مدرسه ژاندارک تهران، نماد آموزش و فرهنگ بانوان
مدرسه ژاندارک تهران، تاریخچه، معماری و نام‌آوران ایرانی در قلب پایتخت
مدرسه ژاندارک تهران با تاریخچه، معماری ایرانی-فرانسوی و فارغ‌التحصیلان برجسته، نماد فرهنگ و آموزش بانوان در قلب پایتخت است.
در زمان سلطنت محمدشاه قاجار، ایران پس از شکست در جنگ‌های ایران و روس و امضای قراردادهای گلستان و ترکمانچای، از خستگی و ناتوانی رنج می‌برد. در این دوره، خبرهای پیشرفت‌های علمی و صنعتی در کشورهای غربی به گوش ایرانیان، به ویژه دربار، می‌رسید. محمدشاه در نهایت رضایت داد تا مدارس نوین در ایران تأسیس شوند؛ هرچند این مدارس عمدتاً متعلق به میسیونرها و مبلغان مذهبی خارجی بودند. اولین مدرسه پسرانه که در این راستا ساخته شد، توسط کشیش آمریکایی به نام «پرکینز» در ارومیه تأسیس شد و دو سال بعد شعبه دخترانه آن نیز افتتاح گردید، اما دانش‌آموزان این مدارس عمدتاً اقلیت‌های مذهبی بودند و مدارس اجازه ثبت‌نام دانش‌آموزان مسلمان را نداشتند.
در این مدارس، علاوه بر آموزش علوم جدید و تعلیمات مسیحی، هنرهایی مانند قالی‌بافی و آهنگری نیز تدریس می‌شد. مدرسه دوم در سال ۱۲۱۶ توسط «اوژن بوره»، کشیش فرانسوی، در تبریز تأسیس شد. این مدرسه امکان ثبت‌نام دانش‌آموزان مسلمان را داشت، به طوری که از ۱۴ شاگرد ثبت‌نام‌شده در سال اول، ۱۱ نفر مسلمان بودند؛ زیرا دروس مذهبی مسیحی در آن حذف شده بود و تنها علوم جدید، فلسفه و زبان فرانسه تدریس می‌شد. حتی ناصرالدین شاه قاجار در دوران ولیعهدی در این مدرسه تحصیل کرده بود.
در دوره ناصرالدین شاه، ساخت مدارس توسط ایرانیان به طور چشمگیری رشد کرد. مدارس مهمی مانند دارالفنون، رشدیه و شوکتیه در این زمان تأسیس شدند. همچنین، کالج معروف آمریکایی که بعدها به نام «البرز» تغییر نام داد، در همین دوره ساخته شد.
امروز موضوع یادداشت ما مدرسه دخترانه ژاندارک است که در سال ۱۲۷۲ خورشیدی توسط دختران تارک دنیا و راهبان فرانسوی با نام سن ژوزف تأسیس شد. این مدرسه بر روی زمین‌های نصرالله خان مشیرالدوله، اولین صدراعظم دوران مشروطه، ساخته شده بود. در دوره رضاخان، معمار مشهور روسی نیکلای مارکوف ساختمان جدیدی در همان زمین و کنار کلیسای ژاندارک برای مدرسه طراحی کرد و نام آن به ژاندارک تغییر یافت. مارکوف در طراحی این بنا، روحیه معماری ایرانی را به خوبی به نمایش گذاشته است؛ نمای ساختمان تلفیقی هنرمندانه از آجر و گچ است. استفاده از قوس‌های ایرانی، کاشی‌کاری‌های بالای قاب‌های بازشو و نوارهای قطار بندی در بام، جلوه‌ای منحصر به فرد به این معماری می‌دهد.
فهرست دروس
مدرسه شامل دوره‌های ابتدایی و متوسطه بود. دانش‌آموزان آشوری، ارمنی و مسلمان در کلاس‌های مشترک با یکدیگر تحصیل می‌کردند. در برخی کلاس‌های ارمنی، آموزش زبان فارسی ارائه نمی‌شد، هرچند از سال ۱۳۰۴ بر اساس بخشنامه وزارت معارف، درس فارسی به فهرست دروس متفرقه افزوده شد. اغلب معلمان مدرسه از فارغ‌التحصیلان همان مدرسه بودند. معلمان کلاس‌های فارسی ایرانی و معلمان کلاس‌های فرانسه از راهبه‌های مسیحی کاتولیک از فرقه سن ونسان دو پل بودند. این مدرسه از وزارت معارف ماهیانه بودجه‌ای دریافت می‌کرد که در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی برابر با ۱۰۰ تومان بود. دانش‌آموزان در برنامه‌های نیمه‌وقت، آموزش کامل آموزش و پرورش ایران و فرانسه را دنبال می‌کردند. در بخش فارسی، آموزش تا کلاس چهارم نظری و اخذ دیپلم متوسطه ادامه داشت، اما در بخش فرانسوی، مدرک تنها تا پایان نهم تحصیل معتبر بود و پس از آن، دو سال دوره آموزش زبان فرانسه در سطوح سوربن ۱ و ۲ برگزار می‌شد.
برنامه درسی دوره ابتدایی شامل حساب، دیکته، پاک‌نویسی، خیاطی، تاریخ، جغرافیا، معرفه‌الاشیا، ادبیات و فوائدالادب می‌شد. در دوره متوسطه، دروس شامل ریاضیات (جبر و هندسه)، علوم (شیمی، فیزیک و تاریخ طبیعی)، تاریخ (تاریخ عمومی و تاریخ شعراء)، زبان فارسی (دستور زبان و کلیله و دمنه)، حفظ‌الصحه، خیاطی و تدبیر منزل بود.
فارغ‌التحصیلان برجسته
بانوان سرشناسی همچون ملکه ملک‌زاده، باستان‌شناس و سکه‌شناس، فخرعظمی ارغون، روزنامه‌نگار و شاعر مادر سیمین بهبهانی، و خواهر لوریس چکنواریان که در صنعت شیمی نامی آشنا دارد، از جمله کسانی هستند که در این مدرسه تحصیل کرده‌اند. همچنین آذرنوش صدرسالک، موسیقیدان و نوازنده چنگ و همسر مجید انتظامی، فرح دیبا، رویا نونهالی، لیلی رشیدی، لیلا حاتمی و دیگران.
یادگاری ارزشمند از آن دوران
یکی از یادگارهای مهم محله کوچه ژاندارک، وجود یکی از قدیمی‌ترین فروشگاه‌های لوازم تحریر و نقاشی در تهران است. این مغازه در خیابان منوچهری، کنار کوچه ژاندارک قرار داشت و تا سال گذشته توسط مالکین قدیمی آن فعالیت می‌کرد. اما چند ماه پیش این فروشگاه به فروش رفت و هم‌اکنون خالی است.
سرنوشت مدرسه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ساختمان مدرسه به مالکیت وزارت آموزش و پرورش درآمد و به عنوان مدرسه راهنمایی دخترانه سمیه فعالیت می‌کرد. اما در سال‌های اخیر، این ساختمان به یک دبیرستان پسرانه تغییر کاربری داده است. در عین حال، کلیسای مجاور مدرسه، که به نام «کلیسای ژاندارک» شناخته می‌شود، همچنان به عنوان یک مکان عبادی فعال باقی مانده است.
