صلح عباس‌آباد؛ طنز تلخ و تاثیرگذار در تئاتر امروز
نمایش «صلح عباس‌آباد»: طنز و تلخی در کنار هم، چرا خنداندن امروز از گریاندن سخت‌تر است؟
نمایش «صلح عباس‌آباد» ترکیبی از طنز و تلخی است که خانواده و جامعه را با لحنی متفاوت و جذاب روایت می‌کند.
در حال حاضر، نمایش «صلح عباس‌آباد» در تماشاخانه ملک به روی صحنه است. این کمدی توانسته است تعداد زیادی از تماشاگران را جذب کند. یکی از دلایل استقبال گسترده از این اثر، فضای روایی منحصر به فرد داستان آن است که کارگردان آن را یک کمدی منسجم و تمیز می‌داند. نویسندگان متن، وحید منتظری و مجید فرهنگ، داستان یک خانواده را در قالب کمدی روایت کرده‌اند، بدون استفاده از عناصر رایج و معمول در بسیاری از آثار کمدی که امروزه در سینما یا تئاتر دیده می‌شود.
ایده «صلح عباس‌آباد» توسط سینا عتیق مطرح شد و نویسندگان آن را نگاشتند تا سینا همراه با پارسا امیری‌زاد آن را کارگردانی کند. داستان این نمایش به چالش‌های یک خانواده طبقه متوسط جامعه می‌پردازد، با شخصیت‌هایی که برای مخاطب آشنا و ملموس هستند. به همین دلیل، تماشاگران نه تنها در لحظات مختلف می‌خندند بلکه با شخصیت‌ها همذات‌پنداری می‌کنند.
این اثر کارکرد دیگری نیز برای برخی تماشاگران داشته است. پویا نوروزی می‌گوید: «بعضی از تماشاگران چندین بار به تماشای نمایش آمده‌اند و هر بار فرد جدیدی را با خود می‌آورند. جالب است که چرا این اتفاق می‌افتد؛ متوجه شدم آنها خانواده‌هایشان را به تماشای نمایش می‌آورند تا بتوانند حرف‌هایی را که نمی‌توانند صریح بزنند، از طریق این نمایش ابراز کنند.» گروه نمایش «صلح عباس‌آباد» در حال حاضر در تماشاخانه ملک فروش خوبی دارد و اعضای گروه معتقدند این موفقیت نتیجه تلاششان در بهره‌گیری صحیح از ژانر کمدی و هم‌خوانی قصه با مخاطبان است.
کارگردان، پارسا امیری‌زاد، همراه با بازیگرانی چون پویا نوروزی، میثم نوروزی و نفس بازغی درباره سختی‌های تئاتر و چالش‌های کار کمدی صحبت کردند. آنها بر این باورند که «خنداندن مخاطب این روزها سخت‌تر از همیشه است» و پس از هر اجرا، با هم درباره نقاط قوت و ضعف آن بحث می‌کنند تا اجرای بعدی بهتر باشد. هدف آنها این است که تئاترشان بتواند در مدت زمان کوتاهی، مخاطب را از دغدغه‌های روزمره دور کند، لحظاتی بخنداند و سپس با درگیر کردن ذهن، او را به تفکر وا دارد.
ایده اولیه «صلح عباس‌آباد» از داستانی درباره انحصار وراثت شروع شد و به تدریج شکل گرفت تا به صورت یک نمایش کمدی روی صحنه برود. امیری‌زاد توضیح می‌دهد: «این پروژه توسط من و سینا عتیق کارگردانی شد. ایده اولیه با داستان درباره انحصار وراثت شکل گرفت و توسط مجید و وحید به نگارش درآمد. در نهایت، داستانی نوشته شد که در فضای کمدی قرار بگیرد و همزمان تلخی‌هایی را نشان دهد که در ژانر کمدی طبیعی است.»
در پاسخ به سوال درباره نقش طنز در اثر، امیری‌زاد می‌گوید: «اگر به تعریف دقیق ژانر کمدی توجه کنیم، درمی‌یابیم که کمدی همراه با تلخی است، چیزی که در سینما و تئاتر امروز کمتر دیده می‌شود. ما تلاش کردیم به این ژانر وفادار بمانیم، در قصه‌مان لحظات کمدی زیادی وجود دارد، اما در کنار آن، لحظاتی تلخ هم داریم که وفاداری به عناصر ژانر است و تماشاگر خودش میزان موفقیت آن را تعیین می‌کند.»
میکائیل نوروزی معتقد است که این داستان و جهان روایت‌شده، حس همذات‌پنداری عمیقی برای خانواده‌های ایرانی ایجاد می‌کند. واکنش‌های مخاطبان در سالن نشان می‌دهد که آنها با شخصیت‌ها و مشکلاتشان ارتباط برقرار می‌کنند و تجربیات شخصی‌شان در ذهنشان تداعی می‌شود.
نفس بازغی درباره شخصیت و تجربه‌اش می‌گوید: «کاراکتر من، مهسا، از من فاصله دارد و من چنین تجربه‌هایی نداشته‌ام، اما دیدن این شخصیت و تصمیم‌هایش برایم جالب بود. تمرینات حدود شش ماه طول کشید و باعث شد ما شبیه یک خانواده شویم، رابطه‌ها به خوبی ساخته شد.» او همچنین درباره تصمیم‌گیری‌های شخصیت در نمایش اظهار می‌کند: «اگر من هم در موقعیت مهسا بودم، همان تصمیم جسورانه را می‌گرفتم، چون در زندگی واقعی هم به اهمیت دیگران اهمیت می‌دهم.»
گروه معتقد است پرداختن به قشر متوسط در تئاتر کار دشواری است، زیرا این قشر اصلی‌ترین مخاطبان تئاتر هستند، اما به دلیل مشکلات اقتصادی، توان حضور در سالن‌ها را ندارند. پویا نوروزی توضیح می‌دهد: «هزینه یک شب تئاتر حدود دو میلیون تومان است، بنابراین تئاتر دیگر برای بسیاری اولویت نیست. با این حال، این قشر همچنان مخاطب اصلی است و در تولیدات ما نقش مهمی دارد.»
در مورد تاثیر فضای اجتماعی بر طنز، امیری‌زاد معتقد است: «نمی‌توان فضای اثر را محدود به یک نوع نمود، چون قصه و ژانر تعیین‌کننده است. در سینما، فیلم‌های تلخ پرفروش هستند و در عین حال، فیلم‌های کمدی نیز موفق‌اند. مردم نیاز دارند در کنار تلخی‌ها، خوراک فرهنگی متنوعی دریافت کنند.»
آنها بر این باورند که کارهای مستقل در شرایط اقتصادی کنونی، ریسک بالایی دارد، اما هدف آنها ارائه اثری باکیفیت است، بدون اینکه فدای شوخی‌های دم‌دستی و جنسی شوند. پس از هر اجرا، گروه واکنش مخاطبان را بررسی می‌کند و سعی دارد در روایت و اجرا، بهتر عمل کند.
در پاسخ به سوال درباره تاثیر تئاتر بر فراموشی موقت مشکلات، میثم نوروزی می‌گوید: «کار فرهنگی، سرگرمی و تفریح است و کمک می‌کند مردم از روزمرگی فاصله بگیرند. ما تلاش کردیم اثری ملموس و بدون استفاده از شوخی‌های چرک و نامناسب ارائه دهیم تا مخاطب بتواند در کنار خنده، از دغدغه‌هایش کمی رها شود.»
نفس بازغی درباره تجربه‌اش در تئاتر و رسانه می‌گوید: «همه اعضای گروه در این پروژه نقش داشتند و کمک کردند تا نمایش هر شب بهتر اجرا شود. من هم با توجه به سابقه‌ام در سینما و نمایش خانگی، از این فرصت بهره بردم و نقش‌ام چالش بزرگی بود.»
در مقایسه تئاتر و تصویر، بازغی معتقد است: «تئاتر سخت‌تر است، چون باید زنده بازی کنی و هیچ راهی برای اصلاح نیست. در تصویر، فرصت تمرکز مجدد وجود دارد، اما در تئاتر، هر اشتباه‌ای باید فوراً جبران شود.» پویا نوروزی نیز بر این باور است که تئاتر کمدی، به دلیل واکنش مستقیم مخاطب، دشوارتر است، چون هر خنده یا بی‌تفاوتی، روی اجرا تأثیر می‌گذارد.
امیری‌زاد می‌افزاید: «تولید چنین اثری سخت‌تر است، چون امروز خنداندن، از گریه کردن دشوارتر است و نیازمند دقت و هنر است. هدف ما این است که مخاطب را فارغ از مشکلات روزمره، با اثر همراه کنیم و او را بخندانیم.»
در شرایط کنونی، کار در تئاتر بسیار سخت‌تر شده است. پویا نوروزی می‌گوید: «تمرین‌های طولانی، هزینه‌های بالا و عدم امنیت اقتصادی، همه چالش‌هایی است که تئاتر امروز با آن روبه‌رو است. نبود حمایت‌های مالی و تصمیمات سیاسی، از جمله تعطیلی‌های مکرر، مشکلات زیادی برای گروه‌ها ایجاد کرده است.»
در پایان، هر یک از اعضا یک جمله درباره اثرشان می‌گویند. امیری‌زاد معتقد است: «در این نمایش، خانواده همه چیز است؛ خانواده ریشه هر فرد است و در نمایش ما هم همین مفهوم بیان می‌شود.» بازغی می‌گوید: «خانواده، همه‌چیز است و هیچ‌کس جز خانواده، برای فرد نمی‌ماند.» میثم نوروزی اضافه می‌کند: «تئاتر وابسته به حضور و نظر تماشاگر است و از همه دعوت می‌کنم تا بیایند و اثر را ببینند و نقد کنند.» پویا نوروزی نیز اشاره می‌کند: «تعدادی از مخاطبان چندین بار به دیدن نمایش آمده‌اند و هر بار افراد جدیدی را با خود می‌آورند. این نشان می‌دهد که اثر ما توانسته است ارتباط برقرار کند و افراد را به تئاتر جذب کند.»
