تحریف تاریخ در فیلم‌های ایرانی؛ تأثیر منفی دستکاری زمان و حک پانویس بر اعتبار سینما و تفسیر تماشاگران

در دنیای سینما، هر اثر هنری نه تنها روایت یک داستان است، بلکه بازتابی است از زمان، جامعه و فرهنگ آن دوره. اما گاهی دستکاری در عناصر تاریخی و روایت‌های فیلم‌ها برای مخفی کردن واقعیت‌ها یا تغییر برداشت تماشاگران، به عنوان راه‌حلی‌های رسمی و ظاهراً بی‌ضرر، وارد می‌شود. این کار، هرچقدر هم که قصد آن حفظ ظاهر و جلوگیری از واکنش‌های منفی باشد، در واقع می‌تواند اعتبار و اصالت اثر را زیر سوال ببرد و تماشاگران را فریب دهد.

مثال بارز این موضوع، فیلم «جرم» ساخته مسعود کیمیایی است. این فیلم، با روایت قوی و پرتنش خود، در حقیقت نگاهی به وضعیت جامعه ایران بعد از انتخابات ۸۸ دارد، اما در ظاهر، داستانی است در دهه پنجاه و با پس‌زمینه‌ای تاریخی. این نوع رویکرد، نشان می‌دهد که سازندگان چقدر نگران واکنش‌های سیاسی و اجتماعی هستند و تلاش می‌کنند با دستکاری در زمان و مکان، از بروز مشکلات واقعی جلوگیری کنند. اما آیا این روش موثر است؟ آیا مخاطب واقعیات را می‌بیند یا فریب می‌خورد؟

در مورد «جرم»، پس از نمایش در جشنواره فجر، بحث‌هایی درباره حضور خودروهای مدرن و خیابان‌های امروزی در فیلم، به راه افتاد. آیا این جزئیات عمدی است یا از دست فیلم‌ساز خارج شده؟ شاید هر دو، اما مهم این است که چنین ترفندهایی نمی‌توانند حقیقت را پنهان کنند. مخاطب هوشمند، در نهایت، پی می‌برد که این ارجاعات و اشاره‌ها بیشتر برای پوشاندن واقعیت است، نه برای نشان دادن آن.

در نهایت، باید گفت که تماشاگران امروز، با هوشمندی و دقت، می‌توانند پیام‌های پنهان در فیلم‌ها را درک کنند. اما دستکاری در شناسه‌های تاریخی، نه تنها بر اعتبار اثر لطمه می‌زند، بلکه به سینما و هنر فیلم‌سازی آسیب می‌زند. سینما باید جریانی آزاد و شفاف باشد تا بتواند حقیقت جامعه را به تصویر بکشد و مخاطب را با واقعیت‌های تلخ و شیرین روبرو کند، نه اینکه با فریب و ترفندهای ظاهری، آن را مخفی کند.

این موضوع، به ویژه در دوره‌ای که جامعه ما با چالش‌ها و تغییرات زیادی روبرو است، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. پس بهتر است فیلمسازان و متولیان فرهنگی، از راه‌های سالم و مسئولانه برای بیان واقعیت‌ها استفاده کنند تا سینما بتواند نقش واقعی خود را در آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی ایفا کند.