جامع الاحادیث شیعه، ج12، ص 617؛ بحار الانوار، ج 57، ص 228)

قم، کوفه کوچک ما است. در بهشت، هشت در وجود دارد که سه در آن به سمت قم است. زنی در قم وفات می‌کند که از فرزندان من و فاطمه نام دارد. در روز قیامت، با شفاعت او، تمامی شیعیان وارد بهشت خواهند شد.

در زیارتنامه حضرت معصومه (س) که از امام رضا (ع) روایت شده است، نیز به مقام شفاعت وی اشاره شده است.

«ای فاطمه (معصومه)! برای من در بهشت شفاعت کن، زیرا نزد خداوند منزلتی عظیم داری.» (مفاتیح الجنان، چاپ اول، ص 856)

حضرت معصومه (س) در مدت هفده روز اقامت در قم و در خانه موسی بن خزرج، محرابی مخصوص برای عبادت و نیایش ساخته بودند. این تنها بخش کوچکی از عمر عبودیت، خضوع و خشوع آن بنده صالح خدا در برابر ذات پاک الهی است.

این حجره، که در زمان اقامت آن حضرت در منزل موسی بن خزرج قرار داشت و اکنون در شهر مقدس قم مورد احترام دوستداران اهل بیت (ع) است، به یادگار مانده است و محرابی است که نشان از مقام والای آن بانوی بزرگ دارد.

مرحوم محدث قمی (رضوان‌اللّه‌علیه) می‌فرمایند:

«در زمان ما نیز این محراب موجود است و در محله میدان میر، که به ستّیه و ستّی معروف است، قرار دارد. این نام به معنای خانم و بی بی است.» (قمی، حاج شیخ عباس، منتهی‌الآمال، ج 2، ص 162)

مهاجرت و رحلت حضرت معصومه(ع) از حجاز به ایران

در سال ۲۰۰ هجری قمری، مأمون عباسی با ارسال نامه‌های متعددی، امام رضا (علیه‌السلام) را به خراسان دعوت کرد. پس از مدتی، امام رضا (علیه‌السلام) دعوت او را پذیرفت و با کاروانی راهی خراسان شد.

یک سال بعد، یعنی در سال ۲۰۱ هجری، حضرت معصومه (سلام‌اللّه‌علیها) به قصد دیدار برادرش امام رضا (علیه‌السلام) به خراسان سفر کرد. هنگامی که به ساوه رسید، به سمت قم حرکت نمود و در منزل موسی بن خزرج بن سعد اشعری، که از یاران امام رضا (علیه‌السلام) بود، اقامت گزید.

مرحوم مجلسی در شرح حال حضرت معصومه (سلام‌اللّه‌علیها) نقل کرده است که محراب نماز فاطمه زهرا (سلام‌اللّه‌علیها) هنوز در خانه موسی بن خزرج محفوظ است (بحارالأنوار، ج ۵۷، ص ۲۱۹).

این بزرگوار هفده روز در شهر قم و در منزل موسی بن خزرج اقامت داشتند و در سن ۲۸ سالگی، در روز دهم یا دوازدهم ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ هجری، وفات یافتند.

مقبره ایشان محل زیارت مسلمانان از سراسر جهان است.

دعای مخصوص حضرت معصومه (ع) برای زیارت و درخواست برکت و رحمت از ساحت مقدس ایشان.

یکی از برترین دلایل عظمت بی‌نظیر حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، زیارتنامه‌ای است که امام رضا علیه‌السلام در شأن ایشان بیان فرموده‌اند. پس از حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، تنها زیارتی که از امام معصوم برای یک زن نقل شده است، مربوط به حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها می‌باشد و هیچ یک از بانوان خاندان عصمت و طهارت زیارت مخصوص دیگری از امام ندارند.

انتهای پیام/