بازگویی عشق جاودانه در داستان لیلی و مجنون نظامی
بازگویی عشق جاودانه در داستان لیلی و مجنون نظامی + فایل صوتی و چکیده روایت
بازگویی عشق جاودانه در داستان لیلی و مجنون نظامی، روایت عاشقانه و عرفانی بی‌نظیر در قالب منظومه‌ای فاخر
"لیلی و مجنون" اثر شاعر ایرانی نظامی گنجوی است که شامل مجموعه‌ای از اشعار است. این اثر، سومین مثنوی در مجموعه‌ای از پنج مثنوی است که به خمسه نظامی معروف هستند.
درباره اثر لیلی و مجنون
محققان بر این باورند که پایه‌های پراکنده این داستان، برگرفته از اشعار و افسانه‌های فولکلور در زبان عربی است که نظامی آن را ایرانی‌سازی کرده است. کراچکوفسکی شخصیت مجنون را واقعی می‌داند و او را یکی از اهالی عربستان در اواخر سده اول هجری تصور می‌کند؛ اما طه حسین در مورد صحت شخصیت مجنون تردید جدی دارد. یان ریپکا نیز افسانه لیلی و مجنون را به تمدن بابل باستان نسبت می‌دهد.
اگرچه نام‌های لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی در اشعار و ادبیات فارسی ظاهر شده بودند، اما نظامی برای نخستین بار این داستان را در قالب منظومه‌ای واحد به زبان فارسی سروده است. این اثر حدود 4700 بیت دارد و در پاسخ به درخواست پادشاه شروان نوشته شده است. نظامی از این سفارش ناراضی و بی‌میل بود و کار را در چهار ماه به اتمام رساند. وزن این مثنوی نوین، وزن عروضی است که پس از نظامی، شاعران زیادی در این وزن داستان‌های عاشقانه سروده‌اند. همچنین، ده‌ها شاعر در ایران، هند و ترکستان منظومه‌هایی در استقبال از لیلی و مجنون ساخته‌اند و برخی شاعران دیگر، داستان نظامی را تغییر داده یا بر آن افزوده‌اند. منظومه لیلی و مجنون نسبت به منظومه خسرو و شیرین، که از همان شاعر است، تفاوت‌های فرهنگی میان اعراب و ایرانیان را بهتر نشان می‌دهد. شخصیت‌های داستان در روایت نظامی، قراردادی و ثابت هستند و تغییر زیادی در حوادث آن رخ نمی‌دهد. این منظومه به زبان‌های عمده غربی
خلاصه داستان لیلی و مجنون
لیلی و مجنون، دو کودک نابالغ که در مکتب‌خانه با هم آشنا می‌شوند، دل می‌سپارند. خانواده پسر درخواست ازدواج می‌دهند، اما این درخواست به نتیجه نمی‌رسد و حتی منجر به درگیری قبیله‌ای می‌شود. در این جنگ، مجنون در مقابل دشمنان (طایفه عروس) قرار می‌گیرد. لیلی به مردی ثروتمند شوهر داده می‌شود، اما بیماری او مانع از زندگی مشترک می‌شود و لیلی همچنان دختری مجرد باقی می‌ماند. شوهر، از شدت ناراحتی، دق می‌کند و درگذشت. لیلی به ذکر خداوند می‌پردازد و دلش به نور الهی و فره ایزدی روشن می‌شود، و به مقام والای معنوی نائل می‌آید. در آخرین دیدار بر سر قبر لیلی، او از مجنون یاری می‌طلبد و این ارتباط باعث می‌شود که نور ایزدی در دل مجنون جای گیرد.
تاریخچه داستان لیلی و مجنون
منظومه لیلی و مجنون، که یکی از مشهورترین داستان‌های عشقی کلاسیک ادبیات دوره اسلامی است، توسط نظامی گنجه‌ای به صورت منظومه سروده شده است. در نگارش این اثر، نظامی به منابع عربی توجه ویژه‌ای داشته و تا حد امکان وفاداری خود را به ریشه‌های عربی داستان حفظ کرده است. روایت اولیه عربی این داستان، ساده و ابتدایی بوده است.
داستان لیلی و مجنون درباره دو تن از اهل یک قبیله عرب است که در کودکی در بیابان، در حال چرا کردن، با هم آشنا می‌شوند و عشق و بی‌قراری در دل‌هایشان شکل می‌گیرد. روایت دیگر می‌گوید که مجنون در سنین بزرگسالی، در یک مجلس زنانه، لیلی را می‌بیند و شیفته او می‌شود. ریشه‌های عربی این داستان اولیه، ممکن است به پیش از اسلام یا حتی به تمدن بابل برسد.
نظامی با بهره‌گیری از نبوغ ذاتی خود، این داستان عشقی ساده را به شکلی منظوم، زیبا و عرفانی تبدیل کرد که امروزه جزئی از ادبیات جهانی محسوب می‌شود. هیلال، ادیب عرب‌زبان مصری، در این باره گفته است: «تبدیل یک افسانه محلی به اثری بزرگ و ارزشمند هنری تنها از عهده کسی مانند نظامی برمی‌آید.»
فایل صوتی مربوط به فصل اول، قسمت سوم کتاب لیلی و مجنون
کتاب «لیلی و مجنون»، فصل اول، قسمت سوم
- در راهنمایی و نصیحت فرزندم، محمد نظامی
- ذکر نام برخی از پیشینیان خود
خلاصه داستان لیلی و مجنون؛ بخش اول - قسمت سوم
- در راهنمایی و نصیحت پسرم، محمد نظامی
این شعر درباره‌ی یک نوجوان است که در سن چهارده سالگی به مرحله‌ای از بلوغ فکری و اخلاقی رسیده است. شاعر او را نصیحت می‌کند که به جای صرف وقت در بازی‌ها و سرگرمی‌های سطحی، باید به دنبال علم و هنر باشد و در تلاش برای کسب دانش و توسعه‌ی صفات انسانی برتر باشد. در این متن، اهمیت ادب و احترام به دیگران نیز مورد تأکید قرار گرفته است و نقش علم و دانش در شکل‌گیری شخصیت فرد برجسته می‌شود. در پایان، شاعر تأکید می‌کند که در دنیای علم و اخلاق، کیفیت بر کمیت ترجیح دارد و درک عمیق و خردورزی موجب می‌شود فرد به مقامی والا دست یابد. او می‌گوید که باید در زندگی در صدر علم و اخلاق قرار گرفت و با این رویکرد، خود را از دیگران متمایز ساخت.
- یادآوری برخی از گذشتگان خود
در این شعر، شاعر از ساقی درخواست می‌کند که شرابی به او بدهد تا دل غمگینش را تسکین بخشد و پس از آن، گویی از غم‌هایی که دلش را آزرده است سخن می‌گوید، از درگذشتگان و خویشان خود یاد می‌کند. با یادآوری مردگان، غم و اندوه شاعر بیشتر می‌شود و از ساقی شرابی بیشتر و پیوسته طلب می‌کند. در ادامه، شاعر به اهمیت داشتن یار و دوست در مسیر زندگی اشاره می‌کند و می‌گوید انسان باید توانایی هم‌نشینی و سازگاری با دوستان خود را در خود تقویت کند، و برای اثبات این نکته، از نمونه‌هایی در طبیعت و موسیقی بهره می‌گیرد. او از ناپایداری و بی‌وفایی دنیا سخن می‌گوید و از ساقی می‌خواهد شرابی بریزد که شادی و سرور به همراه داشته باشد. در این شعر، ارزش تواضع و فروتنی مورد تأکید قرار می‌گیرد، اما همزمان توصیه می‌شود انسان باید شجاع و دلیر باشد تا بتواند در جامعه از حق خود دفاع کند، زیرا حقوق افراد ترسو همیشه توسط ظالمان پایمال می‌شود. شاعر همچنین به دوری از گفتگو و هم‌نشینی با حاکمان و پادشاهان توصیه می‌کند و هشدار می‌دهد که انسان باید از طمع و چشم‌داشت به دارایی دیگران پرهیز کند، زیرا کسی که بیش از میزان رزق خود بخواهد، دچار بداقبالی و مشکلات خواهد شد.
